Франция журналистикасы: тарихы мен теориясы 2 страница

1980 жылы «Эрсан» қ айтадан провинциалық басылымдармен айналысуды бастайды. Осы кезде Францияның ең ірі аумақ тық газеттерінің бірі - «Дофине либере» (Гренобль) қ иыншылық тарғ а тап болып, «Эрсан» бұ л газетті де ө зіне алып, оның концерніне «Дофине Либре» тобына тиесілі болады, бірақ оғ ан кіші кө лемді газеттер кіреді. 1986 жылы «Эрсан» Лиондағ ы бес газетке иелік ете бастады, олар «Делярош» тобының қ ол астында болғ ан «Прогре», «Юньон» газеті еді. «Эрсан» тө рт департаментте таралатын газеттердің негізгі акционері саналды.

1986 жылы Француз колониясы Жаң а Каледонияда таралатын кү нделікті «Нувель каледоньен» газетіне қ ожалық етті. 1980 жылы алғ аш рет «Эрсан» тобының табыссыз кезең і басталады. Алайда, «Дофине-Либре», «Нор-Матен», «Пресс-Оссеан», «Сантр-Пресс» ө зінің экономикалық жағ дайын 1988 жылғ а қ арай тү зетеді. Журналдар кө п пайда ә келіп, «Эрсан» тағ ы да бір кө ркем безендірілген апталық «Жур де Франс» журналын қ ұ зырына алады. Ол 1954 жылы дү ниеге келген болатын, оның таралымының кү рт ө суі 1967 жылғ а тиесілі. Ө з иелерін жиі ауыстырып тұ рғ ан бұ л басылымның соң ғ ы қ ожайыны болып «Гавас» тобы тіркелген. Ал «Гавас» тобы ү шін журнал бағ ыты басты орында болмағ андық тан, олар «Эрсанғ а» ө здері бере салғ андай болады. 1987 жылы «Эрсан» бес телеарна ү шін таласта жең іп шығ ып, одан кейін «Но-Па-де Кале» радиожү йесін ө з иелігіне алады. Осылайша бұ л топ мультимедиялық ү лкен мекемеге айналады. 1980 жылдың соң ында «Эрсан» Испания, Польша, Бельгия мен Венгрияда шығ атын кү нделікті газеттер капиталының бір бө лігін иемденеді. Сол уақ ытта «Эрсан» тобы Ресейде шығ атын «Деловые люди» журналын ө з иелігіне алады. Мұ ндай жаулап алудан кейін «Эрсан» тобы трансұ лттық сипатқ а ие болып, 1990 жылдардың басында ол провинциалық газеттердің 22%-ын жә не Париждің 1/3 таралымына бақ ылау жү ргізеді.

1990 жылдың басында «Эрсан» «5-ші арнаны» қ аржыландырудан бас тартуғ а мә жбү р болады. 1990 жылдардың басында аумақ тық басылымдар арасындағ ы бә секелестік ө рши тү суіне орай, 1992 жылы «Вуа дю Нор» мен «Нор Эклер» газеттерінің арасында шиеленіс пайда болады. Олар таралу аймағ ын бө лісе алмайды. Ү лкен қ ызығ ушылық туғ ызғ ан оқ иғ а «Эрсан» тобының «Ашеттің» «Дерньер нувель д’Альзастың» 51% капиталын иеленуі еді. Француз Журналистер Федерациясы «Эрсанның» бұ л келісімшартты бұ зуын талап етеді. Себебі, «Эрсан» 1986 жылғ ы заң бойынша 30% кү нделікті таралым мө лшерінен асып тү сіп, газет «Франс Антий» филиалынан сатып алынғ андық тан, «Эрсан» тобында қ алды. 1994 жыл «Эрсан» ү шін қ иыншылық қ а толы жыл болады. Алынғ ан несиелерді жабу ү шін «Эрсан» ө зінің он журналын «ЕМАП» ағ ылшын тобына, он поляк газетін жә не бір венгр газетін сатуына тура келеді. «Прогре» тобы мен «Дофине либерені» сату туралы ойланып, «Эрсан» ө з-ө зін қ олына алып, топ - ірі кү нделікті газеттерді сақ тап қ алуғ а бар кү шін салады. 1990 жылдың ортасына қ арай тіпті басылымы «Отто» журналын сатып, қ ұ лдыраудың шегінде қ ала береді.

