Берлеге турында

Котб

Хосров и Ширин

Кереш

БИСМИЛЛӘ Һ ИР-РАХМӘ НИР-РАХИМ!

Илаһ и, тә ү фигым киң рә к ачылсын,

Кү ң елгә рә хмә т орлыгың чә челсен.

Рухымны кыл сиң а кямил ярарлык,

Иҗ ат утым сү релмә стә н янарлык.

Бу кү ң лем кө згесен сафландырып тор,

Бө тен мө шкил эшен тиз хә л кылып тор!

Бу җ анга ү з нурың ның чаткысын бир,

Бу телгә ү з телең нең ачкычын бир!

Давытныкы кебек рух чиста булсын,

Телем Зә бур язарлык оста булсын.

Җ анымның һ ә р сү зе җ итсенче җ анга,

Ягымлы булсын ул барча җ иһ аң га.

Укылгач, яктырып китсен кү ң еллә р,

Телемнә н гел чә челсен мө шк-ү -ганбә р.

Карагач, барча кү злә р нурга тулсын,

Ишеткә н һ ә р колак шатлыкта булсын.

Югары кыл да мә гънә сен сү земнең,

Бә хетле ит яшә вемне ү земнең.

Кү ң еллә рнең куаныч чишмә се кыл,

Авырлыктан котылдырсын шушы тел.

Ширин исме белә н шигърем тезелде,

Ширин кыл шаһ кү зендә һ ә р сү земне.

Миң а юмарт бул, Алла, ярдә мендә,

Уят мине гафиллек хә ллә ремдә.

Бел, илһ амым, син Алладан бирелгә н —

Кү ң елдә ген дө рес ә йттер телемнә н.

БЕРЕНЧЕ БАБ

АЛЛАНЫ ТӘ ГАЛӘ НЕҢ

БЕРЛЕГЕ ТУРЫНДА

Илаһ ым, дип, шагыйрь, башла сү зең не,

Нә къ ул бар итте юклыктан ү зең не.

Олугъ Тә ң ре-галә мне ул яратты,

Бизә п җ ирне, кү ген җ иргә каратты.

Таный барча халыклар берлегең не,

Вә кү п нә рсә дә лилли барлыгың ны.

Бө ек Алла (аң ар кайда вә кем тиң?)

Яратыр һ ә м йө ретер бер хө кемдин.

Фә лә к — кү кне борып, йолдыз йө реткә н,

Иген игеп яшә ргә мә җ бү р иткә н.

Ничаклы ул гыйлем-хикмә т яралткан,

Тө н артыннан тагын кө нне яң арткан.

Яралткан тө н-кө нен, йолдыз-аен да,

Сагыш, шатлык, хә тә р, ө мет — барын да.

Бу дө ньяда ни бар аннан да сафрак?!

Бар ул — бу ап-ачык бераз карансак.

Бө тен галә м хө кем алган аң ардан,

Адә мнә ргә бирә ул кө ч, һ ө нә р, дан.

Җ ете кү зле галимнә ргә терә к ул,

Вә чү лдә ге Заһ идлә ргә кирә к ул.

Табылмас, эзлә мә — охшаш ише юк,

Фикер йө ртеп, аны аң лар кеше юк.

Аның заты тә мам ү згә җ исемнә н,

Биегрә к ул кешенең аң -исеннә н.

Аның затын белим дисә ң, кү ң ел, бел:

Хуҗ а һ ә м бакчачы улдыр, ә син — гө л!

Ү зең не йө згә бү л, гө л тик, гомердә,

Барыбер тә нгә саулык юк бу җ ирдә.

Сораулардан качып килдең ме монда?

Кире кач тиз — яна кү рмә утында...

Аны эзлә п уем гизде галә мдә,

Кү ң ел-җ ан янды дө рлә п, эзлә гә ндә.

Галим мин һ ә м белермен дигә нең дә

Бу сер калыр — югалыр белгә нең дә.

Бу хә лдә хә тта Ү здә н кул кү тә рде,

Ахырда ү з-ү зен җ ирдә н китә рде.

Аны белмә к кирә к тү гел болай бик,

Лә кин безне кү п эш хә йран кыла тик.

