Күштік трансформаторды профилактикалық және жөндеуден кейінгі тексерулер

Ағ ымдағ ы жө ндеуден кейінгі тексеру қ ұ рамында электромеханик жә не қ осалқ ы станцияның 5-ші жә не 3-ші разрядты электромонтеры бар жө ндеу бригадасымен жү ргізіледі.

Трансформаторларды тексеру кө лемі олардың қ уатымен жә не оқ шаулама класымен анық талады.

630 кВА қ уатқ а дейінгі трансформаторлар кү рделі жө ндеуден кейін келесі тексерулерге тү седі: барлық орамалардың кедергілері ө лшеулері анық талумен; бакты радиаторлы гидравликалық қ ысыммен престеу; жармалы бө рененің оқ шауламаларын жә не тұ йық талуды анық тауғ а арналғ ан топталғ ан біздерді ө лшеу; ауыстырып қ осқ ыш қ ондырғ ыларды; 35кВ жә не одан тө мен орама оқ шауламасының ө ндірістік жоғ ары кернеулі жиілігін тексеру. Осындай трансформаторлардағ ы май сынағ ын термофисонды сү згімен алмайды. Оқ шауламаның сипаттамасында жұ мысты оқ шауламаны қ айта орнату, термофисонды сү згілердегі май мен силикагелді ауыстырумен орындайды. Сонымен қ атар, трансформаторды фазировкалау жә не номиналды кернеуде оның соқ қ ысымен қ осу жү ргізіледі.

630 кВ·А-тан кө п қ уатты трансформаторлар мынадай қ осымша тексерулерге тү седі: ораманың ылғ алдылығ ын анық тау ( қ атынасымен); орма жә не енгізудің оқ шауламаларының -ін анық тау; тұ рақ ты ток орамасының кедергісін ө лшеу; енгізу оқ шауламасының кедергісін (R₆₀)ө лшеу; бос жү ріс жә не қ ысқ а тұ йық талудың тогын жә не шығ ынын, сондай-ақ, қ ысқ а тұ йық талу кернеуін ө лшеу; РПН қ ұ рылғ ысының дө ң гелек диаграммасын алу.

Толық кө лемде трансформаторды тексеру кү рделі жө ндеуден кейін жү ргізіледі; ағ ымдағ ы жө ндеуден кейін тексеру кө лемі қ ысқ арады. Орташа жө ндеуге келесі тексерулер мен ө лшеуерден ө ту керек:

- майда еріген газдың хроматографиялық талдауы;

- транформатор жә не РПН қ ұ рылғ ысының багіндегі майды тексеру;

- орманың оқ шауламалы сипаттамасын, , тұ рақ ты токтағ ы жә не бос жү рістегі орама кедергісін ө лшеу (тексеру тек қ ана хроматографиялық талдауда табылғ ан ақ аудың даму дең гейін бағ алау қ ажет болғ ан жағ дайда жү ргізіледі);

- ауыстырып қ осқ ыш қ ондырғ ының жұ мысын тексеру, дө ң гелек диаграмманы алу (зауыт-ө ндіруші нұ сқ амасына сә йкес ауыстырып қ осудың санын анық тағ аннан кейін);

- ма толтырылғ ан енгізулердің ө лшеулер мен тексерулерінің толық кешені;

- пленкалы қ орғ анысты трансформаторлардағ ы майдың газдық қ ұ рамын анық тау.

Ағ ымдағ ы жө ндеуден кейінгі тексеру қ ұ рамында электромеханик, тартылым қ осалқ ы станциясының 5-ші жә не 3-ші разрядты электромонтеры бар жө ндеу бригадасымен жү ргізіледі.

При измерении сопротивления изоляции обмоток с определением анық тамасымен оқ шаулама орамасының кедергісін ө лшеу кезінде алдымен, трансформатордың барлық орамаларын жерлендіреді жә не қ ысқ артады, осыла тексерілген ораманы тексерудің басында кемінде 2 минутқ а жерлендіреді. 2500 В-та мегаомметр орамалар жә не трансформатор багі жерлендірілген кү йінде тексерілген орамағ а қ осылады, одан соң тексерілген орамадан жерлендіруді алып тастап 120 айн/мин жиілікті мегаомметр тұ тқ асын айналдырады жә не ө лшеу басының уақ ытын санайды. Кедергі мә нін мегаомметр шкаласы бойынша тұ тқ а айналып бастағ аннан кейін 15 жә не 60с арқ ылы есептеледі. Трансформатор орамасының ылғ алдану дә режесін анық тайтын абсорбция коэффициенті мына формуламен анық талады:

, (2.2)

Ә р орама ү шін міндетті тү рде 3 ө лшеу жү ргізіледі жә не 10-нан 30 ⁰С-ге дейінгі температурада ылғ алданбайтын, ә детте, мынадай шектікте жататын ораманың: 35кВ жә не одан тө мен – кемінде 1, 3; 110кВ жә не одан жоғ ары кернеулі трансформатор – 1, 5-2, 0; оқ шауламасында жергілікті ақ аулар немесе ылғ алы бар трансформатор орамалары ү шін 1-ге жуық, орташа абсорбция коэффициентін есептейді.

