ЖАҒАЛАУДАН ЖҮЗ МИЛЬ ҚАШЫҚТЫҚТА

«Африка!.. Экваторлық Африка!..» Бұ л ү рейлі сө з Диктің қ ұ лағ ында ө не бойы ызың дады да тұ рды.

Ө ткен жұ маның ішінде болғ ан уақ иғ аларды есіне тү сіріп, бала жігіт сол сұ рақ тардың жауабын іздестірді. «Пилигримді» осы ү рейлі жағ алауғ а келтірген нендей себеп? Оның Горн мү йісін айналып, бір мұ хиттан екінші мұ хитқ а ө туіне не себеп болды? «Пилигрим» ө зінің жү руге тиісті мө лшерлі жолынан екі есе артық жү рді, оның ү стіне орасан тез жү рді ғ ой, сонда да болса кө пке дейін жер қ арасын кө ре алмадық, бұ л қ алай? Диктің ендігі жерде ө зіне-ө зінің беретін сауалы осы ғ ана.

«Африка!.. Африка!..» деп қ айталады Дик Сэнд.

Жұ мбақ ты сапардың кезінде бірінің артынан бірі кезіккен кү ллі уақ иғ аны Дик Сэнд есіне тү сірді. Қ осалқ ы компастың қ алай сынғ анын, лагтың арқ аны ү зіліп, су тү біне кету себебін де ойлады. Сол арада оғ ан кенет бір шешім сап ете қ алды: компасты бір суық қ ол сындырғ ан шығ ар?

«Кемеде болғ аны жалғ ыз-ақ компас қ алып еді ғ ой, – деп ойлады ол. – Оның кө рсеткен бағ ытын тексеретін басқ а тү рлі қ ұ рал жоқ. Бір тү ні ұ йық тап жатып Том қ арттың айқ айымен оянып кеттім ғ ой... Кеме кормосында жү рген Негороны кө рдім... Ол шегіне бергенде сү рініп қ ұ лап нактоузғ а соқ тық ты... Ә лде компас содан бұ зылғ ан болар?»

Диктің ойы ө рістеп, қ иялы ұ лғ ая тү сті. Ол кө п ойланып, қ ұ пия сырдың тү йінін тапты. Негороның қ ылығ ы сондайлық кү дікті болғ анын енді тү сіне бастады. Ең басында

«Пилигримнің» шың ғ а килігіп қ ирауына, ал қ азір кеменің барлық жолаушыларына қ ауіп тө нуіне себепші болғ ан сан алуан кездескен кесел, кездейсоқ қ ырсық тардың бә рі Негородан болғ анын сезді.

Ол оң бағ ан кім еді? Ешқ ашан тең ізші болып кө ргенім жоқ деп ант-су ішіп еді ғ ой, онысы дұ рыс па? Бұ ларды Африка жағ алауына келтіретін пасық жобаны ойлап табу жә не оны жү зеге асыру тек қ ана тә жірибелі тең ізшінің қ олынан келмек.

Ә йтсе де ө ткен шақ тарда кейбір жағ дайлар анық талмай қ алғ анымен, қ азіргі уақ ытта бә рі де мә лім болды. Жасө спірім ө здерінің Экваторлық Африкада екендерін, оның ө те ү рейлі жері, тең із жағ алауынан жү з миль қ ашық Анголада екенін анық білді... Гэрристің барып тұ рғ ан опасыз екендігіне оның ешбір кү мә ні қ алғ ан жоқ. Демек, америкалық пен португал бірін-бірі кө птен-ақ біледі екен, кездейсоқ жағ дай ол екеуін осы жағ алауда жолық тырыпты. «Пилигрим» жолаушыларына деген қ астандық ты бұ л екі сұ м бірлесіп жасағ ан...

Бұ л арада тек бір ғ ана мә селе тү сініксіз. Ол оң бағ андардың кө здеген мақ саты не? Томды жолдастарымен қ оса қ ұ лдық қ а сату ү шін тұ тқ ынғ а алудан Негоро тайынбайды деуге болады. Португалдың Диктен кек алғ ысы келетіні де мә лім. Бұ ны да ақ ылғ а сыярлық мә селе делік. Ал енді миссис Уэлдон мен кішкентай Джектің не жазығ ы бар?.. Ол оң бағ анғ а панасыз ә йел мен нә ресте не жазыпты?

