Алғы сөз

(Мә мбет шежіресіне)

Оқ ырман қ ауымның назарына, келесі шежіреміз, Мә мбет атасының таралымын ұ сынып отырмыз. Автордың бұ рын шық қ ан кітаптарындай, бұ л шежіре де сол ү лгімен – аталарды жылнама арқ ылы қ уа тарату ә дісімен жазылғ ан.

Аты Қ азақ қ а мә лім – Қ аракерей Қ абанбай атамыздың шарапатынан ба екен, Найман ішінде Қ аракерей атасы ө скен ата. Оның ішінде Қ абанбай батыр шық қ ан Байжігіт атасы да кезінде тоғ ыз болыс ел болыпты. Ал, Қ абанбай батырдың атасы, ө з жұ рты - Мә мбет атасы, Қ ытай мен Қ азақ стан жерін егіз еміп, еркін ө скен қ ұ тты ұ рпақ болып саналады. Міне осындай ө сіп-ө нген ү лкен атаның шежіресі, сә ті тү сіп қ олың ызғ а тиіп отыр.

Шежіреде Мә мбет атасынан шық қ ан ә йгілі адамдардың ө мірі мен қ оғ амғ а, халқ ына сің ірген ең бегі жайлы кө птеген деректер келтірілген. Ә сіресе халық арасына кең тарамады-ау деп ойластырғ ан адамдарғ а кө бірек кө ң іл бө лінген. Қ абанбай батыр, Басбай бай, Сиыршы, Мұ стапа Ө зтү рік т.т. ө здеріне жеке кітап, роман арналғ ан Мә мбеттің ә йгілі ұ рпақ тары туралы тек ү стірт жазып, жарық кө рген кө ркем шығ армаларғ а сілтеме жасап кеттік. Білгісі келген оқ ырман, кітаптарды іздеп тауып оқ и жатар деген ойдамыз.

Автордың кө п жыл ең бек етуінің нә тижесінде, Найман атасының бұ дан басқ а да бірнеше шежіресі шық ты. Оны осы кітаптағ ы ә дебиеттің тізімінен кө ресіз.

Ө з қ аражатымен Семей, Ө скемен, Павлодар облыстарын аралап, Монголия, Қ ытай мемлекеттеріне барып, ол жақ та тұ ратын қ андастарымызбен ә ң гімелесу арқ ылы, кө птеген аң ыз-ә ң гіме, ө лең -қ иса жазылып, ата-тек шежіресіне қ осымша дерек қ осылды. Павлодар, Семей, Ө скемен, Алматы, Астана кітапханаларының қ орын пайдаланып, Москва, Санкт-Петербордың кітапханаларына интернет арқ ылы кіріп, қ олғ а тү скен деректер шығ ып жатқ ан шежірелерге кіргізілді. Мысалы: 1914 жылы Ресей мемлекетінің ғ ылыми жорналында шық қ ан [21, 90-93 беттер] мақ аланы пайдаланып, Қ аракерей Қ абанбай батырдың жерленген жері Семей облысына қ арасты Шың ғ ыстау екен деген тұ жырымғ а келуге болатыны, осы кітаптың 564-566 беттерінде айтылып кеткен.

Халық ауыз ә дебиетінің қ ай саласын алсаң ыз да, ата-тегі айтылмай қ алғ ан қ азақ кейіпкері жоқ.

Жиделі – Байсын жерінде,

Қ оң ырат деген елінде.

Байбө рі деген бай бопты,

Тө рт тү лігі сай бопты,

Бір перзентке зар бопты-д еп, Алпамыс жыры басталмай ма?!

Ал қ азіргі тү кпіш ұ рпақ қ а «Алпамыс Қ оң ырат атасынан екен» деген жалаң мә лімет жеткіліксіз. Қ азіргі ұ рпақ шетінен сауатты, бес жасынан компьютердің қ ұ лағ ында ойнайтын, бірінші класстан бастап кез-келген сұ рақ тың жауабын интернеттен іздейтін білімпоз емес пе? Сондық тан да біздің ұ рпақ қ а Алпамыс, т.б. атақ тылардың ә рі-бері жағ ы тү гел керек. Бірақ, ө кінішке орай, ондай мә ліметтің бә рі бірдей интернеттен табыла бермейді. Одан табылу ү шін, оны оғ ан салу керек.

Міне, қ олың ыздағ ы «Мә мбет шежіресі» осындай, бү гінгі кү нгі талапқ а сай компьютерлік нұ сқ ада жазылғ ан. жас тү лектің кө птеген сұ рақ тарына жауап беретін шежіре.

Бұ л кітаптан Қ аракерей Қ абанбай батырдың ө зі мен тө ң ірегіндегі батыр туыстарының толық шежіресін табасыз. Бұ рын баспа бетінде жарық кө рмеген, Мұ стапа Ө зтү ріктің, оның Қ ытай мен Тү ркияда тұ ратын туыстарының шежірелері мен суреттері, автормен сұ хбаттасқ ан Мұ стапаның ағ алары, тү ркиялық - қ ажы Мансұ р тә йжі туралы, т.б. қ ұ нды мә ліметтер осы кітаптан орын алғ ан.