КӨКЖИЕКТЕГІ АРАЛ

Бұ л кү ні «таза жел» дауылғ а айналды. Оң тү стік-батыстан соқ қ ан ауа ағ ысының тездігі сағ атына жү з километрге жақ ындады.

Бұ л дауыл – зә кір тастап портта тұ рғ ан кемелерді допша атып жағ ағ а шығ арып тастайтын, ү йлердің шатырын жұ лып ә кететін, фабрика-зауыттардың биік трубаларын жермен- жексен қ ылатын барып тұ рғ ан кү шті дауылдың бірі еді.

1825 жылы 23 маусымда Гваделупадта жиырма тө рт сантиметрлік1ауыр зең бірек желдің екпінімен лафетінен аударылып қ алғ ан. Олай болса, зіркілдеген толқ ыннан басқ а ешқ андай таянышы жоқ кемені мына дауылдың асық тай шү йіріп жіберетіні айдан анық.

Бірақ кеменің аман қ алуына бірден-бір сенім, оның осы қ атты жү рісіне байланысты. Кеме қ ұ тырына соқ қ ан дауылғ а

қ арсы тұ ра алмай ығ а береді, егер оның қ ұ рылысы жақ сы болса, қ андай кү шті дауылғ а да тө теп бере алады.

«Пилигрим» де осы сияқ ты берік кемелердің бірі еді.

Кө лбеу гротты жел жұ лып ә кеткен соң бірнеше минуттан кейін, ішін тартып қ айта соқ қ ан дауыл бром-кливердің парша- паршасын шығ арды. Дик Сэнд тіптен стаксельді де қ оя алмады, бұ л бір жапырақ кенеп болса да, кемені басқ ару ісін недә уір оң айлататын еді.

«Пилигримнің» барлық желкені тү сіріліп қ ойылды, сонда да болса жел екпіні кеменің корпусына соғ ып, пә рменімен сырғ ытып айдай берді. Кейде толқ ыннан жоғ ары кө теріліп, табаны суғ а тиер-тимес сырғ ып бара жатқ ан тә різденді.

Тау-тау толқ ындар кемені қ ақ пақ ылдап ә кетті. Мұ ның ү стіне толқ ынның кемені артынан тү ре соғ у қ аупі тө нді, себебі жү йткіген толқ ын «Пилигримнен» ә лдеқ алай шапшаң еді. Арттан екінші толқ ын қ уып жеткен кезде, кеменің кормосы тез кө теріліп, толқ ын жалына іліне алмай қ алса, толқ ынның астында қ алып, кеменің суғ а батуы мү мкін. Дауылдан қ ашқ ан кемеге ең қ ауіпті жағ дай осы.

Бұ л қ ауіппен қ алай кү ресу керек? «Пилигримнің» жү рісін тездетуге де мү мкіндік жоқ, ө йткені оның барлық желкені алынып қ ойылғ ан. Ендігі қ олданар жалғ ыз-ақ амал – рульдің кү шімен кеменің тұ мсығ ын толқ ынғ а қ арсы ұ стау, бірақ кеме рульге бағ ынбай, ө з бетімен лағ ып кете берді.

Дик Сэнд штурвалдан аттап та шық қ ан жоқ. Ол кездейсоқ бірер долы толқ ын тең ізге жұ лып ә кетер деп қ ауіптеніп, ө зін-ө зі арқ анмен байлап қ ойды. Сол сияқ ты Том мен Бат та ө здерін-ө здері байлап, жас капитанғ а жә рдем ету ү шін қ асында ә зір тұ рды. Геркулес пен Актеон битенгіге1жабысып, тұ мсық тағ ы вахтада болды.

Жас капитанның бұ йрығ ымен миссис Уэлдон, кішкентай Джек, кә рі Нан, Бенедикт ағ ай палубағ а шық пай каютада отырды. Миссис Уэлдон палубада болғ ысы келіп еді, бірақ

1 Битен – кеме зә кірде тұ рғ ан кезде зә кір арқ анын байлайтын бағ ана.

Дик Сэнд орынсыз тә уекел етіп жазым табуғ а болмайтынын айтып, ә йелдің бұ л пікіріне ү зілді-кесілді қ арсы болды.

