ХХ ғасырдағы Американың мерзімді баспасөзі 1 страница

XIX ғ асырдың соң ы мен XX ғ асыр басында мерзімді баспасө з ә леуметтік институт ретіндегі ү ш жұ з жылдық тарихы бар журналистикада шын мә нінде алғ аш рет ү лкен аудиторияны иеленді. Осы арқ ылы мерзімді баспасө з бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралына айналғ аны расталды. Бұ л индустриалды революция жә не нарық тық қ атынастардың даму факторы жиынтық тарының ық пал етуімен мү мкін болды. Бұ қ аралық машина ө ндірісінің дамуы мен тұ рмыс тауарларының қ олданылуы мен кең еюі нә тижесінде экономикалық жә не ә леуметтік факторлар қ алыптасты. Машинаның кең қ олданылуы индустриалды ө ндірістегі тек ең бек ө німділігін арттырып қ ана қ оймай, сонымен қ оса, нарық тық тауарлардың кө лемі мен тү рлерін жә не оны тұ тынушыларының санын ұ лғ айтты. XIX ғ асырда индустриалды кезең ді ө ткен мемлекеттерде тұ рғ ындардың кірісі ө сіп жә не тө лем аларлық талаптары артты. «Тө менгі класстағ ыларда» тапқ ан табыстарын ө здеріне, яғ ни сауық -сайранғ а немесе рухани мұ қ таждық қ а жұ мсауғ а мү мкіндіктер туды. Ал кү нделікті жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылуы олардың бос уақ ыттарын арттырды. XX ғ асырдың басында 30 жыл ішінде Батыс Еуропа мен АҚ Ш-та бір жылдық жұ мыс уақ ыты кем дегенде 250-300 сағ атқ а қ ысқ артылды, ал екінші дү ние жү зілік соғ ыс қ арсаң ында 1870 жылғ а қ арағ анда 600-1000 сағ атқ а қ ысқ артылды. Сол кезең дегі халық тың басым кө пшілігін қ ұ рағ ан тө менгі таптың арқ асында баспасө з аудиториясының ө суінің алғ ышарттары жасалды.

Мерзімді басылымның дамуына коммерциялық жарнаманың ық палы. Жалпыұ лттық нарық тың қ алыптасуына байланысты тауарлар мен қ ызметтер қ озғ алысының қ ұ ралы ретінде жарнаманың рө лі мен маң ызы артты. Бұ қ аралық индустриалды ө неркә сіптің кү рт ө суі ө ндірісттік жә не сауда фирмаларындағ ы нарық тық бә секелестікті кү шейтіп, XIX ғ асырдың екінші жартысында жарнама бизнесінің артуына негіз болды. Жарнама берушілер баспасө з бетін потенциалды тұ тынушылар мен аудиторияғ а ө з тауарлары мен қ ызметтерін жарнама ететін канал ретінде қ арастырды. Мерзімді басылымдар редакциясына тү скен жарнамалық хабарландырудың ағ ымы соң ғ ы ғ асырдың ширегінде кү рт артты. Бір ғ ана онжылдық ішінде АҚ Ш журналдарында басылатын жарнама кө лемі 200-300%-ғ а кө бейді. Сә йкесінше, мерзімді басылымдардың осы жарнамалық қ ызметтерден тү скен табыстары жоғ арылады.

Жарнамадан тү скен табыстың кү рт кө терілуі ірі баспагерлерді (ә сіресе ірі қ алалардағ ы кү нделікті газеттер) жоғ ары табысты баспа кә сіпорынына айналдырды. Олардың баспагерлері сол кездегі ә л-ауқ аты жоғ ары топтар санатында болды. Дж Пулитцер 18 000 доллордан жоғ ары табысқ а ие болды. Э. Скриппс 50 миллионнан асып тү сетін капитал жинап алды. Осығ ан байланысты Лондондық «The Тimes» газеті ө зін барлық қ ажетті қ ұ рал-жабдық тармен (газет қ ағ аздарынан басқ а), типографиялық шрифттер жә не материалдармен қ амтамассыз етті.