Шә ме кемнең чә чә р якты нурын, кү р,

Шуң а дә лил була, гү я: бар ул, бер!

Белем бирде ү зен танып белергә,

Сизем бирде сизеп хә вефлә нергә.

Кү ген тө зде, уйлансын, дип, хә кимнә р,

Язып йолдыз белә н саннар, рә кымьнә р.

Кара туфрактан ул чә чкә яратмыш,

Вә бер тамчы судан шә хес тү рә тмеш.

Бә гыреннә н сугарып җ аныбызны,

Кабызды ул чырак-кү з җ аныбызны.

Югаласы бу дө нья, бер югалыр,

Югалмас зат бары тик ул гынадыр.

Иҗ ат серен аның белмә с кемең дә,

Ничек башлап, ничек бетергә нен дә.

Юмарт ул ярдә мендә барчабызга:

Биреп куйган һ ә р эшнең башламын да.

Анык кылган бу башламнарны чыннан,

Ьә р эшне башлагыз, дип нә къ шушыннан.

Җ иһ анга алты кү лмә к ул кидерде,

Вә сайлап җ иргә дү рт гә ү һ ә рне бирде.

Малын бирде берә ү гә: «Бу бетерсен!»

Саран итте икенчесен: «Котырсын!»

Сарыф иткә н белә лми: «Кем бирә мал?»

Җ ыючылар уйланмый: «Соң нигә мал?»

Ут аң ламый нигә кө йдергә нен һ ич,

Су аң ламый нигә сү ндергә нен һ ич.

Бө тен барны бар иткә н ул — тиң е юк,

Бө тен фә рман аң ардандыр — шигем юк.

Берә ү бармы аның кә рваннарында

Ки, баш тарткан аның фә рманнарыннан?

Анадыр — җ ир, лә кин бер дайә се юк,

Вә җ ил сипкә н җ ө фарның бә ясе юк.

Никадә р ул нә фис сә нгать иясе,

Никадә р зур куә т-кодрә т иясе!

ГАЛӘ М ХӘ РӘ КӘ ТЕ ТУРЫНДА

И дус, кү рче галә м җ исемнә рен бер:

Нигә кә гъбә икә н алар ө чен җ ир?

Җ ир аларның гыйбадә тханә семе?

Йә юллары бу җ ир ә йлә нә семе?

Урап җ ирне, ни максат кү зли алар?

Бу сандыктан ни байлык эзли алар?

Ник ә йлә неп, кү чә рдә нык торалар?

Бере йө реп, бере ник тик торалар?

Ничә мә мең чә чә к кебек ачык йө з,

Кә мә р баглап табынмаклыкта сү зсез.

Моны кү рсә м, уйлыйм, дус, мин калып таң:

«Буып зө ннар, ә гә р потка табынсам?»

Тиде хак дингә бу шө бһ ә м, вә мескен

Шагыйрьгә — Тә ң редә ндер — килде бер ө н:

— Бу хикмә тлә ргә бакма син тышыннан,

Алар һ ич тә табынмас ү з башыннан!

Алар җ ә збә кебек ә йлә нсә, кү ктә н

Шуны эзли: «Йә, кем безне бар иткә н?»

Җ итә р сиң а, кулың булсын эшең дә,

Йө ренмә потханә лә р ишегендә.

Син Ибраһ им кебек мыскылла потны,

Барып ул потханә гә, йотма утны.

Караш ташлап шуң а, бума билең не,

Потын таптап, котылдыр син ү зең не.

Кү ренгә н бу җ исемнә р — җ ир вә кү ктә,

Болар тышлык — бө тен эш эчтә лектә.

Ачылыр — ерт кына — тылсымлы тышлык,

Кү рерсең бер хә зинә — кыл тырышлык.

Табигатькә караш ташла, кү ң ел куй,

Белек кү зең җ ете булсынга нил куй!

Бу кү клә р — чуп-чуар нә кыш — уен бу,

Чишә м димә, чияле бер тө ен бу.

Мавыксам да галә м сере белә н мин.

Кү ренгә н бу нә кыш нә рсә? — белә лмим.