«Гавас» тобы. 1980 жылдың соң ында жарнама агенттігін жекешелендіру нә тижесінде пайда болды. «Гавас» тобы ө з тарихын аударма бюросынан бастайды. Шарль-Луи Гавастың бастауымен 1826-1835 жылдары аудармамен айналысатын бюро «Гавас агенттігі» деп аталады. 1841 жылы ү кімет агенттікті Ішкі істер департаментінің қ ұ зырына тапсырады, префектер палаталарының отырыстары туралы ақ парат пен шетелде болып жатқ ан жаң алық тар туралы ақ парат беруді жү ктейді. Басқ арып отырғ ан биліктің қ ойғ ан шартына бағ ынып, ү кімет 1941 жылдан бастап «Гавастың» капиталына қ атысады. Агенттіктің сол кезге дейін негізгі кә сібі тек жарнамамен шектеледі. Бұ л «Гавасты» жекешелендірудің ең соң ғ ы кезең і болады. Оның басы 1961 жылы басталады, сол кезде ү кімет «Гавас» капиталының қ атысуды 79%-дан 57%-ғ а дейін қ ысқ артты. Ү кімет қ осымша қ аржыландыруғ а қ атыспай, біртіндеп оның ү лесі 50%-ғ а дейін тө мендетеді. Жаң а акционер болып «Каналь+», «Банк Верн», «Париба» алғ а шығ ады. Жұ мысының соң ғ ы жылдарында агенттік диверсификацияланып, бұ рынғ ы дә стү рмен 1987 жылғ а дейін «Гавас» тобы агенттік деп аталады.

«Гавастың» негізгі мақ саты – халық аралық нарық ты жаулап алып, елдің ішіндегі баспа ісін кең ейту мақ сатында тегін басылымдар, жылдық, аумақ тық басылымдар шығ аруды мақ сат етеді. «Гавас» баспасө зге, радиоғ а, телевидениеге ақ шасын аямады, бірақ негізгі кә сібі - жарнама бизнесі болып қ ала береді. Топ француз нарығ ының 20% бақ ылау жү ргізеді. «Гавас» жарнамадағ ы жеке қ ызметтерге баса назар аударады. Оларғ а жарнама берушілер мен жарнама дайындаушылар жә не жарнама таратушылар жатады. «Гавас» «Эрсан» сияқ ты гү лденіп келе жатқ ан 30-40% басылым капиталын жаулап алуғ а тырыспайды. 1988 жылы «Гавас» француз тегін басылымдарының таратылымы жө ніндегі кө шбасшы болып табылатын «Комерегтің» акциясының 52%-ын иемденеді. Ол кү нделікті 116 атауы бар басылымдар 10 000 000 жуық дана газет таратады. «Гавас» сыртқ ы жарнама жасау жағ ынан ү лкен жетістіктерге жетті. «Гавас» «Авенир» филиалы британдық «Миллс энд Аленмен» терезесі тең «Европостер» компаниясын қ ұ рады. Бұ л компания испан, португал, итальян тілдерінде сыртқ ы жарнама жасау қ ұ қ ығ ына ие болғ ан. 1990 жылы «Гавас» иелігіне мынадай басылымдар кірді: «Режи коммуникасьон», «Гавас режи», «Офис д’Анонс» (телефон жылдық тары), «Журно Гратюи» (Тегін газеттер), «Интердеко» (Журнал), «Гавас Анонс Классе» (Аумақ тық жә не департамент газеттері). Сонымен қ атар, «Гавастың» қ ол астында «Канал+», «РТЛ», «КЛТ», «ФР3», «Пюблиссите» сияқ ты телеарналар бар. «Гавастың» радиолары: «Энформасьон э Публисите», «Режи де РТЛ», «Режи де Сюд-Радио». «Гавастың» кино ө ндіруші «Медьявизьон» мекемелері бар. Афиша дайындайтын кә сіпорыны «Авенир», «Метробюс» деп аталды. «Гавастың» жарнама беру, тарату, дайындау қ ызметтерінің бір қ олғ а жұ мылдырылуы оның осы салада монополист болуына мү мкіндік береді. 1970 жылдан бастап «Гаваста» тө ртінші маң ызды қ ызмет пайда болды, бұ л - орын сатып алушылар орны. 1989 жылы британдық «Иджис» корпорациясының француздың «Карат-Эспас» тобының капиталын сатып алу келісімшартына қ ол жеткізіледі. Осы топтың негізін салушылар-ағ айынды Гросс Иджис тобының акционерлері болып, ө з ү лестерін «Гавас» жә не «Гавас-евроком» деп бө лді. Осылайша ортақ еуропалық нарық қ а дайындалғ ан компанияның қ айта қ ұ руы басталады. 1990 жылдың басында «Гавас» ө з тауар айналымы 35 млрд. франк болатын қ аржы кө леміне дейін жеткізді.