Журналистиканың дамуына баспа ісінің ық палы. Жоғ ары ө ндірістегі баспа машиналарының, линотиптер жә не тағ ы басқ а баспаханалық жаң алық тардың таралуы газет санының шығ у қ арқ ынын жоғ арылатты. Жарнама қ ұ ралдарының ү лкен ағ ымы газет шығ ару кө лемін де кө бейтті. XX ғ асырдың басында американдық газеттің жеке саны 100 бетке дейінгі кө лемге жеткен, ал бұ рын газеттер тек тө рт қ ана жолдан тұ рғ ан. Сә йкесінше, мерзімді басылымдар таралымы да кө бейді.

«Бұ қ аралық» басылымдар. Индустриалдық революцияның ә леуметтік-экономикалық нә тижесі салдарынан баспа ісінің коммерциялануының ө сімінен, ө зіне тә н: сенсациялық, бұ рмаланғ ан деректі, адамдардың жеке ө міріне араласушылық, оқ ырман аудиториясының біліміне зиян келтіретін, олардың сауық -сайранына басты акцент қ ою сияқ ты сипаттарымен ерекшеленген, «бұ қ аралық» деп аталатын баспасө з қ алыптасты. «Бұ қ аралық» баспасө здің баспагерлері мен редакторлары коммерциялық табысты қ амтамасыз ету ү шін ерекше бір журналистік рецепт жинағ ын жасап шығ арады. Бұ л рецепттер АҚ Ш-тың «Жаң а журнализмінің» мә нін қ ұ рады.

«Бұ қ аралық» мерзімді басылымдардың классикалық ү лгілері ретінде Дж. Пулицердің «New York World» газеті, У.Р Херстің «New York Journal» газетін атауғ а болады. «Бұ қ аралық» басылымдар оқ ырмандар санасына емес, олардың сезіміне, негізінен эмоционалдық аргументацияларына жү гінді. Пулицер мен Херст оқ ырмандардың кө ң ілін аулау ү шін ө з газеттерінде кө рнекі безендіруді қ олданды. Ол басылымдардың бірінші бетіне ірі тақ ырыптар қ ойылып, осы «бұ қ аралық» басылымдар газеттік «шапканы» қ олданудың алғ ышарты болды. Кең тү рде илюстрациялар мен комикстер қ олданылды. «New York World» жә не «New York Journal» газеттері бетінде «Сары жігіт» («Желтый парень») комиксі кейіпкерінің басылуы – осындай басылымдардың символына айналып, «сары басылым» атауын алды.

«Сапалы» басылымдар. АҚ Ш-тың іскер жә не саяси ортасы ағ ылшындық «The Тimes» газетіне ұ қ сас баспасө здің шығ уын қ ажет етті. Ол элита оқ ырмандарына ішкі жә не сыртқ ы саясаттағ ы жағ дайды, қ оғ амдық жә не мә дени ө мір туралы толық мағ лұ мат беретін газеттерді шығ ару ө здерінің бақ ару шешімдерін қ абылдау ү шін қ ажет болды. Аймақ тық баспагер А. Окс бұ л сұ ранысты ескеріп, 1896 жылы «New York Тimes» газетін сатып алып, оны мемлекеттен тә уелсіз, халық аралық аренадағ ы жағ дайлар мен мемлекеттік қ ызметтер туралы жү йелі ақ парат кө зіне айналдырады. «New York Тimes» газеті қ азіргі уақ ыттың ө зінде де, ең ірі табысқ а ие, бә секеге қ абілетті, халық аралық дең гейдегі газеттердің бірі болып табылады.