Егер Дик Сэнд орайы келіп Гэррис пен Негороның тоғ ай арасындағ ы кең есін естіген болса, миссис Уэлдон мен қ асындағ ы бес негрге жә не оның ө зіне нендей қ ауіп-қ атер тө ніп тұ рғ анын, бұ л жө нінде ойлану керек екенін білер еді. Жағ дай жантү ршігерлік. Сонда да болса бала жігіт қ ажығ ан жоқ. Ол тең із бетінде капитан болып еді, қ ұ рғ ақ та да капитан болды. Оның міндеті миссис Уэлдонды, нә ресте Джекті,

тағ дыры ө з қ олында тұ рғ ан басқ а адамдарды да қ ұ тқ ару еді. Ол тек қ ана ө з борышын орындауғ а кірісті. Орындайды да.

Дик Сэнд алдағ ы кү ндердегі кездесетін жақ сылық пен жамандық ты таразығ а тартып, ақ ылғ а салып, ұ дайы екі-ү ш сағ ат ойланып еді, кө решек жамандығ ы басым кө рінеді. Сосын ақ ырғ ы шешімге келді де, тағ дырына бойсұ нып, асып- саспай тү регелді.

Жаң а шашырап келе жатқ ан кү н сә улесі ағ аш бастарын аймалай тү сті. Дик Сэнд пен Том қ арттан басқ алары тегісінен тә тті ұ йқ ыда жатыр.

Жас капитан қ арт негрге таяу келіп:

– Том, – деді ақ ырын ғ ана, – сіз арыстанның ақ ырғ анын естідің із, қ ұ л саудагерінің шынжыры мен ағ аш бұ ғ ауын кө рдің із, демек, сіз Орталық Африкада жү ргенімізді білетін болдың ыз ғ ой?

– Иә, капитан, білемін.

– Олай болса, бұ л туралы миссис Уэлдонғ а жә не ө зің нің жолдастарың а тіс жарып ү ндей кө рме! Бұ ны екеумізден басқ а ешкім білуге тиіс емес. Бұ л жағ дайды дабыра қ ылып адамдардың ү рейін алмауымыз керек.

– Иә... сіз дұ рыс айтасыз, Дик... – деді қ арт негр.

– Том, – деп ол сө зін жалғ астыра берді, – біз бұ рынғ ымыздан екі есе сақ болуымыз керек. Біздер дұ шпан еліндеміз. Бұ л аса қ орқ ынышты ел, дұ шпанымыз да сондай қ ауіпті... Жолдастарымызғ а Гэррис бізге опасыздық етті десек, олардың сақ болуына соның ө зі-ақ жетіп жатыр. Олар жергілікті халық тың шабуыл жасауы мү мкін екен деп ойласын.

– Дик, менің жолдастарым сізге шын берілген адал екендігіне сенуің ізге болатынын білесіз бе?

– Білемін. Сіздің адал пікірің із бен тұ рмыстағ ы тә жірибең ізге арқ а сү йей алатынымды да білемін. Том, сіздер мағ ан жә рдем етуден тартынбассыздар деймін?

– Ә рқ ашан жә не қ ай жағ ынан болса да дайынбыз, капитан.