Партизьен. 1970 жылы «Партизьен Либеренің» ө з ішіндегі шиеліністі жағ дайды тү зету қ анша жү ргізілсе де, Эмильен Аморидің баласы Филиптің ө з ү лесіне тиесілі ә кесінің артынан қ алғ ан мұ раны дұ рыс бө ліспеуінен туындағ ан мә селе шешімін тапқ ан жоқ. Нә тижесінде сот ү кімімен Филипп Амори «Партизьен либере» капиталының негізгі қ ожайыны болып, газетті білімді аудиторияғ а арналғ ан жаң а басылым пішінімен шығ ара бастайды. Осыдан кейін газет таралымы ө седі. 1981 жылы 342 000, 1985 жылы 339 000, 1988 жылы 382 000, 1989 жылы 400 000 данағ а жетті. 1980 жылдың ортасынан газет тү рлі-тү сті офсетті (бояудың резина цилиндірінен келетін баспа тә сілі) ә діспен шығ арыла бастайды. 1993 жылы газет «Партизьен» деген атпен шығ ады. Оның таралымы 423 000 данағ а дейін жетіп, Парижден 60 шақ ырымнан аспайтын қ ашық тық та тарайды. Оның бағ асы аумақ тық газеттермен тең, ал аумақ тық газеттер Париж газеттеріне қ арағ анда арзан болып келеді. 1993 жылы шық қ ан «Инфо-Матэн» арзан кү нделікті газетін сатып алып, ү лкен бә секелестер қ атарына айналғ аннан кейін, «Партизьен» редакциясы жаң адан «Ожурдюи ан Франс» газетін шығ арып, оны басқ а ұ лттық газеттерден арзан бағ амен сатады. «Инфо-Матэн» газеті екі жылдан кейін жабылып, ал «Ожурдюи ан Франс» газеті ғ ұ мырын жалғ астырады. «Партизьен» мен «Ожурдюи» таблоидтық пішінде жасалғ ан, суреті кө п басылымғ а айналды. Екі басылым да спорт ойындарының тү рлері туралы сенсациялық материалдарды кө птеп жазды. Мұ ндай басылымды қ арапайым газетке жатқ ызуғ а болмайды, себебі, бұ л газетте жоғ ары дә режелі саясат пен мә дениетке қ атысты ақ параттар мен сараптамалық материалдар кө птеп басылып тұ рды. 1999 жылы Амори «Ашетт Филиппаки медиа» тобынан «Эко коммуникасьон» тобының 96, 5%-ын сатып алады. «Эко коммуникасьон» Шартрде «Эко Репюбликен» газетін шығ арды (Еске сала кетейік, Лагардер тобы «Ашеттің» иелігіне Амори тобы капиталының 25%-ы кіреді). Филипп Аморидің бұ л қ адамы оның «Партизьенді» аймақ тық басылым топтарының орталығ ы етуін кө здегенін дә лелдейді. Соң ғ ы он жыл ішінде Француз кү нделікті басылымдары ө з таралымын тек 1%-ғ а ғ ана кө терді, егер «Ожурдюи» газеті болмағ анда бұ л кө рсеткіш 6% тө мен тү сетін еді.