Репортаж жанрын тарату. XIX ғ асырдың екінші жартысы мен XX ғ асырдың басында америкалық газеттердің негізгі ақ парат кө зі репортерлерден алынатын жылдам хабарлардан тұ рды. Сол кезде АҚ Ш-тың басылымдарында (содан кейін еуропалық елдерде) репортаж жанрының кең ейтілген тү рін қ олданды. 1887 жылы АҚ Ш-та болғ ан, белгілі Шотланд баспагері: «Англияда баспасө з публицистерінің қ олында «Leading writers» газеті болды деп жазды.

Шетелде репортаж жанры тек Еуропада ғ ана емес, Латын Америкасына да енді. АҚ Ш пен Латын Америкасы елдері жылдам дамығ ан экономикамен айырбас кезінде ішкі сауда мен мә дениет байланыстарын қ айта қ ұ ру ү рдісін бастан кешті. Испания, Франция, Португалия «Ө зіне тарту» романдық дә стү ріне ауысуғ а кө шеді. Латын Америкасындағ ы ұ лттық баспасө здің ізі бар солтү стік америкалық мә дениет пен журналистикасымен танысты, ә сіресе, бұ л Куба журналистикасында белгілі болды. 1898 жылы Испандық тардың ық палынан босап, АҚ Ш-пен тығ ыз қ арым-қ атынаста болғ ан Куба баспасө зі бағ ынышты кезең де заметка, комментарий, мақ ала мен редакциялық мақ ала, зиялы жә не қ ылмыстық хроника жанрын қ олданды. 1901 жылы Куба журналистикасында репортаж жанры пайда болады. Қ ұ рылу барысында 1901-1902 жылдары АҚ Ш-қ а бағ ынышты, кезінде АҚ Ш-та ө мір сү рген жә не жұ мыс істеген кубалық эмигранттар Куба Республикасының аралына келе бастады. Олардың қ ұ рамында солтү стік америкалық журналистиканың негізін қ алағ ан журналистер мен баспагерлер де болды. Соның бірі – Х.М.Говин 1901 жылы Гаванада қ ұ рылғ ан «El Mundo» («Мир») газетінің меншік иесі жә не редакторы болды. «El Mundo» («Мир») беттерінде Куба журналистикасына таң сық репортаждар мен сұ хбаттар жариялады. Газет баспаханасы Кубада жылдам ә рі кө рнекті материалдарғ а рұ хсат берген бірден-бір фотогравировалдық қ ұ рылғ ылармен жабдық талды.

«El Mundo» беттерінде атақ ты кубалық журналист М. Маркес Стерлингтің репортаждарын кө руге мү мкіндік туды. Кубада алғ ашқ ы журналистика мектебі осы журналистің атымен аталды. Маркес Стерлингтің репортаждары «El Mundo» газетінен арнайы Вашингтонғ а бағ ытталды. АҚ Ш-қ а Кубаның Ұ лттық ассамблеясы депутаттардың ресми сапарын қ айтарды. Президент Мак Кинлимен кездесіп, америкалық Конгресс қ абылдағ ан «Платтаны тү зету», жас Республиканың тә уелсіздігіне шектеу қ ойғ анына, жоғ ары шенді Вашингтон шенеуніктеріне кубалық тардың кө зқ арасынан хабар берді. Маркес Стерлингтің жарияланымдары ө зіндік жанр ерекшеліктерімен (қ ұ рылымы, жазылу стилі, мазмұ нының маң ыздылығ ы) жазылды. Ол солтү стік америкалық репортаждарғ а ұ қ сап жазылды. Олар болғ ан оқ иғ а кезінде тү сірілген суреттермен безендірілді. Бұ л репортажғ а қ осымша анық тық, кө рнекілік берді. «El Mundo» газетінің ү лгісімен, басқ а да кубалық басылымдар жаң а жанрды қ олдана бастады [1, 26-б].