Ә гә р булсам болар серен алырлык,

Бу нә кышлә р ү зе аваз салырлык.

Бу гө мбә з нур чә чеп гел ә йлә нә дер,

Һ ә р ә йлә нгә н саен бер ү згә рә дер.

Кануннар бар фә лә к ә йлә нешендә,

Ү зен ә йлә ндерү кү кнең кө чендә.

Ъ.ә р эштә бар сә бә п — йө ртү че бер кө ч,

Вә кү к ә йлә нсә — бардыр эчке боргыч.

Зырылдый, кү р, чыгыр ә би кулында,

Вә җ ир дә ә йлә нә — сә бә п ни монда?

Сү земдә юк мә кер — бак та, кү рә бел:

Бу кү кне нинди зат ә йлә ндерә дер?

Гыйлем булмаса кул ә йлә ндерә лмә с,

Тә нендә булмаса җ ан — тел сө йлә мә с.

Фә лә к ә йлә нгә нен кү ргә н галимнә р

Шуң а багып, чыгарган кү п кануннар.

Лә кин белдермә се Тә ң ре, ни имгә

Хисап, астролябиялә р галимгә?

Кирә ксездер китап белә н багулар;

«Галиммен», — дип, олы чалма чалулар.

Ни нә кыштә чагылдырса ү зен ул,

Шуң а корган фалын һ ә м йолдызын ул.

Берә ү ө чен он, арпа — иң кирә ге,

Берә ү ясый точ алә т — фә н терә ге.

Ә дө нья ә йлә нә кө н-тө н, ял итми,

Вә точ һ ә м арпага игътибар итми.

Ике ошбу терә к тө рлә нде йө згә:

Бу хакта тик берә ү дә килми сү згә.

Ә гә р куйсаң җ иһ анга кодрә тең не,

Фикерне һ ә м коралны — бар рә тең не,

Кушып янә хыялың ны коралга —

Ни кылгансың, телә мә сә бер Алла?

Ә гә р туфрак, җ ил, ут бергә кушылса,

Шулардай бер ә кә мә т сын корылса,

Булыр идемени кү клә ргә фә рман?

Килеп чыгар идемени тере җ ан?

АЛЛАҺ Ы ТӘ ГАЛӘ НЕҢ

МАКТАУЛЫ СЫЙФАТЛАМАСЫ

Ә вә лә п Алла безне балчыгыннан:

«Миң а сез кол!»— дип ә йткә ннең соң ыннан,

Яшә мә кне фарыз кылды эш эшлә п,

Җ ә залауны ү зе, кү р, алды йө клә п.

Без инде шул гаҗ из-кө чсез буларак,

— Кабул итче гамә ллә рне, дибез, хак!

Синең ярдә м итә р мө мкинлегең бар,

Зә гыйфь колны нахак еглатма аһ -зар.

Телә к тармаклана чиксез вә хә тсез,

Юмарт булсаң — булырбыз канә гатьсез.

Югыйсә соң бер уч туфрак ни кылсын?

Чамаң нан тыш дулап ни майтарырсың?

Бир ихтыяр — нә фестә н ваз кичик без,

Иман-тә ү фикъ белә н булсын кү ң ел тө з.

Лаек булсак илаһ и истә леккә,

Чакырган ул, берә млә п, безне кү ккә.

Ә без коллык итик кө ч җ иткә ненчә,

Гамә л кылып кө небез чиклэренчә.

Разый булсаң ә гә р без — туфрагың нан,

Сиң а булмас зыян, безгә керер җ ан.

Ә гә р башланса бу мизгел кыямә т,

Кичер, кү рсә т, илаһ и, син кә рамә т!

Тә нем — туфрак: бар иткә чтен ү зең син,

Синең кодрә т бу җ анга бирде җ исмен.

Яраттың да тә немне тамчы судин,

Бү лә к иттең бу җ анга хис вә уй, дин.

Бә дә н бирдең вә кү згә инде бир нур,

Канә гатьлек хисен кү ң лемә иң дер.

Кыенлыкта сабырлык бир, фикер бир,

Җ иң еллектә тынычлык бир, шө кер бир.