«Байяр-пресс». Католиктік басылымдарды шығ аратын маң ызды фруанцуздық топ. 1980 жылдың соң ына қ арай бұ л басылымның ө німін ү ш миллионғ а жуық адам сатып алатын болғ ан. «Байяр-пресс» тобы қ арт адамдарғ а арналғ ан ең ә йгілі журналдардың бірі - «Нотр тан» (бір миллионғ а жуық дана) басылымын сатып алды. Бұ л топ балаларғ а жә не жастарғ а арналғ ан басылымдарды да шығ арып тұ рды. 1980 жылдың басында «Байяр-пресс» иелігіне 40-қ а жуық басылым кірді. Олардың жалпы таралымы 40 000 дананы қ ұ рады. Белгілі кешкі газеттердің бірі «Круа», «Плерен», «Нотр-тан», «Панорама Д. Оксордьюн» журналдары, балалар мен жастар ү шін «Пом Д. Ани», «Юни» басылымдары да «Байяр-пресс» баспасынан шығ ып тұ рғ ан. Жастар басылымдары арқ ылы «Байяр-пресс» халық аралық нарық та ә йгілі болады. Ө зінің алғ аш филиалын ол Гонконгта ашты. Топ таза діни мазмұ ндағ ы басылымдармен қ атар («Библь э терр сент») зиялы қ ауымғ а арналғ ан газеттерді шығ арады. «Байяр-престің» «Сентюрьон» кітап басатын кә сіпорны, «Ренст Промосьон» жарнама агенттігі, екі баспаханасы, журналдар мен газеттерді тарату, аудиовизуалды бө лімдері бар.

«Экспансьон». «Экспансьон» тобының негізін 1967 жылы Жан Луи Севар-Шребеймен қ ұ рғ ан. 1988 жылы бұ л топ «Трибюн» кү нделікті экономикалық газетін, Брицио Берцетпен бірігіп шығ аратын журналдырғ а иелік етті. Осы уақ ытқ а дейін «Экспансьон» тобы экономика жө ніндегі 80 басылымның иесі болып, жалпы қ аржы жағ ынан кү шейіп, 470 000 дана таралыммен газет-журналдар шығ арып тұ рады («Журналь де финанс»). «Экспансьон» тобы экономика саласы бойынша шығ атын басылымдардың ішінде бірінші орынғ а ілікті. Топтың сә тті жұ мыс істеуі кө пшіліктің жаппай экономикағ а қ ызығ уымен, салымшылардың кө беюімен, биржадағ ы тұ рақ сыздық пен тү сіндірілді. 1988 жылы «Экспансьон» АҚ Ш-тың «Уол стрит джорнал» ірі қ аржы газетінің баспагері «Доу Джонс» компаниясымен серіктестік орнатады. Осындай келісім нә тижесінде «Экспансьон» Американың «Доу Джонстың» ақ параттық қ ызметін қ олына алды. Топтың беделді басылымына экономика туралы зиялы қ ауымғ а арналғ ан тоқ сандық «От финанс» журналы қ осылды. Журналдың мақ саты – Франция экономикасының ө ндіріске ық пал етуі, қ аржы кең істігінде саясатты жазу болды. Бұ л топтың БАҚ -тары қ аржы мен экономика саласын басқ аратын адамдарғ а арналды. 1990 жылдың басында жарнамадан тү сетін пайданың азаюына байланысты «Экспансьонда» экономикалық қ иындық туындайды. Мұ ндай жағ дай топ жетекшілерінің кейбір басылымдардан бас тартуына ә келіп соғ ады. 1991-1992 жылдары «Дефоссе» тобына «Ажефи» мен «Трибюн» газеттерін сатады. 1993 жылы капитал іздестіру мақ сатында «СЕП Коммюникасьон» тобымен келісімшарт жасасады. Нә тижесінде «Экспансьон» тобы 175 000 дана «Экспансьоннан», «Ви Франсезден» 83 000 дана жоғ алтады. Бұ л келісімшарттан кейін «Экспансьон» тобының негізгі қ аржы бө лігін «СЕП Коммуникасьон» тобы иеленеді.

