Арттыру/кеміту операцияларын өрнек ішінде де орындау мүмкіндігі бар.

Енгізу, шығ ару операторы.

С++ тілінде С тіліндегі стандарт функциялар енгізу-шығ аруғ а қ олданылады. Сонымен қ атар С++ тілінде < iostream.h> тақ ырыптық файлында анық талғ ан енгізу-шығ ару қ ұ ралдары бар.

> > енгізу жә не < < шығ ару операторы - кез-келген типті мә ліметтермен жұ мыс жасауда қ олданылады.

Меншіктеу операторы символдар арқ ылы жазылады. Кез келген;

таң басымен аяқ талатын ө рнек меншіктеу операторы болып табылады. Ө рнектің

бір тү ріне бос оператор жатады, ол жай; операторы.

С тілінде меншіктеу операторының бірнеше тү рі бар. Жалпы меншіктеу

операторының жазылу форматы мынадай болады:

< айнымалы> = < айнымалы> < операция> < ө рнек>;

Мұ ны С тілінде қ ысқ аша былай жазуғ а болады:

< айнымалы> < операция> = < ө рнек>;

Тө менде бірнеше мысал келтірілген.

a=a+b; → a+=b; a=a*b; → a*=b;

a=a-b; → a-=b; a=a/b; → a/=b;

С тілінде тізбектеле жазылғ ан меншіктеу операцияларын да қ олдануғ а

болады. Мысалы:

sum = a = b;

Мұ нда меншіктеу операторы оң нан солғ а қ арай орындалады, яғ ни b-ның

мə ні a-ғ а меншіктеледі, ал а-ның мə ні sum-ғ а меншіктеледі.

Меншіктеу операторын былай да жазуғ а болады:

Арттыру немесе кеміту (инкремент жə не декремент) операциялары ++

жə не – - тү рінде жазылады. Бұ лар кез келген операндтың мə ндерін бірге

арттыруғ а немесе кемітуге мү мкіндік береді.

Инкремент, яғ ни арттыру операциясы (++) жə не декремент (--), кеміту

операциясы айнымалы (тек айнымалы мə нін) мə нін бірге арттырады немесе

кемітеді. Олар айнымалы мə нін згертеді, яғ ни жасырын тү рдегі меншіктеу

амалы болып табылады. Кейде олар жеке оператор тү рінде жазылады:

Арттыру/кеміту операцияларын ө рнек ішінде де орындау мү мкіндігі бар.

Мысалы:

sum=a+b++; /*алдымен a, b қ осылады, сонан соң b 1-ге артады */

sum=a+ ++b; /*алдымен b 1-ге артады, сосын барып a, b қ осылады */

Арттыру/кеміту операцияларының приоритеттері ө те жоғ ары, тек жақ ша

ішіндегі операциялардың приоритеті олардан жоғ ары болады.

Қ ұ рама оператор бірнеше операторды жү йелік жақ шағ а алып біріктіру

ү шін қ олданылады. Ол шартты жə не циклдік операторларда жиі қ олданылады.

Функция — это последовательность операций и других функций, к которой можно обращаться из любой части кода.

Например стандартные функции max() и min().

Если посмотреть на языки программирования в общем, то помимо функций есть и процедуры.

Они отличаются от функций тем, что не возвращают никакого значения. Т.е к ним нельзя приравнивать переменные.

В C++ таких различий нет, так что мы будем называть процедуры функциями.