Гө наһ ым хә ттин ашты — мең оятлар,

Мине тә ү бә м генә хө кмендә яклар.

Нә кыш кү рсә м уйлыйм: син ул — бизә ктер,

Хә реф кү рсә м юрыйм: синдин телә ктер.

Җ ү лә рлек бә ндә гә тагын бирелгә н,

Калышмыйдыр миле һ ич тә тилең нә н.

Минем максат — сиң а хезмә т итү дер,

Адашсам — инде тугры юлга кү ндер.

Юнә лдем Кә гъбә гә бү ген тотып юл,

Ә гә р чү лдә югалсам — язмышым шул.

Кү ренми кү згә ни сафлык, ни пычрак,

Ризалыгың сө йгә н ярдан кыйбатрак.

Йө герекнең аягын сындырасың,

Очынганны канатсызландырасың.,.

Моны кү ргә ч сорау борчый кү ң елне:

Ә миннә н ул ризамы соң, тү гелме?

Гө наһ лымын, ничек килсә — ү лем бер,

Ни булса да кичер — бә ндә ң ү земдер.

Игелегең белә н колың ны кыл дус,

Эшемне тө пчемә, и Тә ң ре, бул дус!

Телә клә рем минем азгын тү гел һ ич,

Синең телә к гү я гә ү һ ә р, минем — точ.

Дө рес юлның нурын кү ң лемдин алма,

Йә нә мине караң гылыкка салма.

Белемле ит һ ә р эштә дә ү земне,

Кү тә р йокы томанын, ач кү земне.

Фикеремнә н чыгарт исрек сусынны,

Җ егә рле ит, аек кылгыл һ ушымны.

Тә немне ит тыныч һ ә м җ анга кол кыл,

Исә нлекне тырышлыкка корал кыл!

Тә нем-җ аным булып хезмә т юлында,

Мине калдырмагыл бә ндә кулында.

Шулай тот син мине бу барлыгымда,

Ризалыгың басып торсын янымда.

Азаплама мине вак эш белә н син.

Ни сө йлим соң сиң а? Барсын белә сең...

Кү ң елемнең ярасына дару бир,

Эшемдә гел акыллы башкару бир.

Эчем якты булып торсын нурың нан,

Ераклатма рухымны хозурың нан.

Кү ң елемнең ярасына дә ва кыл,

Кыямә ттә булышчым Мостафа кыл.

РӘ СҮ Л ГАЛӘ ЙҺ ИӘ ССӘ ЛАМНЕҢ ТАСВИРЛАМАСЫ

Мө хә ммә д ул бер илче иде, хактин

Аң ар фә рман бирелгә н: «Ач, — дип, — ак дин».

Яратыл мыш буенча ул да туфрак,

Ни ә йтсә дә, сү зе, лә кин, аның хак!

Аның йө зе кү ң еллә ргә чырактыр,

Сү зе — дингә кояш, ө ммә ткә — сактыр.

Мө катдә с юлда ул, чапкын атында

Нә билә р кә рванының иң башында.

Карап ү стерде диннең багларын ул,

Ө зеп йө рде кяферлек бауларын ул.

Газиз ярдә мчесе ул ө ммә темнең,

Афә рин, шундый җ анга инде мең -мең!

Шә ригать гө ллә ренең хуш исеннә н,

Хакыйкать диң гезенең энҗ есеннә н,

Адә мнең туфрагыннан саф ө леш ул,

Бө тен дө нья кү зендә шат кө леш ул.

Шә ригатьчә бө тен дө ньяны тө зде,

Хаталарның тө бен тамырдан ө зде.

Аның дине бү тә н диннә рне узды,

Хорафатны юк итте, изде, бозды.

Кулы чә чте рә хим-шә фкать мисалын,

Теле ачты кү ң еллә рнең йозагын.

Аң а җ иң ү кылычын Тә ң ре сонды,

Кире җ аннарга ул бик катгый орды.

Кяферне мыскыл итте могҗ изасы,

Кү ң еллә рне кояш итте мирасы.

Аны ү з каршына Алла китергә н,

Шә рә ф, гыйззә т тунын шунда кидергә н.