«СЕП Коммуникасьон». «СЕП Коммуникасьон – пресс де ля сити». Бұ л топ 1988 жылы екі концерннің – «СЕП Коммуникасьон» мен «Женераль Оксиданталь» компаниясының бірігуінен пайда болды. («Женераль Оксиданталь» - мық ты «Альнатель Альсттің» ө ндірістік-кө ліктік тобының филиалы). «СЕП Коммуникасьон» тобының капиталы «Гавас» капиталымен тығ ыз байланысты туғ ан топ. 1990 жылдың басында «Женераль Оксиданталь» компаниясы ең ә йгілі апталығ ы «Экспресс» пен «Пуэмді» иеленеді. Осылайша «СЕП Коммуникасьон» екі салалық басылымды шығ арады: 1) журнал саласы (60 мамандық қ а арналғ ан техникалық журналдар); 2) кітап баспасы (15 баспа). Осы топтың негізгі басылымдары: «Невель экономист», «Юзи новель», «Монитер», «Технолоджи». 1980 жылы топ жылжымайтын мү лік пен қ ұ рылыс саласындағ ы топтың акцияларын сатып алады. 1990 жылдың басында маманданғ ан басылымдарғ а қ оса «СЕП Коммуникасьон» бірнеше журналды ө з меншігіне алды. Оның ішінде «Телеко магазин», «Электрик эндюсртиэль» де бар. Топ Франция бойынша ақ парат пен телекоммуникация саласына арналғ ан басылымдар арасында 1-ші орынды иеленіп, топ «Ашеттен» кейінгі кітап басу ісінен екінші орынғ а ілігеді.

«Призма-пресс». Немістің «Групер унд Франс» концернінің Франциядағ ы филиалы. 1990 жылдың басында пайда болып «Ашеттен» кейінгі басылымдарды тарату жө нінен (230 000000 дана жылына) екінші орынды алады. Топ тек қ ана француз басылымдарын сатып алып қ оймай, ө зінің «Фан актюэль» басылымын да шығ арып тұ рды.

Ұ лттық кү нделікті газеттер. Бірінші дү ниежү зілік соғ ыстың басталуы Францияда француз басылымдарының алтын дә уірінің аяқ талуы на себепші болды. 1914 жылы Франция Еуропада басылымның таралымы бойынша бірінші орынғ а ие болады. 1000 адамғ а шақ қ анда Францияда – 244 дана, Англияда - 160 дана, Америкада – 255 дана басылым болды. Мұ ндай нә тижеге Франция ешқ ашан жеткен емес еді. 1985 жылы 1000 адамғ а - 185 дана, 1991 жылы – 155 дана болды. 1990 жылдардың басында жарнамадан тү сетін пайда азайып, оқ ырман аудиториясы сейіле бастайды, ұ лттық газеттердің кө бі париждік болып кетеді. «Котидьен де пари» мен «Франс-суар» дағ дарыс пен қ ұ лдырау шегіне жетеді.

15 кү нделікті газеттен 6-ы ә ртү рлі салағ а маманданғ ан. Негізінен бұ л газеттер Парижде таратылғ ан, ұ лттық статусқ а ие болғ андық тан Францияғ а толығ ымен таратылып тұ рды. «Паризьен Любире» дағ дарысынан кейін Парижде кө п таралымды басылым болмады. Париж гезеттері «Эко» мен «Экиптен» басқ асы табыссыз болды. Қ азіргі таң да Парижде тоғ ыз жалпы саяси-ақ параттық газет шығ ады: «Монд», «Фигаро», «Либерасьон», «Паризьен», «Юманите», «Котидьен де пари», «Презан», «Инфо-матэн», «Франс суар»; 6 салалық газет: «Круа», «Эко», «Требюн Дефоссе», «Экип», «Пири терф», «Котидьен де медсен» шығ ады.