Дик Сэнд ө з пікірін Томғ а тү сіндірді. Бір жақ сы жері, Гэрристің опасыздығ ы ө зінің пасық ниетін жү зеге асырудан бұ рын ә шкереленді, сондық тан Диктің ө зіне жә не оның жолдастарына да қ азіргі уақ ытта тікелей тө ніп тұ рғ ан қ ауіп жоқ -ты. Қ ашқ ан қ ұ лдың тастап кеткен шынжыры мен ағ аш бұ ғ аудың ойда жоқ та табыла қ алуы, сосын арыстанның ақ ырғ ан даусы – осының бә рі америкалық тың арам ниетте екендігін уақ ытынан бұ рын ә йгіледі. Гэррис ө зінің пасық ниеті ә шкереленіп қ алғ анын білді де, сыбайластары кү тіп жатқ ан жерге отрядты жеткізбей-ақ қ ашып кетті. Соң ғ ы кү ндерде Негоро ө зінің ескі жолдасының ізімен келе жатқ анын Дингоның қ ылығ ы да дә лелдеп еді. Негоро Гэрриспен ендігі кездескен де болар, сө йтіп, келешектегі қ олданатын ә рекеттерінің жобасын екеуі бірігіп жасап та қ ойғ ан шығ ар. Болашақ шабуыл бірнеше сағ ат ө тпей болмайды деп шамалады Дик, сондық тан осы уақ ытын пайдаланып қ алуғ а ұ йғ арды ол. Олардың ақ ырғ ы кө здеген мақ саты, мү мкіндігі болғ анынша тезірек тең із жағ алауын бойлай жү ріп (олар ү шін солтү стікке немесе оң тү стікке қ арай жү рудің де айырмасы жоқ -ты) жағ алау маң ындағ ы елге жетеміз деп шамалады Дик. Сонда барып ө зінің туып-ө скен еліне жететін мү мкіндікті кү туге тиіс.

Бірақ олар жағ алауғ а қ ай жолмен барулары керек? Ө здерінің келген жолымен кері жү рулері керек пе? Дик Сэнд бұ л жолмен жү руді тиімсіз деп шамалады. Жасө спірім жолдың жақ ынын ұ натып тө телеп жү рер деп сенген еді Гэррис, қ ұ л саудагері ө зінің бұ л жобасынан алжаспады.

Шынында да, орман аралап ө здерінің келген жолымен кері жү ру бір жағ ынан мү лдем ойланбағ андық болса, екінші жағ ынан, алғ ашқ ы шық қ ан жеріне қ айта барар еді. Негоро да ө зінің сыбайласын ертіп олардың соң ынан барады. Ендігі қ олданатын бірден-бір шара, із білдірмей ө зенмен ағ ып кету ғ ана. Мұ ның тағ ы бір тиімді жағ ы, жыртқ ыш аң дардан да қ ауіпсіз болады, бұ л аң дар кү ні бү гінге дейін жолаушыларғ а маң даспағ ан-ды. Салғ а мініп ө зен бетімен тө мен ақ са, жабайы

адамдардан да оншалық ты қ орқ а қ оймайды. Жақ сы қ аруланғ ан жолаушылар берік байланғ ан салдың ү стінде тізе қ осып, жергілікті халық тардың шабуылына тойтарыс бере алады. Ү шіншіден, жол жү рудің бұ л ә дісі, жол азабынан жү деп, ә бден титығ ы жеткен миссис Уэлдонғ а жә не оның кішкентай бө бегіне де аса жайлы болар еді. Егер миссис Уэлдонның жү руге шамасы келмесе, талдан зембіл тоқ у қ иын емес, ә рине, оны кө теріп жү ретін адамдар да табылады. Бірақ бес негрдің зембіл кө терумен екеуінің қ олы байланады, ал Диктің есебінше ойда жоқ та тап бола кететін шабуылғ а тойтарыс беру ү шін жолдастарының қ олдары бос болу керек.

Сө йтіп, салғ а мініп ө зенді бойлай тө мен ақ са, су ү сті тең ізшіге ө з ү йіндей ғ ой, жас жігіттің кө ң ілі тыншаяр еді.

Ендігі мә селе – жақ ын маң айда кеме жү зе алатын ө зеннің бар-жоғ ын білу. Дик Сэнд ойлана келіп, сол маң айда ө зен барлығ ын мына жағ дайдан аң ғ арды. Мұ хиттың шеті батыс жақ та қ алды. Шығ ыс жақ тағ ы кө кжиек тауғ а барып ұ штасқ ан. Сө йтіп, «Пилигрим» апатқ а ұ шырағ ан жердің маң айынан барып Атлант мұ хитына қ ұ ятын ө зеннің басы таудан шық қ ан немесе арна тауғ а жетпей-ақ оң тү стікке қ арай кілт бұ рылып кетсе керек. Қ алай болғ анда да кішкене отряд жақ ын маң нан ө зен табуғ а тиіс, ө зеннің ө зі табылмағ анымен, оның бірер тарауы табылады.