Шат ул шатлык кү реп ө ммә т йө зендә,

Вә сә рви ул галә м багы тү рендә.

Бу сә рви кү ккә бирсә нурлы тө сне,

Тараткан чалмасы барча хуш исне.

Халыкка коллыгы — ү з ихтыяры,

Дә вам итте эшен дү рт изге яры.

Гарешкә булмыш аның башмагы таҗ —

Моны раслый халыкка серле мигъраҗ!

Чокырдан безне кү ккә ул кү тә рде,

Фә рештә гә тиң итте керле тә нне.

Чирү җ ыйганда ул чын дусларыннан —

Гү яки Гайсаның чавышларыннан

Качып йө рде, җ ир асты — гарда торды:

Аң арга ү рмә кү члә р пә рдә корды.

Тешен тишкеч, иренен чут итеп ул,

Таш астыннан бә реп чыкты, тишеп юл.

Тагын бә рде чү кеч һ ә м тишкечен дә,

Лә гыль-җ ә ү һ ә р иде ул таш эчендә.

Ярылды таш, ярылды — чыкты җ ә ү һ ә р,

Нурын кү реп, йө герде кү п адә мнә р.

Кү зен йомса, җ аны Хакк каршысында,

Гамь, уй, мә гънә эчендә һ ә м тышында.

Тә муглардан гө наһ лыны йолыр ул,

Кыямә ттә аралаучы булыр ул.

Гаебем кү п илаһ ка итагатьтә.

Рә сулулла! Ни эшлим бу халә ттә?

Сорыйм мин дә йө зем оҗ мах багыннан,

Сораганга ачуланмасмы Аллам?

Кү тә реп кул, дога кыл — йол колың ны.

Таратырсың бө тен кайгы-моң ымны.

Уң ит Котб эшен, кума тирә ң нә н,

Гафиллеклә рне ал рух, җ ан вә тә ннә н.

Аның кү ң лен тынычлыкка этә р син,

Ни булса да авырлыкны китә р син!

Ә гә р колга язык йө клә нсә таудай —

Йотылсын диң гезең дә ге атаудай.

Телә сә ул табар сә бә пкә сылтау,

Аң ар мең ел догаң да — бер тузан, кау.

РӘ СҮ Л ГАЛӘ ЙЬИӘ ССӘ ЛАМНЕҢ

ДҮ РТ ДУСТЫНА МАКТАУ

Рә сү лгә дус-сә фә рдә шлә р дә булган,

Алар һ ә рчак хә ерле эшне кылган.

Ә бү бә кер беренче, тугрылыкта

Ярыр булган, ди ул, кылны кырыкка.

Икенчесе — Гомә р. Ул дин сагында

Торып, кырган кяфернең барчасын да.

Вә шайтанның да, аны кү ргә нендә,

Тыпырчыныр икә н җ аны тә нендә.

Ө ченчесе — тыйнак, инсафлы Госман,

Укымышлы, гыйлемле, тә къва бер җ ан.

Илаһ и сү зне иң башлап җ ыя ул,

Вә дингә юлны киң ачып куя ул.

Гали дү ртенчесе, гаскә рдә башчы,

Рә сү лгә яшьтә н ү к дус һ ә м киң ә шче.

Хә сә нгә һ ә м Хө сә енгә ата ул,

Вә Коръә ндә «асылташ» дип атаулы.

Ә гә р дә кем дә кем сө йсә бу дү ртне —

Шуның белә н дә яулар ул бә хетне.

Яратмаса ә гә р дү рттә н берен кем —

Тә мугтадыр аның урны — килер кө н.

Илаһ и, мин калам тугры боларга,

Кыямә т кө ндә ярдә м кыл миң арга.

Бу дү ртә ү дә н калып бик кү п яраннар,

Фида кылды илаһ ка тә н вә җ аннар.

Торыр иде карап бар да Рә сү лгә,

Аның һ ә рбер сү зен салып хә тергә.

Алар булды менә чыннан да ө ммә т!

Лә кин кайда хә зер шундыйны кү рмә к!

Менә шулар тырышлыгы белә н дин

Билә п алды җ иде икълим иң ендин.