Люк біткеннің бә рі су кірместей етіліп жабулы еді. Жазатайым кеменің ү стін толқ ын басып кетсе де, люктің қ ақ пағ ы су салмағ ына тө теп бере алады деп сенді жас капитан. Егер де люк қ ақ пағ ы су салмағ ына шыдамай опырылып кете қ алса, кү н қ араң: кеме ішіне су толады да, қ алқ ып жү ретін қ абілетінен айрылып, су тү біне кетеді. Бір жақ сы жері,

«Пилигримнің» жү гі дұ рыс тең тиелген жә не кеме қ аншама қ атты шайқ алса да, трюмдегі жү к бір орыннан қ озғ алмады. Дик ұ йық тап жарытқ ан жоқ. Тіптен миссис Уэлдон оны шалдығ ып ауырып қ ала ма деп қ орқ а бастады. Дикке аз да

болса жатып мызғ ып ал деп жалына берді ол.

Наурыздың он ү шінен он тө ртіне қ арағ ан тү нде, Дик Сэнд дем алып жатқ анда, мынандай бір уақ иғ а болды:

Том мен Бат штурвал вахтасында еді. Жайшылық та кеме кормосына сирек келетін Негоро ойламағ ан жерден штурвал вахтасына келді, тіптен вахтада тұ рғ андармен ә ң гімелесуге де ойы кетті. Бірақ қ арт негрдің ө зі де, оның баласы да оғ ан ешбір жауап қ айырмады.

Сол арада кеме бір жақ бортына таман қ апыл қ исайып кетіп еді, Негоро ұ шып тү сті. Егер нактоузғ а жармасып ү лгірмесе, тең ізге қ ұ лауында сө з жоқ еді.

Том айқ айлап жіберді, ол компасты қ иратты деп қ орық қ ан- ды.

Дик Том қ арттың айқ айын ұ йқ ыда жатып естіп, кө зді ашып-жұ мғ анша болмай палубағ а жү гіре шық ты да, кормоғ а қ арай ұ мтылды.

Негоро бұ л уақ ытта тұ рып та ү лгірген еді. Оның қ олында нактоуз астынан суырып алғ ан жалпақ темір бар-ды Кеме аспазы жас капитанғ а сездірмей, ә лгі темірді суғ а тастап жіберді.

Демек, Негоро компастың тілін бұ рынғ ы қ алпына тү сіріп, кемені алғ ашқ ы бағ дарына салғ алы келген болар ма?

Шамасы, кемені алғ а қ арай айдағ ан оң тү стік-батыстың желі, оның қ ұ пия мақ сатына қ ызмет еткен болды.

– Не боп қ алды? – деп сұ рады жасө спірім.

– Мына оң бағ ан кок1 компастың ү стіне жығ ылды! – деді қ арт негр.

Бұ л сө зден зә ресі қ алмай қ орық қ ан Дик асығ ып-ү сігіп нактоузғ а ү ң ілді. Компас бү лінбеген, оның бетіне фонарьдың жарығ ы тү сіп, кө рсеткіш тілі бұ рынғ ы қ алпында тұ р.

Жас капитан ауыр жү гі жең ілгендей, уһ деп демін алды. Егер ақ ырғ ы компас та бұ зылса, қ айтып келеге келмейтін қ ырсық қ а ұ шырағ ан болар еді.

Бірақ нактоуз астына қ ойылғ ан жалпақ темір алынғ ан соң, компас тілі бұ рынғ ы қ алпына барып, туп-тура магнитті полюсті кө рсеткенін Дик Сэнд байқ амай қ алды.

Егер Негороны компасқ а қ ұ ладың деп айыптауғ а болмағ анымен (бұ л сияқ ты байқ аусыз уақ иғ а бола береді ғ ой), оның мезгілсіз уақ ытта кеме кормосында жү руіне жас капитан ғ ажаптанып, сезіктенуі де орынды.

– Сіз мұ нда неғ ып жү рсіз? – деп сұ рады ол.

– Жү ргім келген соң жү рмін, – деп жауап қ атты Негоро.

– Сіз не айтып тұ рсыз?.. – деп Дик Сэнд ашулана ақ ырды.

– Кормода жү руге тыйым салынғ ан тә ртіп жоқ деп тұ рмын, – деді кеме аспазы жайбарақ ат ү нмен.

– Мұ ндай тә ртіптің болмағ аны рас, бірақ қ азіргі сағ аттан бастап осы тә ртіпті мен шығ арамын, – деді Дик Сэнд. – Сіздің кеме кормасына баруың ызғ а тыйым саламын!