Бұ л жобағ а сенерлік Диктің дә лелі толық ты. Енді жер ың ғ айы ө згере бастады. Жол тауды бө ктерлей тартты. Жер қ ыртысы дымқ ылдана тү сіп, ә р жерден шө п арасымен жыланша ирелең деп ағ ып жатқ ан бұ лақ тар кө рінді. Шамасы, бұ л араның жер асты суы ө те мол болса керек. Сапардың соң ғ ы кү ндерінде отряд ә лгі бұ лақ тардың бірін жағ алап ұ зақ жү рді. Керек бола қ алса, оны қ айта іздеп табу қ иын емес. Ә рине, арнасы тар, суы тапшы бұ лақ суына сал ағ ызудың мү мкіндігі жоқ -ты. Бірақ сай-саланың бә рі қ ашан да болса ө зенге барып қ ұ яды ғ ой, отряд сол бұ лақ ты жағ алай берсе, ағ ыспен бірге ө зенге де барып жетер еді.

Том қ артпен ақ ылдаса келіп, осы саланы жағ алай берейік деген тоқ тамғ а келді Дик Сэнд.

Кү н кө терілісімен жолаушылар ұ йқ ыдан оянып, бірінен соң бірі бастарын кө тере бастады. Миссис Уэлдон кішкентай Джекті ұ йық тап жатқ ан кү йі оятпастан Нанғ а ұ статты. Безгегі ұ стап басылғ ан соң баланың бордай бозарғ ан ө ң і кө рген кісінің жаны ашырлық еді.

Миссис Уэлдон Дикке таяу келіп:

– Дик, – деді айналағ а қ арап алып, – Гэррис қ айда кеткен? Кө рінбейді ғ ой.

Жасө спірім Негоро мен Гэрристің қ айда кеткенін жолдастарына айтпай-ақ қ оюғ а ұ йғ арып еді. Бірақ америкалық тың опасыздығ ын жасырайын деген ойы жоқ - ты. Сондық тан ол қ обалжымай-ақ:

– Гэррис мұ нда жоқ, – деді.

– Ә лде ілгері озып кетті ме? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Қ ашып кеткен, – деді Дик Сэнд. – Гэррис опасыз екен. Ол оң бағ ан Негоромен бірлесіп бізді осы арағ а келтіруге сө з байласқ ан.

– Оның сондағ ы кө здеген мақ саты не екен? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Білмедім, – деді Дик Сэнд. – Бірақ менің бір білетінім, тезінен мұ хит жағ алауына қ айта оралуымыз керек.

– Ол адам... опасыз, – деп кү бірледі миссис Уэлдон. – Мен мұ ны сезген сияқ ты едім! Сен оны Негоромен сө з байласқ ан деп шамалайсың ба?

– Иә, миссис Уэлдон. Негоро ө не бойы біздің ізімізбен келе жатты. Ол екі сұ рқ ияны кездейсоқ жағ дай кездестірсе керек. Жә не...

– Қ ашан қ олғ а тү скенде ғ ана болмаса, ол залымдар біздің соң ымыздан қ алмайтынын мен де білемін, – деді Геркулес сө зге араласып. – Мен ол екеуінің басын жарамын!

– Бірақ Джекті қ айтер екенбіз? – деді миссис Уэлдон жұ лып алғ андай. – Сан-Феличедегі гациендке жетуге асығ ып- ақ едім. Балағ а кү тім керек қ ой!..

– Жағ алауғ а жетсек болғ аны, Джек бірден жазылып кетеді, ол араның ауасы таза, – деді Том қ арт.

– Дик, – деді миссис Уэлдон, – Гэрристің бізге опасыздық еткеніне кө зің жете ме?

– Иә, – жасө спірім жауапты қ ысқ а қ айырды, бұ л тақ ырыпта сө з кө бейтіп жатуды ұ натпағ ан еді ол.

Бала жігіт қ арт негрге бір қ арап алды да:

– Гэрристің опасыздығ ын Том екеуміз бү гін тү нде ә шкереледік. Егер қ ашып кетпегенде, ө зін жайрататын едім.

