Күштік трансформаторларды орташа және күрделі жөндеу

Орташа жө ндеу кө мегімен ең жауапты бө лшектердің жә не электр жабдық тардың жинақ бірлігінің аса тозу қ аупінің алдын алады немесе қ ұ рылыстан апаттың шығ уын болдырмайды. Жө ндеудің бұ л тү рінде механизмдер мен аппараттардың бө лек бө лшектерін ауыстырады, электрлік байланыстардың сенімділігін қ айта орнатады.

Орташа жө ндеу қ осалқ ы станция жұ мысшысы қ атысқ анда жө ндеу-ревизиялау кү шінің бойынша бекітілген жоспармен орындайды. Оны жү ргізуде бағ дарлама жә не барлық операциясы, уақ ыты жә не трансформаторлардың герметизациялау шарты кө рсетілген жұ мыс графигі қ ұ рылады.

Орташа жө ндеу қ ұ рамына:

- жинақ таушы тү йіндердің (майлы салқ ындатқ ыштар, енгізулер, резең келі тығ ыздау, реттегіштердің кернеулері жә не т.б.) ақ ауларын ауыстыр немесе жө ндеу;

- релелік қ орғ аныстың жә не трансформатордың автоматты басқ ару сұ лбасын тексеру;

- кең ейткіштің ішкі тексеруі жә не тазалау;

- трансформатор багін сырлау жә не тазалау;

- майдың пленкалы немесе азотты қ орғ анысын ревизиялау;

- оқ шауламаны кептіру немесе қ атты кептіру (қ ажет кезінде) жатады.

Орташа жө ндеу кезінде трансформатордың белсенді бө ліктерін герметизациялау тексеру жә не ө лшеу нә тижелерінің қ ажеттілігі бойынша жү ргізіледі. Бұ л тексеру жә не ө лшеу, егер герметизациялау орны болса, орташа жө ндеуден кейін жү ргізеді.

Кү рделі жө ндеу кезінде электр жабдық тың бө лшектері жә не бө лек базисті бө ліктерін ауыстырады жә не қ айта орналастырады. Кү рделі жө ндеуге кү штік трансформатордың жаң а орамаларын орау жә не орнату жатады.

Электр жабдық тардың кү рделі жө ндеуін орындау, заң дылық бойынша, оның бө лшектік немесе толық ажырату қ ажеттілігімен орындалады. Кейбір жағ дайларда кү рделі жө ндеу кезінде электр жабдық тарды жаң артады, яғ ни, қ ұ рылымды жетілдіреді, пайдалану сапасын жақ сартады, жө ндеуге жарамдылық ты, сенімділікті арттырады.

Жаң артудың негізгі мақ саты – ескі техникалық параметрлердің жә не электр жабдық тың конструктивті жетілдірілмеген қ азіргі заманғ ы техникалық сипаттаманың ең жақ сы жетілдірілген электрлік аппаратқ а жақ ындауы.

Трансформаторды кү рделі жө ндеу арнайыланғ ан шеберханада немесе ерекшелік ретінде, оны қ ондыру орнында жү ргізеді. Трансформаторды кү рделі жө ндеу ү шін алдын ала талап етілетін ақ аулық мә ліметтерді жә не орнатылғ ан ретпен бекітілген жобалау-сметалық қ ұ жаттаманы қ ұ рады.

Тө мендегілер трансформаторларды енгізуге арналғ ан кү рделі жө ндеудегі кө рсеткіштер болып табылады:

- орташа жө ндеу кезінде хроматографиялық талдау, тексеру жә не ө лшеу нә тижесі бойынша анық талғ ан жойылмайтын дамушы зақ ымданулар;

- жө ндеу қ ажеттілігін немесе ораманы зақ ымданудан болатын электродинамикалық беріктіктің, тармақ тық тұ йық талудың жә не т.б. зақ ымдануын болдыратын, апаттық зақ ымдану.

Кү рделі жө ндеу кезінде келесі жұ мыстар орындалады.

Трансформатордың ашу жә не ө зекшені тексеру кезінде шинаны (сымды) сө ндіреді, жуылғ ан жә не кептірілген тарағ а майды қ ұ яды; пайдаланылғ ан қ ұ бырды, содан соң газдық релені, кең ейткішті кранмен алады жә не сө ндіреді. Радиаторда майдың болмауын тексереді, фланецты ә лсіретеді, болттарды жояды жә не кө тергіш кран кө мегімен радиаторларды тазалауғ а жә не жө ндеуге арналып дайындалғ ан орынғ а ауыстырады.

Трансформатор қ ақ пағ ындағ ы люкті ашады жә не бакқ а жіберіп, тө мен жә не жоғ ары кернеулі енгізулерден қ арсылық тарды жә не ауыстырып қ осқ ыш штангаларын жетек кернеуінен сө ндіреді. Қ ақ пақ ты кранғ а орнатып, болттарды жояды, оны трансформатордан алады жә не дайындалғ ан қ айрақ та тегістейді.