– Қ арай гө р мұ ны! – деп айқ айлады Негоро.

Бұ л адам ө зінің ежелден дағ дыланьп қ алғ ан ү рейлі қ имылын жасады.

Жас капитан қ алтасынан алтыатарын суырып алып тіп- тіке кеме аспазына қ арай кө здеді.

1 Кок – кеме аспазы.

– Негоро, – деді ол, сіз менің ешқ ашан алтыатарсыз жү рмейтінімді біліп қ ойың ыз, егер бұ дан былай да тә ртіп бұ зғ аның ызды кө рсем, атып тастаймын!

Негоро ө зін бір алып кү штің кенет палубағ а қ арай ең кейтіп бара жатқ анын сезді.

Бұ л кү ш оның иығ ынан бү ркітше бү рген Геркулестің салмақ ты қ олы еді.

– Капитан Сэнд, – деді ол, – бұ л оң бағ анды борттан лақ тырып тастауғ а рұ қ сат етің із! Балық тар да бір тойып қ алсын! Олар жақ сы-жаманды талғ амайды ғ ой.

– Жоқ, Геркулес, ә лі ертерек, – деп жауап қ атты жас капитан.

Алып ө зінің салмақ ты қ олын кеме аспазының иығ ынан алғ ан соң, Негоро ең сесін тік кө терді. Геркулестің жанынан ө тіп бара жатып:

– Тоқ тай тұ р, қ арғ ыс атқ ан негр, сен бұ л қ ылығ ың ү шін сазайың ды тартарсың, – деп кү ң кілдеді.

Компастың тілі бірден тө рт румбағ а барып тоқ тапты, жел ың ғ айы ө згерген екен, – деп ойлады Дик Сэнд компасқ а қ арап. Тең із бетінде желдің бұ л сияқ ты қ апыл ө згеруіне жасө спірім ғ ажап таң ғ алды.

Кеме бұ рынғ ы бағ ытына қ айта тү сті, бірақ толқ ын кеменің арт жағ ынан соғ удың орнына, енді сол жақ бортын қ иғ аштай соқ ты. Бұ л жағ дай аса қ ауіпті еді, сондық тан Дик Сэнд кеме бағ ытын тө рт румба ө згертуге мә жбү р болды.

Қ атерлі ой жас капитанның мазасын алды. Негороның бү гінгі абайсыз жығ ылуы алдың ғ ы компастың сынуына байланысты емес пе, мұ нда біріне-бірі ұ штасып жатқ ан бірер жасырын сыр жоқ па екен деп сұ рады ол ө зінен-ө зі. Кеме аспазы кормоғ а неге барды? Мү мкін, ол екінші компастың да істен шығ уына тілектес болар? Компас біткен істен шық қ анда, оғ ан тү сері не? Дик Сэнд бұ л жұ мбақ қ а тү сіне алмай-ақ қ ойды. Негоро америка жағ алауына тезірек жетуді басқ алардан кем тілемесе керек. Дик Сэнд болғ ан уақ иғ аны миссис Уэлдонғ а айтқ анда, ол да Негороғ а сенбейтінін, алайда

навигация приборларын сол бұ зды дегенге ешқ андай негіз жоқ тығ ын айтты.

Дик Сэнд Негороны ө не бойы бақ ылап жү ру керек деп ұ йғ арды. Ол бұ ғ ан да қ анағ ат етпей, Дингоны кормоғ а орналастырды. Кеме аспазының иттен аулақ жү ретінін Дик білетін-ді. Бірақ Негоро ө зінің кеме кормосына баруына капитанның тыйым салғ анын есіне сақ тап, енді қ айтып кормоғ а бармайтын болды жә не оның енді ол жерде жұ мысы да жоқ -ты.

Қ ұ йынды дауыл бұ рынғ ысынша ұ дайы бір жеті кә рлене зіркілдеумен болды. Барометр ә лі тө мендеуде. Наурыздың он тө ртінен жиырма алтысына дейін бір минут тынбай соқ қ ан кү шті желдің алдына тү сіп, желкен кө теруге мү мкіндігі болмағ ан кеме алғ а қ арай ытқ и берді.

«Пилигрим» тә улігіне екі жү з миль шамасы тездікпен солтү стік-шығ ысқ а қ арай тартып келеді. Жер ә лі кө рінер емес. Бұ лардың жетеміз деп бет алғ ан жері – Американ континенті – Тынық мұ хит пен Атлант мұ хитының аралығ ында жү з жиырма градусқ а шамалас созылып жатқ ан бө гет – барьер.