Осыдан температура 10 ⁰С-қ а дейін тө мендегенде оқ шаулама кедергісі 1 минут ішінде 1, 5 есеге ө седі, зауыттық тө лқ ұ жатында оқ шаулама кедергісі май температураларының айырмасы болып табылатын ⁰С температурағ а келеді, зауыттық тексеруде ( ⁰С) жә не монтаждық жұ мыста () тө мендегі формулада:

, (2.3)

мұ ндағ ы К – айырмасына тә уелді тү зетілген коэффициент. К мә ні 2.1-кестеде келтірілген.

2.1-кесте

Тү зетілген коэффициент мә ні

Параметр	, 0С айырмасындағ ы коэффициент мә ні
К	1, 50	2, 25	3, 46	5, 00	7, 50	11, 20

Диэлектрлік шығ ынның тангенс бұ рышы орама оқ шауламасы жә не оның пайдалану ү рдісіндегі ө згеруі ораманың ылғ алдану дә режесін сипаттайды жә не трансформатор кү йін бағ алау кезінде мә нге ие болады. Диэлектрлік шығ ынның тангенс бұ рышының мә ні нормаланбайды, бірақ, оқ шауламаны тексеру нә тижесін кешенді тү рде қ арастырғ анда есептелуі керек. Мұ ндайда 2.2-кестедегі келтірілген мә ндерден бағ ыт алуғ а болады.

Диэлектрлік шығ ынның тангенс бұ рышы анымалы ток кө пірі МД-16 аударылғ ан сұ лба бойынша (2.9-сурет) ө лшенеді.

2.2-кесте

Диэлектрлік шығ ынның тангенс бұ рышының мә ні

Сыналғ ан ораманың номиналды кернеуі, кВ	Орама температурасында мә ні, 0С
35 кВ, 1000кВА-тен кө п қ уатты жә не барлығ ы 110 150 қ уатты	1, 8	2, 5	3, 5	5, 0	7, 0	10, 0	14, 0
барлығ ы 220 кВ қ уатты		1, 3	1, 6	2, 0	2, 5	3, 2	4, 0

2.9-сурет Диэлектрлік шығ ынның тангенс бұ рышын жә не

ауыспалы ток кө пірі МД-16-мен трансформатор орамасының сыйымдылығ ын ө лшеу сұ лбасы:

Т - қ оректендіруші трансформатор; С – эталонды конденсатор; С_х – ө лшеу объектісі; - ауыспалы ток кө пірі; С_И – кө пір клеммасы

ө лшеу дә лдігінде сұ лба жинау мұ қ ияттылығ ы ү лкен ә серін тигізеді. Тексерілген аппараттың корпусы, қ оректендіруші трансформатор Т, кернеу кө пірі pR жә не вариатор жерлендіру контурынан сенімді металл тү йіспесі болуы керек, тексеру орны – қ оршалғ ан, сыналатын сұ лбадағ ы барлық тү йіспелі байланысының сенімділігі – тексерілген. Кө пірді ө лшеу объектісімен байланыстырушы сым экрандалғ ан, ал экран Э кө пірінің енгізуімен сенімді байланысқ ан болуы керек. Егер тексеру кезінде бұ л сым ұ зартылуы керек, қ осымша сым да экрандалғ ан, ал оның экраны негізгі сымғ а экранмен сенімді байланысқ ан болуы керек. Егер ұ зартылғ ан сым ұ зындығ ы 1-1, 5 м-ден кем болса, онда экрандалғ ан сымды қ олдануғ а рұ қ сат етіледі.

Тексерілетін сұ лбаны жинау кезінде барлық ток жү ретін бө ліктері аударылғ ан сұ лба бойынша ө лшеу кезінде жерлендірілген бө ліктен кемінде 0, 5 м арақ ашық тық та орналасады.

Аударылғ ан сұ лба бойынша ө лшеу кезінде кө пірдің ішкі тү йіндері жоғ ары кернеу астында орналасады, сондық тан, кө пірдің корпусының жерлендіруіне (олар толық тексерілген кернеуде оқ шауланғ ан болса да) ерекше назар аудару қ ажет, ал ө лшеуді тек қ ана диэлектрлік қ олғ аппен жә не резең ке етікпен жү ргізеді.