– Демек, гациенд..! – Бұ л маң айда ешқ андай гациенд, ферма, тіптен қ ыстақ та жоқ! – деді Дик Сэнд. – Қ айталап айтамын, миссис Уэлдон, кідірмей мұ хит жағ алауына жетуіміз керек.

– Келген жолымызбен бе?

– Жоқ, миссис Уэлдон. Біздер салғ а мініп ө зен бойымен тө мен ағ амыз. Ағ ыс бізді тең ізге апарады. Бұ л жағ дай бізді шаршатпайды жә не қ ауіпсіз сапар. Біз ә лде де болса бірнеше миль жаяу жү реміз, ендігі қ алғ ан аз ғ ана уақ ытқ а сізді шыдар деп...

– О, Дик, мен ә лі тың мын! – деді миссис Уэлдон кө терің кі ү нмен, ө зін-ө зі кө ң ілді де ширақ кө рсетуге тырысып. – Менің жү руге шамам келеді. Мен бө бегімді де кө теріп жү ре аламын...

– Миссис Уэлдон, біздер ше, біздер не бітірмекпіз? – деді Бат ренжіген пішінмен. – Біздер екеуің ізді де кө теріп жү реміз!

– Иә, иә, – деп Остин іле тү сті. – Екі ұ зын сырғ ауылғ а екі таяқ ты кө лденең таң ып зембіл жасаймыз да, ү стіне жапырақ тө сейміз...

– Рақ мет сіздерге, достарым, – деді миссис Уэлдон, – бірақ мен жаяу жү руді жақ сы кө ремін... Жү ремін де! Кә не, жү рейік!

– Жү рейік! – деп Дик Сэнд жас келіншектің сө зін қ айталады.

– Джекті мағ ан берің ізші, – деді Геркулес. – Жү к кө теріп жү рмесем, тез шаршаймын.

Алып негр ұ йық тап жатқ ан баланы ақ ырын ғ ана кө теріп алды, бала тіптен оянғ ан да жоқ.

Мылтық тар тегіс оқ таулы, басқ а қ ару-жарақ тар да дайын. Қ алғ ан азық -тү лік бір тай етіп буылғ ан еді. Мұ ны Актеон арқ алап алды, сө йтіп, бә рінің де қ олдары бос болды.

Бенедикт ағ айдың арбиғ ан ұ зын аяғ ы болдыру дегенді білмейтін-ді, ол бү гінгі сапарғ а елден бұ рын дайын болды. Гэрристің ғ айып болғ анын біле ме ол? Біледі деп айта салу ұ шқ алақ тық болар. Бенедикт ағ айдың, ә сіресе қ азіргі уақ ытта Гэрриспен тіпті де ісі жоқ -ты, ө йткені ол орасан зор қ азағ а ұ шырап, мү лдем қ аусап қ алғ ан, кө зілдірігі мен ү лкейтіп кө рсететін ә йнегін бірдей жоғ алтып сорлап еді.

Бенедикт ағ айдың барынша қ ымбат санайтын екі қ ұ ралын қ онғ ан жерде шө п арасынан Бат тауып алғ ан, бірақ бұ л жағ дайды ғ алым білмейтін-ді. Диктің мә слихатымен Бат ө зінің бұ л қ ұ ралдарды тауып алғ анын Бенедикт ағ айғ а айтқ ан жоқ -ты. Сақ алды сә бидің бұ дан былай тыныш жү ретініне Диктің кө зі жетті. Ө йткені ол бейшара кө зілдіріксіз кө зінің алдындағ ыдан арыдағ ыны кө рмейтін саусоқ ырдың ө зі еді. Ғ алымды Актеонның қ атарына ә келіп тұ рғ ызды да, оның қ асынан бір қ адам аттап шығ ушы болма деп нық ыртты. Есінен айрылып ең сесі тү скен ғ алым қ арсылық білдіруді есіне де алғ ан жоқ, дегенге кө ніп, жетекке ерген соқ ыр сияқ танып, жолдастарына ілесіп жү ре берді.

Кішкене отряд қ онғ ан жерінен он бес қ адамдай ұ зап шығ а бергенде қ арт негр тоқ тай қ алды.