Дик Сэнд ө зінен-ө зі мен осы есімнен танбадым ба, ә лде есептен жаң ылып оң бағ андай бірер қ ате болмады ма, соның нә тижесінде «Пилигрим» кө п кү ндер теріс бағ ытпен ақ пады ма деп сұ рады. Жоқ, ол оншалық ты қ ателеспеуі керек. Аспанды бұ лт басқ анымен, кү н ө не бойы кеменің алдың ғ ы жағ ынан шығ ып, арт жағ ынан батып отырды. Олай болса, кеме соғ ылып қ ирайды деп қ орқ ып жү рген жер қ айда? Мұ нда болмағ анда, ол Америка қ айда қ ұ рып кетті? Мына сияқ ты қ иыр-шиыр жү рістің ү стінде «Пилигрим» Оң тү стік немесе Солтү стік Америкағ а жетуі керек еді ғ ой. Осы ү рейлі сұ рапыл дауылдың кезінде нендей уақ иғ алар болып ө тті? Жетеміз деп ү міттенген жағ алау кеменің не бақ ытына, немесе сорына болса да бұ лардың алдынан ә лі кү нге кө рінбеуі нендей жағ дай болды! Ә лде компастың кө рсетуі теріс деп шамалау керек пе? Бірінші компас бұ зылып істен шық қ ан соң қ алғ ан жалғ ыз

компасты салыстырып тексерерлік Диктің мү мкіндігі болғ ан жоқ! Бұ л жорамалдың бә рі Диктің кө ң іліне берік орнады, ө йткені бұ л жағ дай жер шарының тұ тас бір континенті ұ шты- кү йлі жоғ алып кетуіне байланысты.

Дик Сэнд штурвалдан қ олы босағ ан кездерде, аса зер салып картинаны тексерумен болды. Қ аншама ақ тарса да, оғ ан карта ешқ андай тү сінік бере алмады.

Наурыздың жиырма алтысы кү ні ертең гі сағ ат сегіздің шамасында аса маң ызды бір уақ иғ а болды.

Геркулес вахтада тұ р еді, ол кенет:

– Жер! Жер! – деп айқ айлап жіберді.

Дик Сэнд ентелей басып тұ мсық ка қ арай жү гірді. Геркулес тең ізші емес. Мү мкін, оның кө зі алданғ ан болар!

– Жер қ айда? – деп айқ айлады жас капитан.

– Ана жақ та! – деп жауап қ атты Геркулес, кө кжиектің солтү стік-шығ ыс жақ бө лігінде болар-болмас қ арауытып кө рінген нү ктеге қ арай қ олын шошайтып.

Желдің уілі мен жалданғ ан толқ ынның біріне-бірі шарт- шарт соқ қ ан шалпылы арасынан Геркулестің даусы ә рең естілді.

– Сіз жерді кө ріп тұ рсыз ба? – деп жас капитан қ айталап сұ рады.

– Ие, кө ріп тұ рмын! – деді Геркулес басын изеп.

Ол солтү стік-шығ ысты кө рсетіп тағ ы қ олын шошайтты. Дик алысқ а қ арай кө зін тікті... Бірақ ешнә рсе кө ре алмады. Сол минутта Геркулестің айқ айын ести сала, миссис Уэлдон

Дикке берген уә десін бұ зып палубағ а жү гіре шық ты.

– Миссис Уэлдон! – деп айқ айлады Дик.

Жас ә йелдің уә демен ісі болғ ан жоқ, негр кө рген жерді кө руге ә рекеттенді. Оның бар ө мірі сонда тұ рғ ан тә різді.

Бірақ Геркулестің қ олы дұ рыс бағ ытты кө рсетпесе керек, ө йткені миссис Уэлдон да, Дик те қ аншама тесіліп қ арағ анымен, кө кжиектен ешнә рсе кө ре алмады.

Осы арада Дик те қ олын шошайтып:

– Ие! Ие! Жер! – деп айқ айлады.

Бұ лттың саң ылауланғ ан жыртығ ы арасынан тау шоқ ысына ұ қ сас ә лденені оның кө зі шалды. Бала жігіттің «тең ізге ү йренген кө зі» қ ателескен жоқ: ол нағ ыз жердің ө зін кө рген еді.