Суырмалы бө лікті кө теруді егер температура қ оршағ ан ортанікінен 5 ⁰С-тан аспайтын болғ анда орындауғ а болады. Трансформатор багі тө менгі температурада ғ имаратқ а орналастырады. Бұ л жағ дайда ө зекшені бактың барлық биіктігі бойынша шық тү скеннен кейін ғ ана, яғ ни шамамен 25-35 сағ аттан кейін кө теруге болады. Ораманың зақ ымдануы жоғ алғ анда трансформатор ө зекшесі кө теріледі, ағ аш бө лшектерді, ауыстырып қ осқ ыш жә не бұ рғ ыштың бекітілуін сынбау ү шін баяу жә не мұ қ ият қ адағ алау керек. Бактың жоғ арысына кө терілген суырмалы бө лікті шлангадан алынғ ан қ ұ рғ ақ трансформатор майымен, ал содан соң щеткамен мұ қ ият жуады. Май қ алдығ ын қ ұ йғ аннан кейін ө зекшені ағ аш торғ а орналастырады жә не мұ қ ият тексереді.

Тексеру кезінде суырмалы бө лікті жабатын тұ нба сипаттамасына, оқ шауламаның сыртқ ы кү йіне, тү сіне, серпімділігіне, сынғ ыштығ ына жә не механикалық тө зімділігіне ү лкен кө ң іл бө лінеді. Мысалы, егер электр картонның бірнеше жерінен кесілген тілімдер иілу бұ рышында сынса, онда оқ шаулама нашар жә не ауыстыруғ а болады. Жармалы жә не тең естіруші оқ шауламаның тө семінің бекітілу беріктілігі тексеріледі. Орама тармақ тарының ә лсізденуі оның пресстеу жә не сынамен жару жолымен жояды.

Ораманы пресстеу сонымен қ атар, пресстеуші сақ ина біздерінің бауымен, біз жә не гайка оймасынан кейін ү ш жердегі дө ң гелектеуі бойынша ө здігінен айналуына жеткенше шығ арылады. Бө лек тармақ тар кө терілетін орында киперлі лентадан бандаж байлайды, ал тармақ тық ораманың зақ ымдануын лак шү берекпен жояды. Ауыстырып қ осқ ыш пен бұ рғ ыштардың бекітілуін, жармалы оқ шауламаның оқ шауламалы тө семесінің дұ рыс орналасуын тексереді, оқ шауламалы цилиндрді, ағ аш бө лшектерді бақ ылайды.

Мегаомметрмен топталғ ан біздер мен орама оқ шауламасын ө лшейді жә не алдың ғ ы ө лшеулер нә тижесімен салыстырады. Зақ ымданғ ан тығ ындар ауыстырылады. Ревизия мен жө ндеуден кейін трансформатордың суырмалы бө лігін қ ұ рғ ақ маймен екінші рет жуады.

Кернеу ауыстырып қ осқ ышын жө ндеу кезінде алдымен оны трансформатордан алады, шө гіндіден тазалайды, тү йіспенің жоғ арысын ә йнек қ ағ азбен бө леді жә не тазалайды. Қ атты кү йіп зақ ымданғ ан бө лшектерді ауыстырады. Тү йіспелі қ ысымды орташа арифметикалық ү ш ө лшеуден шығ арып, ө лшейді. Бұ л кездегі шашу нә тижесі орташадан10% аспауы керек. Тү йіспені ашу кезінде қ ысым ө лшеуі сигналды шам кө рсетуі бойынша немесе тү йіспе мен бұ рғ ы арасындағ ы алдын ала қ ойылғ ан босату бойынша немесе 0, 1мм-ден аспайтын қ алың дық тағ ы қ ағ аз тілімімен жү ргізеді. Тү йіспе қ ысымының ө лшемі тө лқ ұ жаттық мә ліметтермен сә йкес болуы керек.

Тү йіспе кү йін тексергеннен кейін ауыстырып қ осқ ыш жетек кү йін тексереді жә не ауыстырып қ осқ ыш қ ондырғ ының дө ң гелек диаграммасын алуғ а тура келеді. Ә детте, сигналды шам ә дісі қ абылданады.

Ауыстырып қ осқ ышты орнына қ ондырады жә не барлық байланыстар мен дә некерлерді, сонымен қ атар, енгізулердің оқ шауламалы демпферлі байланыстарының кү йін тексереді. Тұ рақ ты ток кө пірімен РПН ауыстырып қ осқ ыштың барлық жағ дайында тұ рақ ты ток тү йіспелерінің кедергілерін ө лшейді, бұ л шашу мә ні 2 %-дан аспауы керек, ал ауыстырып қ осқ ыш жетегінің кү йі ауыстырып қ осқ ыш тү йіспесінің нақ ты кү йіне сә йкес келуі керек.