Егер трансформатор багі маймен толтырылғ ан болса, онда -ты 10кВ-тан жоғ арыламайтын кернеуде кө пірмен ө лшеуге тура келеді, бірақ, зауыттық тексерілген кернеудің 60%-нан жоғ арыламайтын болу керек, ал егер толмағ ан болса - 10 кВ-қ а дейінгі кернеуде 35 кВ жә не одан жоғ ары, 3кВ-қ а дейінгі кернеулі орама ү шін 35 кВ-қ а дейінгі кернеулі ораманы ( шектікте) тексереді.

Диэлектрлік шығ ынының тангенс бұ рышы орама оқ шауламасының пайдалану шартында тек қ ана 110 кВ жә не одан жоғ ары кернеулі трансформаторда, сонымен қ атар, 31 500 кВ·А жә не одан жоғ ары кернеуден тә уелсіз қ уатты трансформаторда тексеру жү ргізіледі. Кү рделі жө ндеу кезінде ө лшеу жө ндеуге дейін жә не жө ндеуден кейін жү ргізеді.

Тұ рақ ты ток орамасының кедергісін ө лшеу тұ рақ ты ток кө пірінің Т трансформаторының барлық А, В, С фазаларында РПН немесе ПБВ-ның барлық жағ дайында жү ргізіледі. Орама кедергісінің 10^-2-10⁴Ом шегінде ө лшеуіш кө пір Р-316 тұ рақ ты токтың 2, 8-4, 0 В кернеуімен ө зге кө зіне, ал 10⁴-10⁶ Ом шегінде - 12-20 В кернеуімен қ осады.

Тұ рақ ты ток кө зі ажыратқ ыш арқ ылы алдын ала шунтталғ ан қ ысқ ышқ а НБ қ осылады (2.10-сурет). Индикатордың қ оректенуі тұ рақ ты ток торабынан іске асады немесе сыртқ ы гальванометрде кемінде 20мм/мкА сезімталдық пен жә не бө лек ажыратқ ыш арқ ылы 10 Ом-нан аспайтын ішкі кедергімен НГ қ ысқ ышқ а қ осады.

Егер ораманың кү ткен кедергісі кемінде 20 Ом болса, ө лшеу тө рт қ ысқ ышты сұ лба бойынша, ал 20 Ом-нан артық болса – екі қ ысқ ышты сұ лба бойынша жү ргізіледі. Ө лшеу тө рт қ ысқ ышпен ө лшеу жағ дайында кө пірдің потенциалды қ ысқ ыштары ө лшенген орамағ а жақ ын баланысуын қ адағ алау керек.

Тұ рақ ты ток орамасының кедергісін ө лшеуден бұ рын майдың жоғ арғ ы қ абатының температурасын ө лшеді жә не ө лшенген ораманы кемінде 2 минутқ а жерлендіреді. Содан соң кө пір сұ лбасын жинайды. Ө лшегіш енгізуге ө лшенетін ораманы жалғ айды, жерлендіруді алғ аннан кейін шунтталғ ан гальвонометрге ажыратқ ыш батареясын қ осады. 1 - 5 мин период арқ ылы орамадағ ы орналастырылғ ан токқ а жету ү шін кө пірдің біркелкілігін тұ рғ ызу ү шін алдымен Қ атқ ыл, содан соң – Нақ ты тү ймелерін басады. Ө лшеу нә тижелері жазылып алынады. Гальванометрді Қ атқ ыл Нақ ты жә не индикаторды Қ осу тү ймелерін жіберіп шунттайды. Бұ дан кейін ажыратқ ыш батареясын сө ндіреді. Басқ а орамаларда жә не қ опармаларда ө лшеулер ойша жү ргізіледі.

Егер трансформаторда нө лдік енгізу болса, онда ө лшеулер енгізу фаза аралығ ында жү ргізіледі. Ө лшеулер нә тижесі бір фаза кедергісін кө рсетеді. Нө лдік енгізусіз жұ лдызша байланысқ ан трансформаторларда ө лшеулер бір фазаның кедергісін кө рсетеді. Мұ ндайда орама кедергісі тө мендегі формуламен анық талуы мү мкін:

, (2.4)

, (2.5)

, (2.6)

2.10-сурет Орама кедергісін тұ рақ ты ток кө пірі Р-316 арқ ылы ө лшеу сұ лбасы

Ү шбұ рышша жалғ анғ ан орама кедергісін ө лшеу кезінде тізбек кедергісінің параллельді байланыспен тү зілген ө лшенген фазалары екі тізбектей байланысқ ан фазалармен ә серлеседі. Ораманың фактілі кедергісі келесі формула жолымен есептеледі:

, (2.7)

, (2.8)

(2.9)

мұ ндағ ы - трансформатордың енгізулер мен кедергілер арасындағ ы ө лшенген мә ні.