Илаһ и, мин сө ям ошбу токымны!

Харам кыл бу бахырга тә мугың ны.

Кем «Амин!» дип хә зер тибрә тсә телне,

Сә хабә лә ргә тиң дип бел шул ирне.

ШАҺ ЗАДӘ ТИНИБӘ ККӘ МАКТАУ

И таң җ иле! Барып шаһ ка тиз ү к син,

Бу дустыннан сә ламнә р ә йт тезеп син!

Җ ир ү п, аң лат, бу бә йрә м шә п корылмыш,

һ ә м Ө лкә ргә гү я кипрә н ө релмеш.

Аның йө зе белә н бу дө нья нурлы,

Бу дин — дә ү лә ткә ул яктырта юлны.

Улус-илнең кө че, солтан вә хандыр,

Җ иһ ан халкы — тә н, ул — шул тә нгә җ андыр.

Ханыбыз ул — Тинибә к, ул бә хетле,

Куандырадыр ул таҗ һ ә м тә хетне.

Җ иде икълим эчендә бу заманда

Тиң ең юк синең ошбу киң җ иһ анда.

Бү ген ханлык эчендә чын хан ул — син!

Шуң а кү рә җ иһ анның да җ аны син!

Белек камчысының тот нык сабын син,

Менеп алгач бу дә ү лә т тул парын, син.

Каты тот тезгенең не, атны чаптыр,

Бу дө нья мә йданында туп уйнаттыр.

Чирү ең не дө рес, тиешчә тездең,

Хыянә тчел ыругның башын ө здең.

Хан икә нсең — риза-бә хил бө тен кол,

Кылыч белә н салалдьщ таш ү тә юл.

Телә к — Рө стә мнеке, Зә ххакныкы — сын,

Лә кин бар ким җ ирең — артык намусың!

Ә гә р таҗ лы сораса: «Бир тагын таҗ?!»

Ү зең некен бирерсең, дип: «Бу мохтаҗ».

Пичә т басып йө зек-мө һ рең, бир ә мер:

Хә раҗ җ ыяр сиң а нә къ Румгача җ ир.

Синең изге исемең ә офык тар,

Йө зең не бер кү рергә зар халыклар.

Илаһ сиң а ү зе биргә н бә хет бит!

Терелсә, җ ир ү бә р алдында Мә хмү д!

Ике дө нья бә хете тиң бирелгә н,

Холык гү зә л вә кү ң ел киң бирелгә н.

Лаек холкың хә кимгә ил кү зендә,

Вә мә гънә энҗ есе бар һ ә р сү зең дә.

Холык һ ә йбә т, фә һ емлесең, гыйлемле,

Акыллы син һ ә м ипле, хуш кү ң елле.

Хакимлегең тоташ шә фкать, канун — нык,

Дога кылмыш сиң а халкым — зарым юк.

Ә гә р Хө срә ү кубылса тө рбә сеннә н,

Алырлык ул сабак шаһ лыкта синнә н.

Каян Хө срә ү гә килсен бу җ егә рлек?

Каян Шириндә булсын бу чибә рлек?

Вә мең Хө срә ү сиң а коллык итә рлек,

Ачык Ширин сиң а тиеш икә нлек.

Бү генгенең Сө лә йманы менә син!

Ярың да бит аның Бә лкыйсенә тиң. Бу хә лең не ганимә т тот — ү тә р, бел!

Сине каплар дивар булмас — исә р җ ил!

Җ иһ анга юк ышаныч — син кө нең не

Кү рерсең, кү рсә теп егетлегең не.

Кү гең хә йлә болытында — юанма,

Бү ген хә ллә р имин дип тә куанма.

Ил аһ бү лә к бирә тик эш эченнә н,

Тырыш ныклап, кө рә штә бар кө чең нә н.

Шул ук вакыт шө кер кыл да йө зең сө рт:

«Йа Тә ң ре, мин — колың», — диеп фикер йө рт!

Риза итсә ң, сине Алла тотар шат,

Синең язмыш бә хет нә рден отар, шә т!

Йө рет барча җ иде икълимгә фә рман!