Журналистика тә жірибесінің дамуы репортаждың тү рлері мен ә рқ илы стилінің пайда болуына жағ дай жасады. 1920 жылы «Time» америкалық журналы репортаж жанрының трансформациясы ретінде танылды. Стилі, композициясы жағ ынан кө бірек субъективті жә не біршама ерікті. Отыз-қ ырқ ыншы жылдары сараптамалық репортаж кең інен таралды. Ағ ылшын – америкалық журналистикасы дә лелдің мазмұ ны бұ рмаланғ ан, реттелмеген материалдарды жариялаудан бас тартты. Жақ тастардың кө бі репортаждың объективтілігі тек қ ана дә лелдің нақ ты берілуі ғ ана емес, мазмұ ны дә л берілуінде деп ұ ғ ынды.

Сұ хбат жанрын пайда болуы. XIX ғ асырдың ортасында сұ хбат жанры аз тарады. Журналистер саясаткер, елшілерден ақ парат алу мақ сатында ә ң гімелесу арқ ылы сұ хбат алынды. Бірақ сілтемені сирек кө рсетіп, ә ң гімемен шектеледі. Президент А. Линкольн журналистермен сенімді ә ң гіме жү ргізіп, сұ рақ тарына жауап берді. Бірақ журналистикада ақ параттың сұ хбат жанры пайда болып, бірақ Президенттің цитаталары жарияланбады.

1870 жылдың ортасында сұ хбат алушылардың сө йлеген сө здері журналистика жариялымдарында дә л цитата тү рінде пайда болды. Дж. Суинсон 1870 жылы К.Маркстен алғ ан сұ хбатында «Капитал» кітабынан аз ғ ана цитаталар келтірді. Алайда соң ғ ы ғ асырда сұ хбат АҚ Ш журналистикасының белсенді жанрына айналды. 1890 жылы сұ хбат Нью-Йорктің газеттерінде кө п тарағ ан жанрлардың бірі болды. Журналистер саясаткерлерден, рим папасынан, британ жә не герман министрлер кабинеті мү шелерінен, шетел қ онақ тарынан жиі сұ хбат алып отыруды ү рдіске айналдырады.

Қ азіргі журналистік зерттеудің пайда болуы. Шетелде ірі компаниялардың пайда болуына байланыстыэкономика жә не қ оғ ам ө міріндегі ө згерістерге америкалық тар мен еуропалық тар арасында наразылық туды. Ұ лттық экономиканы тү бегейлі бақ ылайтын ірі топтардың бірігіп қ ұ рыла бастауы еркін бә секелестікке шек қ ойды. Ірі трестердің қ ызметі мен заң ды бұ зғ анынан, тұ тынушыларды алдау, мемлекеттік шенеуніктерді сатып алатын корпарациялар саны кө бейді. Сол кезде АҚ Ш журналистикасында қ оғ амдық кемшілікке тексеріс жү ргізу барысындағ ы қ иянат жасаушыларғ а қ оғ амның назарын аудару арқ ылы қ арсы шығ уды мақ сат етті. Олардың ойларынша, қ ылмысты ә шкерелеу – адамғ а осы кемшіліктердің маң ызын жә не басқ а себептерді тү сінуге, ө згерістерге ұ мтылуды оятуғ а, қ оғ амда зорлық -зомбылық ты, жемқ орлық ты, алдауды жоятын реформағ а алғ ышарт қ ұ ру болып табылады. Олар ә ділетті, ә леуметтік мобилизияциялық кү ш пен намысты қ олдады. Діни моралист Б.Флауэр 1887 жылы қ ұ рғ ан «Arena» журналында қ оғ амдық -экономикалық қ ұ рылымды ө ткір сынғ а ал. 1901 жылы «Arena» журналында жарияланғ ан мақ алада Флауэр мемлекеттің еркіндіктен айырылып бара жатқ анын байлық пен кедейлік арасының терең деуінен, жемқ орлық пен қ ылмыс, биліктің плутократияғ а бағ ынышты болуынан білуге болады деп бағ а береді. Ол экономикағ а монополизмді шектеуді қ оғ амдық реформаны бекітуді талап етті. Бала ең бегін пайдалануды ә шкерелейтін, Линчтің сегрегациясы мен сотына қ арсы шығ ып, ө мір сү ру шарты жә не жұ мысшылардың ең бегін жақ сартуды кө здейтін мақ алалар циклын жазды.