Трансформатор багін жө ндеуін оның тазалауы мен сынығ ын пісіріп бітеуге апарады. Бактың ішкі жағ ын мақ ият тазалайды, кү йдіргіш соданың 15-20 % ерітіндісімен жуады жә не дә некерлеуші шамның қ ызуымен баяу ә рі тең дей етіп кептіреді.

Майдың ағ атын жерін газды дә некерлеумен пісіріп бітейді. Дә некерленген жапсардың сапасы бак тазалығ ына едә уір тә уелді, демек, май бө лшектерінің тү суі кезінде дә некерлегенде қ абыршақ тү зіледі. Бұ дан басқ а, дә некерлеу жұ мысы кезінде бакта май қ алдық тарының тұ тануы жә не будан жарылу болмас ү шін ө рт қ ауіпсіздігі ережесі сақ талады.

Бактың ішкі бө лігін дә некерлегеннен кейін тү ксіз майлық пен сү ртеді, содан соң таза қ ұ рғ ақ маймен жуады. Қ ақ пақ тағ ы жә не бактің сыртқ ы бө лігіндегі кеуіп қ алғ ан кірлерін қ ырғ ышпен, металл щеткамен жә не майда суланғ ан ескі заттармен, содан кейін қ ұ рғ ақ заттармен кетіреді.

Дә некерлеудің аяқ талуы бойынша трансформатордың жиналғ ан багы толығ ымен 1-2 сағ ат бойы май бағ анының артық қ ысымымен кең ейткіштегі 1, 5 м биіктіктегі май дең гейімен тексереді. Тексеру уақ ытында бакпен жә не кең ейткішпен байланысты барлық саң ылаулар герметикалы жабылады.

Саң ылаудан қ ұ ндақ талғ ан немесе ішіне қ ысылып жабылғ ан, ұ сақ талғ ан немесе ісінген тө семелерді ауыстыру қ ажет. Оларды арнайы жанармайлы тұ рақ ты немесе майлы тө зімді 8 мм қ алың дық тағ ы резең кеден С-90 немесе С-14 маркалы резең кеден дайындайды. Бұ л резең кені тікелей қ ақ пақ та, фланецте жә не т.с.с. немесе ү лгіде орналастырады. Кесу ү шін арнайы қ ұ рылғ ы кө мегімен тө семе белгісі жә не болт саң ылауы бойынша кеседі.

Зақ ымданғ ан жә не бұ зылғ ан оқ шауламаларда, дұ рыс емес енгізулерді жө ндеу кезінде орамаларды шығ арудан сө ндіреді жә не қ ақ пақ ты алады. Оның фланеці негізінде осындай жаң а оқ шауламаларды қ ондырудан бұ рын трансформатор қ ақ пағ ындағ ы оны қ ондыратын орынды мұ қ ият тазалайды. Алдын ала мү мкін ақ ауларды тауып жә не электрлік тексеру жү ргізіп, оқ шауламаны мұ қ ият тексереді. Фланец астындағ ы тө семені С-90 маркалы майлы тө зімді пластикалық резең кеден дайындайды. Тікелей қ ондырудан бұ рын екі жақ тың тө семесін, сонымен қ атар, фланец астындағ ы трансформатор қ ақ пағ ын жә не оқ шаулама фланецін бакелитті лактың немесе БФ-4 желімінің жұ қ а қ абатымен жабады. Оқ шаулама фланецінің болт тө семесін қ ондырғ аннан кейін тең дей етіп тартады. Армировкалау жә не бекіту ылғ алдың жиналуына мү мкіндік бермеуі керек.

Суырмалы бө лікті босату жә не суыру кезінде кран кө мегімен оны ревизиялаудан соң қ ауіпсіздікті сақ тай отыра бак ү стіне кө тереді. Магнит сымның тіректік желісін майлық пен мұ қ ият сү ртеді, гайканы бекітеді, бекіткіш желілерді ү ш орынғ а жә не бактағ ы суырмалы бө лікке босатады. Босату жә не қ ондыру кезінде ө зекше бак қ абырғ асының жанасуын бекітеді. Мегаомметрмен жерлендірудің дұ рыстығ ын, яғ ни, престеуші консоль жә не бак арасындағ ы тізбекте магнит сымның болуын тексереді. Содан кейін енгізулі бак қ ақ пағ ын қ ондырады, одан соң 12 В-та ауыспалы шаммен электромонтерді трансформатор багіне люк арқ ылы босатады жә не шығ аруды енгізуге жә не кернеу ауыстырып қ осқ ышының штангасын жетекке байланыстырады. Байланыстарды тексергеннен кейін термосигнализаторды алады, оны тексереді, тө семелер мен гильзаны ауыстырады, штуцерді жуып, орнына қ айта орналастырып, қ осады.