«Монд» газетінің қ аржы бө лімі 1980 жылы аздағ ан қ иыншылық қ а ұ шырады. Кызметкерлердің жалақ ысына, ә леуметтік қ амсыздандыру, қ ағ аз, пошта қ ызметіне кө п ақ ша жұ мсалды. 1970 жылдың соң ында француз баспагерлері газет шығ арудың жаң а ә дісіне бет бұ рды. Фототерімге кө шу 1980 жылдың басында жалғ асын тапты. Соң ғ ы болып «Монд» газеті жаң а тә сілге кө шті, бірақ бә рінен де кеш кө шкені қ ызметкерлер ұ жымын толығ ымен қ айта даярлау мү мкіндігінімен тү сіндіріледі. «Монд» ө з кү н кө рісін ә зер тауып, кү ннен-кү нге жағ дайы қ иындап бара жатты. 1980 жылы алғ аш қ аржы тапшылығ ы 17 800 000 франкты қ ұ раса, ал 1984 жылы 70 000 000 франкқ а дейін жетті. Ү ш жылдың ішінде газет таралымы 45 000 данағ а қ ысқ артылды. Тә уелсіз басылым ретінде ө з орнын жоғ алтпас ү шін қ аражат керек болды. «Монд» тек қ ана ө зінің экономикалық жағ дайын тепе-тең дікке жеткізу ү шін ғ ана емес, ө зінің айырық ша қ ұ рылымының (Бев-Мери қ ұ растырғ ан) кез келген жағ дайда ө зін-ө зі ақ тай алатын дә режеде екендігін дә лелдеу керек болды. 1984 жылы қ азанда газет директоры Андре-Лоран газеттің дағ дарыстан шығ у жоспарын паш етті. Жоспар бойынша қ аржының тепе-тең дігін орнату ү шін шығ ынды қ ысқ арту қ ажет деп шешті. Жеке қ орды қ алпына келтіру ү шін редакцияның ғ имаратын сату керек болды. Парижден келетін факсимильді баспағ а шығ ару ә дісін қ айта жаң арту ә дісі арзанырақ қ а тү седі деп шешті. Журналистер қ оғ амы Андре Лоранның жоспарын қ абылдамай, директор ө з қ алауымен жұ мыстан шығ ып кетеді. «Монд» газетінің оқ ырман қ ауымы бірігіп, кө мек ретінде 15 000 000 франк жинап береді. 1986 жылдың соң ына қ арай газет таралымы 10% кө теріліп, басылымғ а жазылушылар саны 70 000-нан 80 000-ғ а дейін ө сті, жарнамадан тү скен пайда 25% кө бейеді. А.Лоранның орнын басқ ан А.Фонтэн қ атал ү немдеу жоспарын жү ргізіп, 220 адам жұ мыстан шығ арылып, редакция ғ имаратын сатуғ а тура келеді. Газеттің безендірілуі мен ішкі мазмұ ны ү лкен ө згеріске ұ шырайды. «Мондтың» оқ ырман аудиториясын кең ейту мақ сатында газетте фотография мен карикатуралар, ә зіл-ысқ ақ материалдар кең інен кө рініс табады. Материалдардың тақ ырыптары кең ейтіліп, «Монд» директоры А.Фонтэн жаң артылмағ ан басылымның қ атал бә секеде жең ілетініне кү мә н келтірмеді. Сондық тан газет мазмұ ны мен безендірілуін жақ сартуды қ олғ а алады. Жаң адан баспаханалық кешенін салу шешімі қ абылданады. 1987 жылы «Монд» таралымы 500 000 данағ а дейін жетіп, жарнамадан тү скен пайда кө бейеді. Бірнеше жыл бойы қ ұ лдырауды басынан кешірген «Монд» 1992 жылы экономикалық тепе-тең дікке қ ол жеткізеді. 1994-1995 жылдары инвестициялардың дағ дарыстан шығ у кезең і болды. Францияның жарнамадан ә лем БАҚ -нан қ алыс қ алуы Эвеннің алкогольді ішімдіктер мен темекіні жарнамалауғ а тыйым салуына байланысты болады. 1995 жылы соң ына қ арай француз басылымдары тағ ы да бір қ иындық қ а тап болды: қ ағ аздың бағ асы 50% ө сті. Осындай мә селенің Француз БАҚ - тарына ә сер етуі қ ағ аздың 90%-ын шетелден ә келуінен еді. 1994 жылы журналистер мен газет қ ызметкерлерінің жалпы жиналысында бірнеше мә селе шешіледі. Біріншіден, сыртқ ы салымшылар есебінен капиталды кө бейту жә не екінші мә селе – кә сіпкерліктің статусын шектеген жауапкершілігі бар акционерлік қ оғ амнан бақ ылау кең есі мен директорлар кең есі болатын акционерлік қ оғ амғ а кө шіру туралы шешім қ абылданады. Директорлар кең есінің тө рағ асы жә не «Монд» директоры болып Ж.М. Коломбани тағ айындалып, газеттің елу жылдық мерейтойы ө теді.