«Arena» журналынан кейін XIX ғ асыр соң ы мен XX ғ асыр басында басқ а америкалық басылымдарда: «McClure`s», «Collier`s», «Everybody`s», «Cosmopolitan» журналдарында қ оғ амның кө лең келі жақ тарын ә шкерелейтін журналистік зерттеулер пайда бола бастады. Онда ірі компаниялардың қ ылмыстық істеріне арналғ ан, атқ арушы, заң шығ арушы биліктің тү рлі сатыдағ ы жемқ орлығ ы жайлы жазылды. 1906 жылы АҚ Ш Президенті Теодор Рузвельт мемлекеттік аппаратты сынап, ә шкерелейтін журналистерді жақ тырмай, оларды қ орлап «макрейкерлер» (muckrakers) деп атады. Бұ л «батпақ қ а батқ ан», «қ иды қ опсытатын», «лайланғ ан ө секке қ ұ мар» деген мағ ынаны береді. Алайда ә шкерелеушілер сұ рқ иялық тан қ оғ амды тазартуды кө здейтіндіктерін айтады, оларғ а берілген міндетті орындауды парыз деп санайды. Шетелде тексеріс жиынтығ ының іс-ә рекеті журналистік зерттеу материалдары макрейкерлердің есімімен атала бастады. «Батпақ қ а батқ ан» деп біріккен бағ дарламағ а қ атысы жоқ, бірақ жемқ орлық қ а қ арсы қ ұ рылғ ан ұ йымдар, мемлекеттік бюрократияны ыдыратуғ а арналғ ан, экономикалық қ иянатты жә не алдау ә рекеттерін оқ ырмандарғ а ә шкерелейтін публицист, журналистер саны кө бейді.

Макрейкерлердің туындыларын жариялағ ан басылымдардың бірі «McClure`s» журналы болды. Оқ ырмандарын қ ызық тыру мақ сатында ірі бизнестегі былық тарды ә шкерелейтін жарияланымдар арқ ылы кө пшілік аудиториясының кө ң ілінен шық ты. 1902 жылы «McClure`s» журналының жұ мысына макрейкерлердің бастамашысына айналғ ан Линкольн Стеффенс іске кірісті. Жемқ орлық жә не Сент-Луис қ ала басшылығ ының қ иянаты, басқ а да АҚ Ш-тың қ алаларына қ ажетті тазалау мен мемлекеттік басқ ару органдарын демократияландыру жайлы деректі, шындық ты жазғ ан журналистік зерттеу мақ алалары қ оғ амдық резонанс туғ ызды. Олар ә шкерелейтін циклдер қ ұ рды. «Қ аланың масқ арасы» (1904 ж), «Ө зін-ө зі басқ ару ү шін кү рес» (1906 ж). 1903 жылы «McClure`s» басқ а да авторлардың журналистік зерттеулерін жиі жариялайды. «Батпақ қ а батқ ан» «Стандарт ойл Компани» мұ най монополиясының заң сыз қ ызметін зерттеген Ида Тарбеллді, теміржол компаниясының зорлық -зомбылығ ын ә шкерелеген Рэя Стэннард Бейкердің журналистік зерттеулері оқ ырмандардың қ ызығ ушылығ ын туғ ызды. Макрейкерлердің ә шкерелеу мақ алаларын жариялау арқ ылы «McClure`s» журналының таралымы жарты миллионғ а жетті.