– Динго қ айда? – деп айқ айлады ол.

– Бә се, Динго қ айда? – деді Геркулес.

Ол қ айта-қ айта қ атты айқ айлап итті шақ ырды... Сыбыс жоқ.

Дик Сэнд иттің жоғ алып кеткеніне қ атты қ ынжылды, Динго отрядқ а тө нген қ атерді қ ашан да болса ескертіп тұ ратын сенімді кү зетші еді.

– Динго Гэрриске еріп кетпеді ме екен? – деп сұ рады Том.

– Гэрриске деймісіз? Жоқ... оғ ан ермейді, – деп жауап қ атты Дик Сэнд. – Бірақ ол Негороның ізіне тап болуы мү мкін, португалдың біздің ізімізбен келе жатқ анын қ ашаннан бері сезіп жү рді ол.

– Қ арғ ыс атқ ан кок Дингоны кө рсе-ақ болды, шамасы келсе ө лтіріп тастайды, – деп айқ айлады Геркулес.

– Негоро Дингоны ө лтірем дегенше, біздің тө бет оның ө зін ө лтіріп тастамаса қ айтсін, – деп Бат оғ ан қ арсы болды.

– Бұ лай болуы да мү мкін, – деді Дик Сэнд. – Бірақ итке бола жолдан қ ала алмаймыз ғ ой. Егер Динго тірі болса, бізді ө зі іздеп табады, ол сондай ақ ылды тө бет. Жү рің дер, достарым!

Кү ннің шыжығ аны сонша, аспан айналып жерге тү скендей. Таң ертең нен бастап-ақ. кө кжиекті қ ара бұ лт торлап алғ ан. Нө сер қ ұ йып келе жатыр. Кү ннің нө серлеп жаумай ашыла қ оятын тү рі жоқ. Бір жақ сы жері, ағ аш арасы біркелкі салқ ын еді.

Қ алың орманның сирей бастағ аны байқ алады. Ә р жерден биік те қ атты шө п басқ ан кең алаң кө ріне бастады. Осы алаң дардағ ы кү рең тартқ ан орхидейлер, гү лдеп тұ рғ ан сарысы- кө гі аралас имбирлер, ү лпілдеген ақ шыл лобелилер – жайып тастағ ан жап-жасыл кілем сияқ танып кө рінеді.

Енді орман арасы адам ө ткісіз қ алың емес, бірақ онда таң ғ аларлық алуан тү рлі ө сімдіктер бар. Мұ нда аса бағ алы май шығ аратын пальма ағ ашы ө скен, биіктігі сегіз-он фут келетін табиғ и қ оршау сияқ ты мақ та бұ талары да бар. Кейбір ағ аштардың қ абығ ын қ ұ рт тескен тесіктерінен хош иісті шырын ағ ып тұ р. Айнала тө ң іректің бә ріне жабайы лимон мен анар ағ аштары, пальма мен делоб, баобаб, акация, мимоза ағ аштары

ө скен. Тоғ ай арасында адамның мұ рнын жарарлық тай бір хош иіс бар, бірақ бұ л нендей ө сімдіктің иісі екенін ажырату қ иын еді.

Жылдың жаң бырсыз қ ұ рғ ақ болатын маусымы еді, сонда да болса қ ұ нарлы жер сирек жауғ ан жаң бырдан нә р алып, ағ аш біткеннің бә рі кө здің жауын аларлық тай жап-жасыл боп жайқ алып тұ р.

Безгек ауруының қ ұ тырып тұ рғ ан кезі еді. Бірақ безгек болып ауырғ ан адам безгекті жұ қ тырғ ан жерінен кетсе, жазылады депті Ливингстон. Ұ лы саяхатшының бұ л пайымдауын Дик Сэнд білетін-ді. Джектің безгегі ұ стайтын мерзімді сағ аты ө тіп кетті, ал бала Геркулестің қ олында тыныш жатып ұ йық тай берді, Дик Сэнд ө зінің бұ л ү мітін миссис Уэлдонғ а айтты.