Жаң а пішіннің арқ асында «Монд» жетістіктерге жетіп, сә тті газет саясатының негізінде ү ш қ ағ ида тұ рады: 1) ақ парат иерархизациясын жақ сарту, яғ ни, ақ параттың сапалысын таң дау; 2) ұ қ сас деректер мен ақ параттары бар мақ алаларды ортақ бө лімге жинақ тау; 3) оқ ырманғ а ә р тү рлі суреттермен безендірілген, қ ызық ты ақ паратқ а толы газет шығ арып беру. Елу жылдық тарихы бар бұ л газет қ айта жаң ғ ырып, жаң а кү шпен жұ мысқ а кіріседі. Газеттің басты қ ұ ндылығ ы - болып жатқ ан плюрализмге қ арамай тү рлі акционерлерді біріктіреді. 1997 жылы мә дениет бө лімін кең ейтіп, бірнеше бет болып шығ а бастайды, жаң адан «Киоск» айдары пайда болып, онда ә лем басылымдарынан қ ызық ты ү зінділер, телевизиялық хроника мен Интернеттегі жаң а сайттар жайлы беріліп отырады.

«Монд» қ алталы ә леуметтік топтың ең кө п оқ итын газетіне айналады. Бұ л басылымның жылдық табысы 320 000 франк болатын отбасылардың 15%-ы таныс. Тек ақ парат тарататын газеттердің арасынан оқ ырманының кө птігі жағ ынан «Монд» бірінші орын алады. 1990 жылдың соң ында оның таралымы мен жарнамадан тү скен табысы кө бейеді. «Монд» директоры Ж.М. Коломбанидің айтуы бойынша 1998 жыл газеттің қ аржылық кө рсеткіші жоғ арылап, газет таралымы ү шін сә тті жыл болады. «Монд» президенті мен бас директоры Ж.М.Коломбани газет айналасында пайда болғ ан топтың дамуын ү ш бағ ытқ а бө леді: 1) жаң а технологиялық революцияғ а қ атысуы – Интернет ресурстарын қ олдануы; 2) мә дениет саласына арналғ ан басылымдарғ а қ ұ йылғ ан инвестиция; 3) аумақ тық басылымдардың белсенділігі. Ү шінші мың жылдық тың басына дейін (тіпті 2001 жылдың 11 қ ыркү йек кү ні Нью-Йоркте болғ ан террористік актқ а дейін де) «Мондтың» экономикалық жағ дайы тұ рақ ты болып келді.