1905 жылдан соң ә шкерелейтін журналистік зерттеулер басатын «Collier`s» журналы таралымы жағ ынан алғ а шық ты. 1906 жылы «McClure`s» журналымен ынтымақ тастық та Л.Стеффенс, И.Тарбелл, Р.С.Бейкер т.б. жұ мыс істеді. «American Magazine» макрейкерлік журналының негізі қ аланды. Макрейкерлер кө птеген журнал беттерінде АҚ Ш-тағ ы алдау, ө лтіру, бә секелестерді қ орқ ыту, билікті сатып алу, жұ мысшыларды алдау жә не ұ рлау ә дісімен алынғ ан қ ылмыстық істерді ә шкереледі. Осындай зардаптардан соң, жарияланымдар ең бек туралы заң шығ ару қ оғ амдық қ озғ алысын қ ұ руды жү зеге асырды.

Макрейкерлер ірі компанияларды, клиенттерін жә не теміржол компаниясының тұ тынушыларын алдағ ан, тресін, сақ тандыру мекемелерін, патенттелген медициналық мекемелердің қ ылмысын зерттеу барысында ә шкереледі. Эптон Синклер ет тағ амдарын орап, оны дайындайтын компаниялардың айла-шарғ ыларын тексерді. Макрейкерлердің ірі масштабтағ ы ә шкерелеуі салдарынан теміржолды жө нге салу жайлы заң жә не «Тағ амдардың жә не сусындардың тазалығ ы туралы акт» қ абылданды. «Cosmopolitan» журналының жарияланымында жә не басқ а да басылымдарда бала ең бегі жайлы тақ ырып журналистік зерттеудің обьектісіне айналды. Шарт бойынша балалар амалсыздан жұ мыс жасау керек болды. Бұ л бала ең бегіне қ арсы дү мпудің пайда болуына тү рткі болды. Журналистердің қ ысымымен конгресске лайық ты заң жобасы жолданды.

«Батпақ қ а батқ андардың» ең жақ сы туындысы нақ ты журналистік зерттеу жұ мысының нә тижесі. Дә л, ерінбей іздену, сараптама жә не тексеріс жасау, дә лелдерді қ ұ жаттармен бекіту міндетті болды. Бұ л сотта ө зінің рас айтып тұ рғ анын айыптаушығ а дә лелдеу беру керек болды. Макрейкерлер ө здерінің шығ армашылық тарын «сары журнализмнің» ұ станымысыз тә жірибелерін қ олдана отырып, журналистиканың қ атаң этикалық нормасын сақ тауғ а ұ мтылды.

Дә стү рлі ә деби журналдардың мирасқ оры болғ ан кө птеген журналдар редакциясымен тығ ыз ынтымақ тастық та болғ ан макрейкерлерден журналистік зерттеудің жоғ арғ ы шеберлікпен жазылуын талап етті. Бұ л жанр публицистерге ө зіндік негізгі ә деби ө ң деуді енгізуді талап етті. Қ азіргі журналистикадағ ы классикалық журналистік зерттеулер макрейкерлік қ озғ алыстың ә шкерелеу жә не зерттеу журналистикасындағ ы ең жақ сы туындылардың дә стү рін ө зіне қ абылдады.

1911 жылы бұ қ аралық журналдарда белең алғ ан қ аржылық дағ дарысынан кейін макрейкерлер қ озғ алысы басылды. Материалдық қ иыншылық ты бастан кешкен баспагер Мак Клюр журналынан айырылды. «American Magazine», «Everybody`s» сатылды жә не бағ ыты ө згерді. Херстке тиесілі «Cosmopolitan» журналы ә йелдер басылымы болып ө згерді. Бірінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейін ә шкерелеуші журналистика радикальды, басқ а да журнал беттерінен уақ ытша жойылды. АҚ Ш-тағ ы макрейкерлер қ озғ алысы қ азіргі заманғ ы журналистік зерттеудің қ алыптасуына жағ дай жасады. Кейбір шетел зерттеушілері мұ ны журналистиканың ерекше жанры санайды. Дә стү р бойынша ә лі де «макрейкер» деп ә шкерелеу мен тексеріске ақ ы алатын журналистерді атайды. Мысалы, С.Херша Вьетнам соғ ысы кезіндегі Майлай ауылындағ ы бейбіт тұ рғ ындарды қ ұ ртудың сырын ашады, Р.Карсон ДДТ химикатының қ оршағ ан ортаны жою ық палын тексеріп АҚ Ш-тағ ы экологиялық қ озғ алысының тууына тү рткі болады. «Washington Post» газетінің қ ызметкері Б. Вудворд пен К. Бернстайн Р.Никсон сайлауындағ ы ә кімшіліктің заң сыз ә рекеттерін ә шкереледі. Бұ л белгілі Уотергейт жанжалына жә не Никсонның биліктен аластатылуына ә келіп соқ ты.