Бу дө ньяда калыкмасын бү тә н хан.

Мисыр һ ә м Шамда йө рсен ярлыгыгыз,

Рә хә т кү рсен табигъ ярлыларыгыз.

Хаканнардан булып бар колларыгыз,

Җ итеп кү ккә гыйбадә т кылганыгыз.

Булыгыз чын сә гадә тле хө кемдар,

Сә ламә т-сау узып шатлыклы еллар.

Тимерказык вә дә ү лә т бар чагында

Сабыйларча сә гадә т кыршавында,

Җ аныгызны камиллеккә юнә лтеп,

Табышкансыз гү я гө л һ ә м гө лә п тик.

МӘ ЛИКӘ ГӘ МӘ ДХИЯ

Гасырга бер чибә р — чорга бизә к ул,

Җ иһ анга бер ү зе булса кирә к ул.

Сө йкемле бу хатын — нишан бә хеткә,

Ак Урда котлы —- ул торса тә хеттә.

Тиң е юктыр гү зә ллек, уш, холыкта:

«Ай ул йолдызлы кү ктә», — ди халык та.

Чагылыр кү з йө зенең нурларыннан,

Хатын-кызның бү тә не — сын, ә ул — җ ан!

Йө зен ачкан чагында — уфтаныр кө н,

Чә чен кү рсә, җ иң елгә нен таныр тө н.

Матурлыкка лаек ә хлак, сә лә т, һ уш,

Аны Алла камил итеп яратмыш.

Килерме шундый зат, айдай тулып бер?

Кү реп хә йран кала яшь-карт, егет-ир.

Аның йө зен галә м, кү клә р сагынмыш,

Аяк эзлә ренә кү плә р табынмыш.

Шуның чаклы йө зе-холкы дан алды:

«Аң арга тиң бү тә н юк», — дип саналды.

Аның даны табып кү клә ргә юллар,

Аң арга охшады оҗ махта хурлар.

Бө ек дә ртлә р туадыр шундый ярдин,

Тереклекнең нигезе шундыйлардин.

Бә хетенә таман тө с, йө з вә буйдыр,

Шуң а карап кү к ү зе фал юрыйдыр.

Фә лә к тә, тугры бер кол сыйфатында,

Югарыдан тө шеп баскан катында.

Хуҗ а булса да дошман барча җ иргә,

Табалмас юл эзең не бер ү бергә.

Аяк баскан җ ире йө з тө рле гә ү һ ә р,

Ничек энҗ е вә таш булсын бә рабә р?

Гакылы — чакмадыр: утлар чагылса,

Гаҗ ә п булыр, чыдар дошман табылса.

Кө л итер дошманын сү з чаткысыннан,

Чә чә р Таң йолдызы нур-шатлыгыннан.

Тө гә л исә п белә н тө зеп һ ә р эшне,

Белә ул дус вә дошман, ят-белешне.

Ничә тө рле гыйлемнә рдә н хә бә рдар,

Сү зен хә йран булып тың лар адә мнә р.

Сө йкемлелек шаһ ы кыл ярса сү здә,

Кая инде аң ар җ итә ргә безгә?!

Вә лә кин бар ө мет: итә р дә хө рмә т,

Кылыр безлә ргә дә рә хим вә шә фкать.

Галимне ул сө ядер, гыйльме бар, дип,

Гарипне ул карый, ятим-сың ар, дип.

Хаҗ ә тле кем генә килсә дә монда,

Табыр ярдә м бу ханча капкасында.

Кирә к читтә н, кирә к ү з, бай вә ярлы,

Шө кер итми берә ү киткә не бармы?

Кабул кылса, барыйм каршына мин дә,

Кө чем җ иткә нчә булыйм хезмә тендә.

Бу ханбикә кулында калса дә ү лә т,

Вә бу колга һ аман яр булса һ иммә т,

Ничә яшьлә ргә җ итсә м дә ү зем мин,

Дога булгай аң ар телем-сү земдин.

Яшә сен ханбикә, хан янда булсын,

Аларның сакчысы бер Алла булсын!