– Ақ ыры, ә йтеуір ақ ыры кө рінді-ау! – деп қ уанғ анынан бір айтқ ан сө зін қ айталай берді.

Миссис Уэлдон кө руден ә лдеқ ашан кү дерін ү зген жерді тұ тқ ағ а жармасып тұ рып кө з айырмай қ араумен болды.

Жағ алау «Пилигримнен» он миль жерде, сол жақ бортта, ық жақ та еді. Бұ лттың жыртығ ы ү лкейіп, бір жапырақ аспан кө гі кө рінді. Енді таудың биік шоқ ысын анық кө руге болады. Бұ л кө рінген Америка континентінің бірер мү йісі екенінде дау жоқ!

Желкені тү сірілген жалаң аш мачталы «Пилигрим» мү йіске қ арай дұ рыс бағ ыт алып жү ре алмады. Бірақ жерге еріксіз бару керек, бұ л – бірнеше сағ аттың ішінде шешілетін мә селе. Қ азір сағ ат сегіз, тү с болғ анша «Пилигрим» жағ алаудың ө зіне жетеді деген сө з.

Диктің иек қ ақ қ ан белгісімен Геркулес миссис Уэлдонды жетелеп, кейін каютасына алып кетті, ол ө здігінен палубада жү ре де алмас еді.

Жас капитан кеме тұ мсығ ында тағ ы бірсыпыра тұ рып, сосын штурвалғ а қ айтып барды, бұ л кезде штурвалды Том қ арт басқ арып тұ рғ ан.

Дик шыдамы таусылып ынтығ а кү ткен жерді де кө рді! Қ уанудың орнына неге қ орық ты ол? Ө йткені жер ық жақ тан, екпіндей заулап қ атты келе жатқ ан «Пилигримнің» алдың ғ ы жағ ынан кө рінді, мұ ның ақ ыры кеменің апат болып, жантү ршігерлік жамандық қ а айналуы ық тимал...

Бұ дан кейін екі сағ ат уақ ыт ө тті. Таулы мү йіс кеменің бұ рынғ ы бет алғ ан бағ ыты емес, бір бү йірден кө рінді.

Осы арада Негоро тағ ы палубағ а шық ты. Жерге тесіле қ арап, оның білгенін басқ а кісі білмейтін кісіше басын изей тү сті де, камбузына қ айта кіріп кетті.

Дик Сэнд мү йістің тө менгі жағ алауын анық тап кө руге тырысты.

Екінші сағ аттың ақ ырында мү йіс кеменің арт жағ ында қ алды, бірақ жердің ө зі ә лі кө рінген жоқ.

Бұ л екі арада кө кжиектің бұ лты ыдырап тұ ман ашылды, енді Анд тауы жиектен Америка жағ алауының биігі жиырма миль жерден кө рінуге тиіс.

Дик Сэнд подзор дү рбісін алды да, ақ ырын жылжытып кө кжиекті шолып ө тті.

Кө рініп тұ рғ ан жер жоқ.

Ертең гісін кө рінген мү йіс тү стен кейін сағ ат екінің кезінде артта қ алып қ ойды.

Алдың ғ ы жақ тан не биік, не аласа жер подзор дү рбіге ілінбеген соң, Дик Сэнд қ атты айқ айлап жіберді де, басқ ышпен тө мен тү сіп миссис Уэлдон, кішкентай Джек, Нан мен Бенедикт ағ айлар тұ ратын каютағ а қ арай жү гірді.

– Бұ л кө рінген арал екен! – деп айқ айлады ол. – Тек қ ана арал!

– Арал деймісің, Дик? – деп сұ рады миссис Уэлдон. – Қ андай арал?

– Қ азір картадан қ араймыз! – деп жауап қ атты жас капитан. Ол ө з каютасына барып карта алып келді.

– Міне, миссис Уэлдон, міне! – деді ол картаны жайып.

– Біз кө рген жер Тынық мұ хиттың картағ а тү спей қ алғ ан бір нү ктесі болса керек. Бұ л – Пасхи аралы. Бұ л арада одан басқ а арал жоқ:

– Олай болса, жер біздің артымызда қ алғ аны ма? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Ие, ол арал қ азір кө рінбей кетті...

Миссис Уэлдон нү ктедей боп ә рең кө рінген Пасхи аралына қ адала қ арады.