Фазалы орамалар кедергісі мен алдың ғ ы ө лшеулер нә тижесімен ө зара салыстырылады. Олар 2%-дан аспайтындай айырмашылық та болады. Алдың ғ ы ө лшеудің нә тижесімен салыстыру кезінде кедергі формула бойынша бір температурағ а келтіріледі:

(2.10)

мұ ндағ ы температурасындағ ы ө лшенген кедергі, Ом; температурағ а келтірілген кедергі, Ом.

Бірінші ө лшеуден кейін батареядан қ оректендіруді сө ндіреді, ыдыратады жә не тексерілген ораманы жерлендіреді. Ө лшенген кедергіні қ айта есептейді.

Орама кедергісін ө лшеу кезінде ө лшегіш қ ұ ралдар (0, 5-ші класстан тө мен емес) сымының байланысқ ан жеріндегі тү йіспе сапасына жә не ө лшеу кезіндегі орама температурасына назар аудару қ ажет.

Токты жә не бос жү ріс шығ ынын ө лшегенде тө мен кернеулі ормада, ә детте, ө ндірістік жиіліктің номиналды кернеуі тү сіріледі жә не трансформатордың ү ш фазасындағ ы ток ө лшенеді, сонымен қ атар, қ олданыстағ ы трансформатордың бос жү рістегі қ уаты анық талады. Бос жү ріс шығ ынын ө лшеу от U_H кернеуінде рұ қ сат етіледі. Бұ л бос жү ріс шығ ынында номиналды кернеу тө мендегі формуламен анық тады:

(2.11)

мұ ндағ ы - кернеу U_H -нен кезіндегі бос жү ріс шығ ыны; n – трансформатор болатының типіне тә уелді кө рсеткіш (n = 1, 8 жә не 1, 9 сә йкесінше ыстық тегістеу жә не салқ ын тегістеу болаттары ү шін).

Бос жү ріс тогы нормаланбайды, бірақ, оның мә нінің ұ зындығ ы зауыттық немесе алдың ғ ы тексерумен салыстыру бойынша трансформатордың магнит сымдарының болатында жә не тармақ оқ шауламасында 20-25% ақ ау пайда болғ андығ ын кө рсетеді.

Трансформатор байланысының топтарының тексеру (2.11-сурет) – ауыстырмалы орамамен кү рделі жө ндеуден кейінгі ө те маң ызды тексеру, ә р тү рлі топтармен байланысқ ан трансформаторды параллельді жұ мысқ а қ осуғ а болмайды.

Ораманы орағ аннан дұ рыс байланыстар болмауы мү мкін. Жұ мыс ү шін тұ рақ ты ток кө зі В жә не гальванометр рА қ ажет. Орама енгізуіне выводам АВ жоғ арғ ы кернеулі тұ рақ ты ток келеді, ал енгізуге (ав, вс, ас) кезекпен гальванометр жалғ анады.

Нұ сқ ағ ыш ауытқ уының нә тижесін кестеге енгізеді, бұ л кезде гальванометр нұ сқ ағ ышы оң ғ а бұ рылғ анда «+», солғ а «-» белгісін білдіреді. Қ осқ ан кезде нұ сқ ағ ыш ө згермесе «нө лді» білдіреді. Мұ ндай ө лшеуді тұ рақ ты токты ВС и АС енгізулеріне жеткізіп, жү ргізеді. Ө лшеу нә тижесін кестеде берілгендермен салыстырады жә не олармен трансформатордың байланысу тобын анық тайды.

а –тексеру жә не ө лшеу сұ лбасы; б - векторлық диаграмма

2.11- сурет Кү штік трансформатордың байланысу тобын тексеру

Трансформация коэффициентін анық тау екі вольтметрдің 0, 5-тен тө мен болмайтын дә лдік класының тә сілімен жү ргізіледі. Кө зі бар тұ рақ ты токқ а тә уелділіктен кез келген орамағ а кернеу беруге болады. Вольтметрлер олар бойынша есептеулер шкаланың (электромагнитті жү йенің қ ұ ралында шкаланың басы тең емес болады) екінші жартысында болатындай етіп таң далуы керек. Біріншілік жә не екіншілік ораманың сызық ты кернеулері бірдей уақ ытта ө лшенеді.

Трансформацияның ө лшенген коэффициенті

, (2.12)

тө лқ ұ жаттағ ы немесе тармақ тардың басқ а фазаларынан 1-2 %-дан кө п болмайтындай айырмашылық та болуы керек, сондық тан, олар ү лкен айырмашылық та болса параллельді жұ мысқ а қ оспау керек. Трансформация коэффициенті ораманың барлық тармағ ында жә не барлық фазалар ү шін анық талады.