КИТАПНЫ НАЗЫМ

КЫЛУ СӘ БӘ ПЛӘ РЕ

Ничә еллар булыр — җ аным тө бендә

Шушы фикер бар иде уй-кү ң елдә:

Берә р шаһ ның сараена барыйм, дип,

Бетә р шунда бө тен кайгыларым, дип.

Кү ң ел сизде менә җ ае чыга, дип

Боерды ул: «Бә хетең не сына», дип.

Тиз ү к, Котб, кичекмә, соң булыр, бел,

Сө йли белсә ң, сине мә шһ ү р кылыр тел.

Низамидан ал ү рнә к — тез сү зең не,

Тө гә л белдер бу ханга кемлегең не.

Ханың белә н ханымның катына кер,

Китабың ны язу максатына кер!

Гамә л дигә н шә һ ә ргә хан — кү ң елдер,

Җ аным белә н кабул иттем, җ игелдем.

Кү ң ел ә йткә н шушы сү злә рне тоттым,

Бү тә н уйларны берьюлы оныттым.

Фикер кайнап, казандай, ошбу хә лдә

Низаминың балыннан пеште хә лвә.

Моны фарсычадан ханга, ханымга

Кү чердем — мә змү нен салдым назымга.

Чыгардым саф, кө меш су ошбу кү лдин,

Сусау китсен, дип, ихлас һ ә р кү ң елдин.

Кылып хан дә ү лә те бу колга ярдә м,

Кү ң ел кузын куҗ ытты Тә ң ре һ ә р дә м.

Бу назымга тезеп тел былбылы саз,

Бу аһ ә ң дә бә ян иттем хушаваз.

Морадым шул гына — уң сын юлым, дип

Табылса иде миң а да урын, дип,

Сә фә р кыеннарын кү п кө н кичердем,

Килеп җ иттем, ахыр, хезмә т ө чен мин.

Нилә р кү рсә м дә мин юл йө ргә немдә,

Тө гә л йө рдем, тө гә л килдем, кө нендә.

Бик акыллы сү з ә йтте миң а бер карт:

— Кичексә ң дә юанма, тик килү шарт.

Килү дә н ошбу максат торды алда:

Телә гемне ү тә р монда хак Алла.

Шө кер хакка — бу максатка китерде,

Телә к-ө мет җ ә ясен нык киерде.

Кү ң ел кошым хә зер ү з бакчасында:

Кирә к былбыл, кирә к — син карга шунда.

Кү ң елемдин тагын килде бер аваз:

И былбыл! Гө ллә рен ачты сиң а яз!

Бу дө нья бакчасы, бак, ятты җ ә йрә п,

Гыйшыгым никадә р — аң латчы сайрап.

Менә шуннан, гашыйк былбыл кебек мин

Шигырь багын бизә дем, сү з тө зеп мең.

Гыйшык дә рте билә п алса адә мне,

Гү я былбыл, зарый кылса, гаҗ ә пме?

Фә лә к-михраб гашыйкларга кылыр фал,

Гашыйк сү згә гыйшык тотып, колак сал!

Гашыйк тү гел кеше гү я мә еттер,

Ү лекне соң «акыллы» дип кем ә йтер?

Вә керсә эткә хә къ гыйшкы ә гә р дә,

Килер телгә вә китмә с типсә лә р дә.

Гашыйк булмаса, ник бу җ иде кат җ ир —

Халаек рә нҗ етә, ерта — тү зә дер?

Вә диң гезлә р гашыйк булмаса, һ ә р кө н

Нигә шаулар, гө релдә р иде типкен?

Вә кү к чары, гашыйк булмаса җ иргә,

һ аман ник ә йлә нә, ял итми бер дә?

Ни кү рсә м дә сорадым: һ ә р кү ренгә н

Нигә болай? Җ авап килде кү ң елдә н:

Гыйшык белә н терек ошбу галә м дә,

Яратылмас иде шунсыз адә м дә.

Гыйшыклыкта хасият ни? Җ авап шул:

Кү ң ел биреп гыйшык алу савап ул.

Гыйшыклыкка багышланды бу дастан,

Шуң а ө ндим, кө тә м гыйшык җ иһ аннан.