– Бұ л арал Америка жағ алауынан қ анша қ ашық?

– Отыз бес градуста.

– Ол неше миль болады?

– Екі мың милге тарта.

– Олай болса «Пилигрим» бір орыннан жылжымағ ан болғ аны ғ ой! Біздің ә лі кү нге дейін жерден соншалық ты қ ашық болуымыздың себебі қ алай?

– Миссис Уэлдон... – деп бастады Дик. Ол ө зіне ой тү сіргісі келіп қ олымен маң дайын сипады. – Мен біле алмай тұ рмын... Мұ ның мә нісін қ алай тү сіндіруге болады, білмеймін. Ә лде компас бұ зылды ма?.. Бұ л тек қ ана Пасхи аралы болуы керек – жел бізді ө не бойы солтү стік-шығ ысқ а қ арай айдады ғ ой... Ие, бұ л Пасхи аралы, біз енді мұ хиттың қ ай жерінде екенімізді білдік, жолымыз болса керек. Біз жағ алаудан екі мың миль қ ашық та екенбіз! Оның есесіне мен енді бізді дауылдың қ айда айдап апарып тастағ анын білдім! Дауыл басылғ ан соң, біз аман-есен Америка жағ алауына жетеміз! Жас капитанның сеніммен айтқ ан сө зі жұ рттың бә рін кө ң ілдендіріп жіберді. Тіптен миссис Уэлдонның да кө ң ілі кө теріліп қ алды. Соры қ алың жолаушыларғ а да біткен қ ауіп- қ атер кейін қ алып, «Пилигрим» енді қ ауіпсіз портқ а жақ ын жерде, портқ а кіру ү шін тек қ ана судың кө терілуін кү тіп

тұ рғ ан сияқ ты боп кө рінді.

Пасхи аралы 1722 жылы ашылғ ан, оның шын аты – Вайгу, Ваяху немесе Рапануи. Ол 270оң тү стік ендік пен 1120шығ ыс бойлық та жатыр. Сө йтіп, «Пилигрим» ө з бағ ытынан бү тіндей он бес градус ауып кеткені анық талды. Дик Сэнд кемені жолдан бұ лайша адасуының себебін ө здерін оң тү стік- шығ ысқ а қ арай айдағ ан дауылдан кө рді.

Сө йтіп, «Пилигрим» жерден ә лі де екі мың миль қ ашық та болып шық ты. Егер жел осы қ ұ йындатқ ан қ алпынан айнымай соғ а берсе, кеме бұ л екі мың миль жолды небә рі он кү нде басып ө те алады. Бірақ осы уақ ыттың ішінде ауа райы қ алай ғ ана тү зеле қ оймайды? Тіптен «Пилигрим» жер қ арасына жақ ындағ ан кезде де желкендерін кө теруге болмайтын бола ма?

Диктің есебінше, ұ дайы бірнеше кү н тынбай соқ қ ан дауыл жуық арада басылуғ а тиіс. Жас капитан Пасхи аралының

кездесуін жақ сы ырым деп жорыды: ө йткені ол

«Пилигримнің» қ азіргі уақ ытта мұ хиттың қ ай жерінде екенін анық білді. Бұ л жағ дай оның ө зіне-ө зінің сенімін нығ айтты жә не саяхаттың аман-есен аяқ талуына да сенім туғ ызды.

«Пилигрим» берік соғ ылғ ан жә не жақ сы жабдық талғ ан кеме еді, соның нә тижесінде дауылдың қ атты қ ысымынан бү лінбеді деуге болады. Ол тек кө лбеу гроты мен бом- кливерінен ғ ана айрылды. Бірақ бұ л жараны емдеп жазу оншалық ты қ иын емес. Оның қ июлары кендір торқ асымен жақ сы тығ ындалғ ан, сондық тан кеме ішіне бір тамшы су ө ткен жоқ. Су тө гетін помпа ақ аусыз дайын тұ р.

Бұ л жө нінде «Пилигримге» тө нетін ешқ андай қ ауіп жоқ. Бірақ дауыл ә лі зіркілдеуде, оның екпінін ешқ андай кү ш кеміте алмайтын сияқ ты. Жас капитан «Пилигримді» дауылмен кү ресуге дайындап еді, бірақ желді тындыру, толқ ынды тоқ тату, ауа райын жақ сарту – оның қ олынан

келмейтін іс...