Отряд сақ тана жү ріп ілгері басты, ә р жерде жаң а жү ріп кеткен адамның немесе аң ның ізі жатыр. Бұ та арасындағ ы жыланша ирелең деген жалғ ызаяқ жол бар жерлерде жолаушылардың жү рісі ө ніп-ақ қ алды. Бірақ толып жатқ ан кедергілерді жең у ү шін жолды саяхатшылардың ө здері салуына тура келді. Кішкене отрядтың тасбақ а аяң ымен алғ а басуы Диктің жанын қ инады. Шырмауық оралғ ан ағ аштардың тү рі, такелажы оралып қ алғ ан кеме мачтасынан айнымайды. Кө не заманның қ айқ ы қ ылышы қ ұ сап кейбір ағ аштардың бұ тақ тары иіліп қ алғ ан, оның қ ылыштан айырмасы тек қ ана дү зінде біздей ө ткір тікенек ө скен.

Анголаның бұ л бө лігін мекендейтін айуандар мен қ ұ стар неше тү рлі ө сімдігі сияқ ты сан алуан. Қ алың ағ аштың тө бені бү ркеген кө гілдір кү мбезі астында ұ шып-қ онып жү рген қ ұ стардың есебі жоқ. Бірақ орман арасынан мү мкіндігі болғ анынша білінбей неғ ұ рлым тезірек ө туге тырысқ ан кішкене отрядтың қ ұ с атып мылтық даусын шығ аруғ а мү мкіндігі жоқ - ты. Бір жақ сы жері, Африканың тағ ы аң дары соншама қ ауіпті болса да, жолаушыларғ а бірде-бірі ұ шыраспады.

Керік тағ ы да кө рінді, бірақ ол жү йрік жануарлар мына тоғ айғ а сирек келетін адамдарды кө рген бойда ү ркіп қ аша жө нелді де, лездің арасында ғ айып болды, сол кү ні кө кжиектен бұ лт сияқ танып аспанғ а қ айта-қ айта қ ою шаң кө теріле берді, бұ л ауыр жү к тиелген арбаның сық ырлай жылжығ андағ ысы сияқ ты, буйволдардың топ-тобымен жө ң кіле жосқ андағ ы шаң ы еді.

Дик Сэнд кішкене отрядты жылғ а бойлап жү ргізіп, суы мол бір ө зенге жеткізуге асық ты.

Отряд ешбір қ олайсыз жағ дайғ а кезікпей, тү ске дейін ү ш миль жол жү рді. Гэррис пен Негоро хабар-ошарсыз кетті. Динго да зым-зия жоғ алды.

Отряд бамбук ағ ашының жыныс жеріне жетті де, тамақ танып дем алғ алы тоқ тады. Ас-су ішіп отырғ анда ешкім тіс жарып ү ндеген жоқ. Миссис Уэлдон кішкентай Джекті қ айтадан ө зі алып бө бегіне кө з айырмай қ араумен болды. Оның асқ а да тә беті шаппады.

– Миссис Уэлдон, сіз ас жеуің із керек, – деп Дик Сэнд қ айта-қ айта қ иыла берді. –Ас жемей ә лсіреп қ алсаң ыз қ айтеміз? Жеу керек! Қ азір тағ ы жү реміз, ө зенге жетіп алсақ болғ аны, сосын қ иналмай-ақ тө мен мұ хитқ а қ арай ағ амыз.

Дик Сэнд бұ л сө здерді айтқ анда, миссис Уэлдон тіп-тіке оның кө зіне қ арап отырды. Жасө спірімнің кө зінде жең імпаздық жігер мен ерліктің оты жанып тұ рғ ан. Миссис Уэлдон оғ ан жә не шын берілген тіл алғ ыш бес негрге қ арап, ә лі де болса торық пау керек екендігін байқ ады. Иә, ол неге ү міт ү зе қ ойсын? Американың меймандос жеріндемін деп ойлайды ғ ой. Гэрристің опасыздығ ынан миссис Уэлдон қ орық қ ан жоқ, ө йткені алдағ ы уақ ытта одан келетін кесірді білмеген еді ол.

Жас келіншектің ойындағ ысына Дик Сэнд тү сіне қ ойды да, оның қ адала қ арағ ан кө зіне кірпік қ ақ пастан о да қ арап, айтқ ан сө зінің шын екендігін байқ атты.