Пайдаланылғ ан қ ұ бырды жә не газдық релені кірден тазалайды, кең ейткішті қ ұ рғ ақ маймен жуады, тыныстайтын қ ұ бырдың мыс торын шаң нан тазалайды, майлы кө рсеткіш қ ұ бырды жуады. Бактан кең ейткішке майлы сымда кранды тексереді жә не қ ажет кезінде жө ндейді. Содан соң кең ейткішті жә не газдық релені бак қ ақ пағ ына кө тереді, жаң а тө семелерді, олардың фланецтерін орнатады, болттарды тартып, сымды газдық релеге қ осады. Пайдаланылғ ан қ ұ бырды жә не бұ қ тырманы сү ртеді, олардың тұ тастығ ын тексереді, бак қ ақ пағ ына кө тереді жә не қ ұ бырдың дұ рыс бү гілу кү йін сақ тап, жаң а тө семеге орналастырады.

Радиаторларды жө ндеу кезінде оларды шаң нан, кірден жә не май ағ уынан тазартады, табылғ ан жарық тарды пісіріп бітейді. Егер радиаторлардың зақ ымдануын дә некерлеп жою орындалмаса, онда жамау кө мегімен тө рттен аспайтын қ ұ бырды бұ қ тырмалайды. Қ ажет кезінде ә р радиаторды трансформаторды ойша тексеру қ ысымымен тексереді. Содан кейін радиаторларды таза қ ұ рғ ақ маймен центрифуга немесе сү згі-пресс кө мегімен жуады, бұ л операция кезінде фланецтің біреуі ашық болуы керек. Радиаторлы кранда майдың ағ уын тапса, оны алып тастайды, асбестті шнурдан толтырылғ ан сальникті ауыстырады жә не таң дайды, жаң а тө семелерді орнына қ ояды, ауаны шығ ару ү шін тығ ын кү йін тексереді, бұ дан соң жө нделген радиаторлар фланец болтында ілінеді жә не тө семелер болттармен тартылады.

Трансформаторды маймен толтыру трансформатордың барлық тығ ыздауларының бекітілуін тексергеннен кейін орындайды. Бұ л ү шін бактың тө менгі кранына (фланецке) май шаруашылығ ы вагонының шлангасын жалғ айды, барлық крандар ашық кү йде орналасқ анына жә не насос қ осылғ анына кө з жеткізеді. Радиатордағ ы, кең ейткіштегі, топталғ ан қ ұ бырдағ ы жә не т.б. ауа тығ ындары майды қ ұ ю мө лшері бойынша жояды. Ауа трансформатордан кең ейткіштің тыныстағ ыш саң ылауы арқ ылы жойылуы керек. Май дең гейі шамамен кең ейткіштің ортасына жеткенде қ ұ юды тоқ татады. Трансформатор кранын жабады жә не май шаруашылығ ы кранының шлангасын сө ндіреді. Қ ұ ю ү шін зауыт кө рсеткен талапты қ анағ аттандыратын таза қ ұ рғ ақ май қ олданылады. Бакқ а қ ұ йылатын май температурасы ө зекше температурасынан 10С-тан аспайтын болуы керек. Майды трансформаторғ а қ ұ йғ аннан кейін қ ұ рғ ақ майлық пен сү ртеді. Май сынағ ын сұ рыптауын қ ұ йып болғ аннан соң 10сағ аттан кейін алуғ а болады.

Кү рделі жө ндеуден кейін міндетті тү рде толық кө лемде трансформаторғ а тексеру жү ргізеді жә не тексеру туралы хаттама толтырады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Кү штік трансформаторларды қ андай белгілері бойынша ажыратады?

2. Кү штік трансформаторларды қ андай мақ сатта пайдаланады?

3. Ү ш фазалы екі орамалы кү штік трансформатор қ алай қ ұ растырылғ ан?

4. Трансформаторлардың ең сипаттамалы қ ателіктерін жә не олардың пайда болу мү мкіндіктерін атаң дар.

5. Трансформаторды жіктеу кезіндегі жү ргізілетін негізгі операцияларды атаң дар.

6. Трансформатордың магнит сымдарын жө ндеу немен қ орытындыланады?

7. Енгізулерді жә не трансформатордың ауыстырып қ осқ ыш қ ондырғ ыларын жө ндеу қ алай орындалады?

8. Трансформатордың белсенді бө ліктерін кептірудің қ андай тә сілдері бар?

9. Қ ұ рғ ақ жә не ө лшеуіш трансформаторлардың ө лшеуі немен қ орытындыланады?

10. Трансформаторлардың жө ндеуден кейінгі негізгі тексерулерін атаң дар.