Латын Америкасында 1980-1990 жылдары ә шкерелеу жә не журналистік зерттеу дамыды. Ә скери, азаматтық хунттар сайлауда билікке алмасып келеді. Демократияғ а ресми мә лімделетін ауысым мемлекеттік шенеуніктердің кең ауқ ымды сыбайластығ ын біріктірді. 1991 жылы Бразилияның «Jornal Brazil» газеті мемлекеттік жоғ ары шенді шенеуніктерді ә шкерелеуді бастады. Газеттің репортеры М.Роша Бразилия Қ аржы министрлігіне компьютер желісі арқ ылы базағ а еніп, қ аражаттық қ ордың маң ызды бө лігі қ айырымдылық қ а емес, Ф.Коллор Президенттің ә йелінің тө лемдеріне жұ мсалғ анын зерттеу арқ ылы нақ ты дә лелдермен журналистік зерттеу жазады. Газет Президенттің ірі қ аржыны жымқ ыруын осылай ә шкереледі. Кү нделікті журнал «Veja» («Смотри») Президент маң айындағ ы жемқ орлық науқ анын ә шкерелеуді жалғ астырды. Бұ л Ф.Коллорды биліктен аластатуғ а алып келді.

Панамалық «La Prensa» газетінің редакторы Г.Горрити Э.Перес Валладарес пен Колубиялық наша сатушылармен байланысын анық тап, нә тижесінде журналистік зерттеу жү ргізу арқ ылы ә шкереледі. Бұ ғ ан Панамалық мемлекеттік банк арқ ылы наша мафиясының ақ шаны жымқ ыруғ а жол бергенін, Президент сайлау науқ анында қ аржыландырудың маң ызды ү лесін сол топ қ осқ анын дә лелдеп жазды. «Pagina 12» («Страница 12») Аргентиналық газеттің шолушы Х. Вербицки мемлекеттің ел басқ ару шең берінде жанжалғ а себеп болғ ан мемлекет Президенті К.Менемнің мол қ аржы кө зін жымқ ыруын ашты. Қ азіргі заманғ ы макрейкерлер журналистік зерттеуді жазу барысында қ ылмысты ә шкерелеу мақ сатында жоғ ары нә тижеге қ ол жеткізіп, шенеуніктердің қ ылмыстық істері мен сауда қ ұ рылымындағ ы қ ызметін ә шкерелеуге компьютер технологиясының жетістіктерін, оның ақ параттарын алу арқ ылы сараптауды белсенді мең герді.