Ішкі бағ дарлама - кө лемі жағ ынан орташа болып келетін бағ дарламаларды (бірнеше мың жолды код) қ ұ растырғ анда қ ұ рылымды бағ дарламалау қ олданылады. Бағ дарламаның қ ұ рылымы шығ арылып жатқ ан есептің қ ұ рылымын кө рсету керек, сонда бағ дарлама мә тінінен есепті шығ ару алгоритмі тү сінікті болады. Ол ү шін қ арапайым операторлар жеткіліксіз, алгоритмнің нақ ты қ ұ рылымын дә лірек кө рсететін қ ұ ралдар қ ажет. Сондық тан бағ дарламалауғ а жаң а ұ ғ ым – ішкі бағ дарламалар енгізілді

Қ азіргі кезде программалау технологиясы жоғ арыдан тө мен қ арай орындалатын ә рекеттерді біртіндеп айқ ындау тә сілін кең пайдаланады. Осы технологияғ а сә йкес кү рделі есептің белгілі бір бө лігі тә уелсіз қ арастыруғ а болатын блок – қ осалқ ы программа ретінде қ ұ рылуы мү мкін сондық тан ішкі программаның ролі орасан зор.

Белгілі бір атпен жеке программа тү рінде бө лек жазылғ ан, қ ажет кезінде оны қ айталанып отыруғ а болатын негізгі программаның арнайы бө лігі ішкі прорамма деп аталады.

Ішкі (кө мекші) программаның екі тү рі бар. Паскальда біріншісін процедура деп, екіншісін функция деп атайды. Кө мекші программа толық программа тү рінде қ ұ рылып, негізгі программаның VAR бө лімінен соң орналастырады. Олардың саны бірнеше болуы да мү мкін.

Белгілі бір ә рекеттерді орындау мақ сатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақ ырылып орындалатын прорамманың тә уелсіз бө лігі процедура деп аталады. Процедурада жұ мыс нә тижесі бірнеше мә нге ие болуы мү мкін. Процедура тақ ырыбы кө мекші программаны анық таушы PROCEDURE қ ызметші сө зінен басталып, оның оң жағ ына процедураның атауы енгізіледі. Одан ә рі жай жақ шалар ішінде формальды параметрлер сипатталады да, тақ ырыптың соң ына нү ктелі ү тір символы қ ойылады. Ол – процедура тақ ырыбын ө зінің басқ а бө лімдерінен ажырату белгісі. Тақ ырыптан соң негізгі программадағ ы сияқ ты сипаттау бө лімдері енгізілуі мү мкін. Бұ дан ә рі BEGIN, END қ ызметші сө здерімен шектелген операторлар бө лімі жазылады да, END-тен соң нү ктелі ү тір таң басы қ ойылады:

Бір ғ ана функция мә нін есептейтін кө мекші программаны Паскальда функция деп атайды. Функция тақ ырыбының процедура тақ ырыбынан айырмашылық тары:

- тізім соң ындағ ы жабу жақ шасынан соң қ ос нү кте қ ойылып, одан ә рі функция типі жазылады;

- формальды параметрлер – нақ ты параметрлер меншіктелетін параметр-мә ндер.

Мұ нда анық талушы функция (ө рнек) мә нін есептеу операторының жазылуында да ө згешелік бар: ө рнек меншіктелетін айнымалының атауы – function тақ ырыбындағ ы атаумен бірдей болуы тиіс. Негізгі программағ а енгізілетін функцияны шақ ыру командасы да жеке оператор тү рінде емес, sin, cos, т.б. стандартты функциялар сияқ ты, ө рнекке енгізіліп жазылады.

Ішкі бағ дарламалар тү рлері

Қ андай да бір алгоритм бойынша жұ мыс жасайтын жә не ө зіне негізгі бағ дарламаның кез келген бө лігінен қ атысуғ а болатын бағ дарламаның жекелеме бө лігін ішкі бағ дарлама деп атайды. Ішкі бағ дарламалар негізгі бағ дарламының ішіндегі кіретін жә не шығ атын орындары бар тұ йық талғ ан бө лігі болып табылады. Негізгі бағ дарлама мен ішкі бағ дарламадағ ы айнымалылар бір-біріне бағ ынышты емес.

