Біріншілік қорек көздері

Дә ріс

Орек кө здері пә ніне кіріспе

Электрлік қ орек кө здері бұ л бірінші реттік қ орек кө зінің электр энергиясын электр қ ондырғ ыларын қ орек кө зімен қ амтамасыз ету ү шін белгілі бір шаманы тү рлендіреді. Тү рлендіру операциясын орындайтын қ орек кө зі екінші ретті қ орек кө зі деп аталады. Бірініші реттік қ орек кө здері ретінде ө ндірістік айнымалы ток желісін немесе дербес айнымалы ток кө здерін жә не тұ рақ ты ток кө здерін пайдаланады. Бұ л қ орек кө здері тікелей, ә р тү рлі электрлік қ ұ рылғ ыларын қ оректендіруге мү мкіндік бола бермейді. Міне, осы себептен бірінші ретті қ орек кө здерін энергияны тү рлендіретін қ ұ рылғ ыларғ а қ ажеттілік туады. Екінші ретті қ орек кө здері кү шейткіштерді, интегралдық жү йелерді жә не де осы айтылғ ан электр сұ лбаларын пайдаланып қ ұ расытырылғ ан қ ондырғ ыларды ток кө зімен қ амтамасыз ету ү шін пайдаланылады. Ө ндірістегі қ олданылатын электр кө здерінің кернеулері 220В, ал аккумуляторлық ток кө здерінің кернеулері 12В. Жоғ арыда айтқ анымыздай, бұ л кейбір аспаптарды қ оректендіруге жарамайды. Екінші реттік қ орек кө здері негізгі 3 тү рлі блоктардан туады:

1. Жиілікті реттеу;

2. Тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету;

3. Кернеудің шамасын беру.

Жиілікті реттеу формасы тү рлендіретін энергияның қ ажеттілігіне байланысты 2 негізгі классқ а бө лінеді:

1. Тү зеткіштер;

2. Инверторлар.

Тү зеткіш дегеніміз айнымалы токты жә не кернеуді тұ рақ ты токқ а тү рлендіреді.

Инвертор дегеніміз тұ рақ ты кернеуді айнымалы кернеуге айналдырады.

Автоматиканың барлық қ ұ рылғ ылары сырттан қ оректендіруге байланысты категорияларғ а бө лінеді. Бірінші категорияларғ а электрқ абылдағ ыштары жатады. Екінші категорияғ а ө ндірістік электр энергиясын пайдаланытын қ ұ рылғ ылар жатады.

Дә ріс

Орек кө здері туралы жалпы мағ лұ мат

Кө птеген электронды қ ұ рылғ ылардың жұ мыс істеуі ү шін бір немесе бірнеше қ орек кө здері болуы қ ажет.

Барлық қ орек кө здерін 2 топқ а бө луге болады:

1. Біріншілік қ орек кө здері;

2. Екіншілік қ орек кө здері.

Радиоэлектронды қ ұ рылғ ылардың қ ұ рамына 1 топты жә не 2 топты қ орек кө здері бір мезгілде пайдалануы мү мкін.

Біріншілік қ орек кө здері

Бұ л топқ а жататын қ орек кө здері:

1. Химиялық қ орек кө здері (галваникалық элементтер, батарея жә не аккумуляторлар);

2. Термобатареялар;

3. Термоэлектронды тү рлендіргіштер;

4. Фотоэлектрлік тү рлендіргіштер;

5. Отынды элементтер;

6. Биохимиялық қ орек кө здері;

7. Атомды элементтер;

8. Электромашиналы генераторлар.

Химиялық қ орек кө здері - автономды қ оректі талап ететін, аз қ уатты қ ұ рылғ ылар мен аппаратураларды топпен қ оректендіру ү шін кең інен қ олданылады. Батареялар мен аккумуляторлар санымен қ атар қ осымша жә не резервті қ орек кө зі ретінде пайдаланылады. Мұ ндай қ орек кө здерінің шығ ыс керенуінің айнымалы қ ұ раушысы жоқ десе де болады.

Термобатареялар – бұ л тізбектегі қ осылғ ан термопаралар. Термобатареялар аз қ уатты қ орек кө зі ретінде пайдаланылады. Мысалы: радиоқ абылдағ ыштар.

Термоэлектронды тү рлендіргіштер - қ атты қ ызатын катоды бар вакуумды немесе газды аспаптар. Жылу энергиясын электр энергиясына айналдыру бұ л қ ұ рылғ ыларда термоэлектронды эмиссия қ ұ былысының арқ асында жү зеге асады.

Фотоэлектрлік тү рлендіргіш – жылу жә не кү н энергиясын электр энергиясына тү рлендіреді. Фотоэлектронды тү рлендіргіштер аз қ уатты қ ажет ететін радиоэлектрлік, спутниктегі техникаларда қ олданылады.

Отындыэлементтер – химиялық реакцияның энергиясын электрлік энергияғ а тү рлендіреді. Жұ мыс істеу принципі заттың тотық тануына негізделген.

Биохимиялық ток кө здері отындық қ орек кө здері сияқ ты химиялық реакция энергиясын электр энергиясына тү рлендіреді.

Атомды элементтер аз қ уатты қ ажет ететін радиоэлетронды аппаратураларды қ оректендіру ү шін қ ажет. Жұ мыс істеу принципі атомды элемент 2 электродтан тұ рады. Екі электродтын арасында диэлектрик немесе вакуум болады. Электродтың біреуіне радиоактивті стронций орнатылады. Стронций β сә улесін шығ арады. Осының арқ асында 2 электродтың арасында кернеулер айырымы пайда болады.

Электромашиналы генераторлар механикалық энергияны электрлік энергияғ а тү рлендіреді. Олар тұ рақ ты жә не айнымалы ток генераторлары болып екіге бө лінеді.

Екіншілік қ орек кө здері жоғ арыда айтып ө ткендей радиоэлектронды аппаратуралардың қ ұ рамдас бө лігі болып табылады. Ол біріншілік қ орек кө зінен алынғ ан электр энергиясын қ оректендірілуі керек болғ ан радио электронды аппартуралардың талабына сә йкес тү рлендіріп береді.