Кү нделікті газеттер. «Фигаро». 1970 жылдардың соң ында 1980 жылдардың басында Парижде шығ атын газеттер ішінен нық орнық қ ан басылымдардың бірі – «Фигаро». Француз журналистері оны табысты газеттерге жатқ ызады, алайда табыс кө зі тек жарнамалық қ осымшадан келеді екен. Алғ аш қ осымшасы – «Фигаро-магазин» 1978 жылы қ азанда шық ты. Мұ ндай жаң ашылдық ты халық тез қ абылдап, «Эрсаннан» кейін кө п басылымдарғ а қ осымша шығ ара бастайды. «Фигаро» «Фигароның» жексенбілік газет шығ ару ойы сә тсіз болды. Оғ ан себеп - жексенбі кү ні Париждегі бү кіл дү ң гіршектер жабық болатын. Бірақ «Журналь дю диманш» жексенбі кү ні ө з басылымын таратып жү рді, оның тарату ә дісін осындай бә секелестік жағ дайда қ олдануғ а болмады. 1981 жылдың басында сенбі кү ндері «Фигаро-магазин», «Матэн-магазин», «Экип-магазин», «Либерасьон-сэндвич» жә не «Монд-Диманш», сә рсенбі кү ндері «Фигаро-ТВ», ә р сенбі сайын айына бір рет «Мадам Фигаро» тұ рақ ты шығ ып тұ рды. Осындай сә ттіліктен кейін 1981 жылы «Эрсан» «Франс-суар-магазин» басылымын шығ ара бастайды. Кү нделікті газеттің екі артық шылығ ы бар: біріншіден, жаң а оқ ырманды ө зіне тарту, газетті тек сенбі кү ні ғ ана емес, аптаның кез келген кү нінде сатып алуғ а мү мкіндік туады, екіншіден, мерзімді басылымды сатудан, жарнамадан тү сетін табысты кө бейтпек. Кү нделікті шығ атын «Фигаро», «Орор», «Франс-суар» газеттері («Эрсанның» иелігіндегі басылымдар) бұ рынғ ы Президентке адал болып қ алады. «Эрсан» халық сайлауы кезінде де, тіпті билік басына Ф.Миттеран келгенде де ө з позициясын ө згерткен жоқ. «Эрсанның» басылымдары қ алтқ ысыз жаң а ү кіметтің оппозициясына айналып, жаң а ү кіметтің ұ сынғ ан ә леуметтік-экономикалық реформасына қ арсы шық ты. 1981 жылғ ы сайлау нә тижесінде социалистердің жең іп шығ уы мен оппозицияның ә рекеттері, сол кездегі Франциядағ ы саяси ө згерістер газет таралымының кө беюіне ә сер етеді. 1981 жылы 336 000 дана, 1986 жылы 443 000 дана сатылды. «Фигаро» кү нделікті қ осымшасымен кү рделене тү сті. Қ ызғ ылт тү сті он парақ беттен тұ ратын экономика жә не қ аржы туралы ақ паратқ а толы дә птерге ұ қ сайтын қ осымшасы болды. «Фигаро» «Эрсан» тобының филиалы «Сокпресстің» қ ол астына кө шеді. Алайда оның таралымы 1990 жылдың соң ында тө мендеп, редакция ө з алдына газет пішінін жаң арту мақ сатын қ ойды. Жаң а пішін бір жылғ а жуық уақ ытта бас редактор Ф.О.Жизбердің бастауымен дайын болып, кө ң ілдері орнық қ ан оқ ырмандар аудиториясының талағ амымен санасып, жаң а оқ ырмандарды кө птеп тартуды кө здейді. 1999 жылдың 29 қ арашасында шық қ ан жаң артылғ ан газеттің бірінші нө мірінде «БАҚ жә не жарнама» бө лімінде мынадай мақ ала жарияланады: «Фигаро» - ө зінің оқ ырмандарына ең жақ ын газет». «Фигаро» жаң ашыл да динамикалық жә не ашық газет болуғ а ұ мтылады», -дейді автор. Алғ ашқ ы беттері халық аралық ақ паратқ а арналып, соның ішінде Еуропағ а ден қ ояды. Кейін ішкі саясат, қ оғ ам, аймақ тық ө мір жайлы мақ алалар жарияланғ ан. Газеттің қ ақ ортасынан «Пікірталас жә не кө зқ арас» айдары орын тепкен. 1999 жылдың 30 қ араша кү ні «Монд» газетіне берген сұ хбатында президент - бас директор Ив де Шезмартэн редакция таң дауын былайша тү сіндіреді: «Біз материал тізбегін ө згертіп жатырмыз. Алғ ашқ ы беттерге жаң алық тарды орнатып, кейіннен пікірімізді білдіретін мақ алаларымызды береміз. Бұ рын газет редакциялық беттен бастап ашылатын, оқ ырман нө мір мақ аласы мен соғ ан бағ ытталғ ан пікірлерді оқ итын. Енді біздер редакциялық мақ аланы газеттің ортасына орналастырып, газеттің ядросы болып табылатын бұ л бетте тү рлі пікірді айтуғ а мү мкіндік туады. Осылайша газет сан алуан кө зқ арас пен пікірлерге толы болады. «Газет саяси, экономикалық жә не қ аржы билігіне тә уелсіз. Ол тек оқ ырмандардың жеке меншігі. Либеральдық қ ұ ндылық тарды нақ ты ұ станады», - делінген. 1999 жылы қ арашада «Фигаро» таралымы 380 000 данағ а жетті. Жаң а пішін газет нарығ ында алғ а шығ у ү шін жарнамалық кампания ретінде жү ргізілді. «Фигароның» бес нө міріне тегін купондарды метро мен газет дү ң гіршіктерінің алдында тарату арқ ылы оқ ырман қ ауымын қ ызық тырады.