Ішкі бағ дарламаның екі тү рі болады – процедуралар жә не функциялар. Олардың айырмашылығ ы: процедура белгілі бір операторлар тобын орындаса, функция осығ ан қ оса қ андай да бір нә тижені есептеп, оны негізгі бағ дарламағ а қ айта жібереді. Бұ л нә тиженің ө зіне тә н типі болады. Си++ бағ дарламалау тілінде «процедура» деген ұ ғ ым жоқ, онда тек қ ана функция қ олданылады. Егер функция ешбір нә тиже есептемесе, онда ол «ешқ андай» (void) типін қ айтарады.

Кез келген бағ дарламада бірнеше процедура немесе функция қ олданылуы мү мкін. Процедура мен функция сипаттау бө лігінде айнымалылар бө лігінен кейін жарияланады.

Бағ дарламаның орындалуы негізгі бағ дарламаның операторларынан басталады. Қ ажет жағ дайда ішкі бағ дарлама шақ ырылып, оның операторлары орындалады. Содан соң басқ ару қ айтадан негізгі бағ дарламағ а беріліп, бағ дарламаның орындалуы жалғ асады.

Ішкі бағ дарлама негізгі бағ дарлама сияқ ты қ ұ рылады, яғ ни бағ дарлама атауынан, операторлар бө лігінен жә не аяқ талуынан қ ұ рылады.

Параметрдің екі тү рі болады: формальды шын мә ніндегі параметрлер

Шын мә ніндегі параметр деп процедураны шақ ырар кездегі негізгі бағ дарламадағ ы параметрлерді айтамыз. Ал формальды параметрлер ішкі бағ дарламаның атауынан кейін кө рсетіледі.

Формальды параметрлер тізімінде айнымалылар аталып, олардың типтері кө рсетіледі.

Формальды параметрлерді екіге бө луге болады:

параметр-аргументтер, яғ ни процедура ү шін кіретін мә ліметтер;

параметр-нә тижелер, осы параметр-нә тижелер арқ ылы процедураның жұ мысының нә тижесін негізгі бағ дарламағ а қ айтарады.

Параметр - нә тижелер тізімдерінің алдында var сө зі жазылады. (Паскаль).

Процедуралар

Процедура – белгілі ретпен іске асырылатын іс-ә рекеттер жиыны, жалпы бағ дарламаның бір бө лігі.

3. Шартты жә не таң дау операторлары. Олардың айырмашылық тары.

Шартты оператор. Шартты оператордың орындалу схемасы (3.1 сурет) мен жалпы жазылу тү рі мынадай:

if (шарт)

1-оператор;

else

2-оператор;

Мұ нда жақ шадағ ы шарт тү ріндегі ө рнек ақ и-

қ ат болса, 1-оператор орындалады, ə йтпесе

2-оператор атқ арылады. Операторлар қ ара-пайым немесе қ ұ рама болып жазыла береді.

if (шарт)

1-оператор;

Кейде қ абаттасқ ан шартты операторлар

кездеседі (3.3 сурет), мысалы:

if (1-шарт)

1-оператор;

else if (2-шарт)

2-оператор;

else

3-оператор;

Мұ нда егер 1-шарт ақ иқ ат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт жалғ ан болып, 2-шарт

ақ иқ ат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-шарт жə не 2-шарт жалғ ан болса, 3-оператор

атқ арылады.

Ондағ ы кез келген else тү йінді cө зі (keyword) оның алдында ең жақ ын тұ рғ ан if операторына

қ атысты болып саналады. Мысалы, берілген х, у – екі санның ү лкенін анық тау ү шін жазылғ ан шартты операторды былай жазуғ а болады:

if (x> y) max=x;

else max=y;

Ал х, y, z сияқ ты ү ш санның ү лкенін табу ү шін, қ абаттасқ ан шартты операторлар жазы-лады (3.4 сурет).

if (x> y)

{if (x> z) max=x;

else max=z; }

else if (y> z) max=y;

else max=z;

Логикалық ЖƏ НЕ операциясын пайдалана оты-рып, бұ л есепті мынадай тү рде де жаза аламыз.

if ((x> y)& & (x> z)) max=x;

else if ((y> z)& & (y> x)) max=y;

else max=z;