Журналистиканың кә сіби қ ызмет ретінде қ алыптасуы. Газеттердің ірі баспасө зге айналуы қ ызметкерлердің штатын кең ейтуді талап етеді. Алғ ашында журналистердің кө пшілігі тұ рақ ты жұ мысқ а алынбады. XIX ғ асырдың бірінші жартысында штаттан тыс журналистерге тұ рақ ты табыс тө лемей, жарияланғ ан мақ алаларына ақ ы тө леу арқ ылы ұ стады. Редакцияның баспа ісінің қ иындап, жаң а баспаханалық жә не коммуникациялық технологиялар енгізілді, редакцияның дамуы мен қ ұ лдырауында ең бек бө лінісі туды, ендігі дифференциялық журналистика жанрында редакцияның ұ жымдық ұ йым жұ мысында жаң а пішін керек болды. Газетте жұ мыс істейтін мамандарғ а қ ажеттілік туды. XIX ғ асырдың соң ы мен XX ғ асырдың басында ірі газет редакциялары біршама бө лім мен қ ызметтер ашты. Қ ұ рылтайшы мен бас редактордан басқ а штатта ә деттегідей ә р тү рлі бө лімнің мамандарынан тұ рды. Қ алалық жаң алық тар бө лімінің басшылығ ында кез келген сә тте жаң алық ты тү рлендіруге дайын репортерлар тобы болды. Ә деби қ ызметкер - стилистер тобы редакциялаумен, репортерлерден тү сетін материалдарды баспағ а жіберумен айналысты. Телеграфты ақ парат бө лімінде ақ парат агенттігінен жіберілген материалдарды ө ң дейді. Арнайы журналистер тобы мен кө ркемдеушілер жексенбілік газеттің суретті шығ арылымдарымен айналысты. «Жаң алық энциклопедиясы» ү лгісімен «New York Times» газеті редакциясы ірі шығ арылымдарды XX ғ асырдың басында шығ ара бастады. Ө зіндік жү йеге келтірілген мұ рағ аттары жә не бө лім қ ұ жаттарын жинаумен жұ мысты толық жетілдіруіне жағ дай жасап, ақ паратты тексере бастады. Редакцияда машинкамен басатын бюро мен телефон қ ызметтері пайда болды.

XX ғ асырдағ ы Форд пен Тейлордың ғ ылыми негіздегі ең бек ұ йымдарында редакциялық қ ызмет жоспарлы мінездемеге ие болды. Тү рлі ақ парат науқ анын ө ткізу барысында қ аржымен, техникамен қ амтамасыз ететін ұ йым қ ұ ру жоспарланды. Журналистер арасында жұ мыстың басқ а тү рлеріне немесе нақ ты тақ ырыптарғ а маманданғ ан журналистер тобы қ ұ рылды. Ең қ абілетті жә не тә жірибелі публицистер ү немі редакциялық мақ ала мен комментариилерді жазады. Біршама сенсациялық басылымдар қ ылмыс, жанжалды хроника, маманданғ ан спорт тақ ырыптарында хабарлар жазып дағ дыланды. Редакцияда қ ылмыс жә не сот репортерлері, спорт журналистері пайда болды. «Сары басылымның» негізін салушы Дж.Пулитцер «World» газетінде бірінші рет спорт бө лімін ашты. Оның ү лгісімен басқ а да басылымдар жү рді. Оқ иғ алық суреттің дамуы маманданғ ан фоторепортерлардың пайда болуына мү мкіндік туғ ызды.

Редакцияда бұ рынғ ыдай кө п жаң алық беретін журналистермен қ атар аз жалақ ы алатын журналистер де болды. Бірақ коммерциялық жарнаманы жариялаудан пайданың ө суіне, бә секелестік тууына байланысты газет, журнал қ ызметкерлерінің ең бекақ ысы артты. Редакторлар мен тә жірибелі публицистер жоғ арғ ы жалақ ы алу мү мкіндігіне ие болды. Біртіндеп журналистер кә сіби маман ретінде қ алыптасты. Атақ ты журналистер мен редакторлардың ә леуметтік дә режесі мен қ ызметі кө терілді. Журналистер элитасы пайда бола бастады. Баспагерлер ө ткір бә секелес шарты бойынша біршама қ абілетті публицистер мен кө ркемдеушілерді тартуғ а ұ мтылды. Журналистік қ ызметтің қ иындауы баспасө зде істейтін мамандарды арнайы дайындық тан ө ткізуді талап етті.