Гомумбелем күнекмәләрен бәяләүнең критерийлары һәм нормалары

Тың ланган текстның эчтә леге буенча соауларга җ авап бирү не бә ялә ү

Тың ланган текстның эчтә леген тулаем аң лап, тә къдим ителгә н барлык сорауларга язмача дө рес җ авап бирелгә н, 1 орфографик хатасы яки эчтә леккә бә йле 1 хатасы булган эшкә “5”ле куела.
Тың ланган текстның эчтә леген аң лап, тә къдим ителгә н сорауларга дө рес җ авап бирелгә н, ә мма 2-3 орфографик, 3 пунктуацион яки эчтә леккә бә йле 2-3 хатасы булган эшкә “4”ле куела.
Тың ланган текстның эчтә леген ө лешчә аң лап, тә къдим ителгә н сорауларга тө гә л җ авап бирелмә гә н, 5 орфографик, 5 пунктуацион яки эчтә леккә бә йле 4-5 хатасы булган эшкә “3”ле куела.
Тың ланган текстның эчтә леге буенча тә къдим ителгә н сорауларга бирелгә н җ авапларның яртысы дө рес булмаса, 6 орфографик, 6 пунктуацион яки эчтә леккә бә йле 5 тә н артык хатасы булган эшкә ”2”ле куела.

Диалогик сө йлә мне бә ялә ү

Бирелгә н ситуация яки ө йрә нелгә н тема буенча ә ң гә мә кора алганда, ә йтелеше, грамматик тө зелеше ягыннан дө рес, эчтә леге ягыннан эзлекле һ ә м тулы диалогик сө йлә м тө зегә ндә, ”5”ле куела.
Бирелгә н ситуация яки ө йрә нелгә н тема буенча ә ң гә мә кора алганда, ә мма репликаларның ә йтелешендә һ ә м аерым сү злә рнең грамматик формаларында 2-3 хата җ ибә реп, эчтә леге ягыннан эзлекле диалогик сө йлә м тө зегә ндә, ”4”ле куела.
Ө стә мә сораулар ярдә мендә генә ә ң гә мә кора алганда, репликаларның ә йтелешендә һ ә м сү злә рнең грамматик формаларында 4-6 хата җ ибә реп, эчтә леген бозып диалогик сө йлә м тө зегә ндә, ”3”ле куела.
Бирелгә н ситуация яки ө йрә нелгә н тема буенча диалог тө зи алмаганда “2”ле куела.

Монологик сө йлә мне бә ялә ү

Ө йрә нелгә н яки тә къдим ителгә н тема буенча ә йтелеше, грамматик тө зелеше ягыннан дө рес һ ә м эчтә леге ягыннан тулы, эзлекле монологик сө йлә м ө чен “5”ле куела.
Ө йрә нелгә н яки тә къдим ителгә н тема буенча эзлекле тө зелгә н, ә мма аерым сү злә рнең ә йтелешендә, грамматик формаларында яки җ ө млә тө зелешендә 2-3 хаталы монологик сө йлә м ө чен “4” ле куела.
Ө йрә нелгә н яки тә къдим ителгә н тема буенча эзлекле тө зелмә гә н, сү злә рнең ә йтелешендә, җ ө млә тө зелешендә 4-7 хаталы онологик сө йлә м ө чен “3”ле куела.
Ө йрә нелгә н яки тә къдим ителгә н тема буенча монолог тө зи алмаганда, ”2”ле куела.

Укуны бә ялә ү

Тә къдим ителгә н текстның эчтә леген тулаем аң лап, сә нгатьле һ ә м аң алешлы итеп укыганда, ”5”ле куела.
Тә къдим ителгә н текстның эчтә леген аң лап, сә нгатьле һ ә м аң лаешлы итеп укыганда, ә мма 2-3 орфоэпик хата булганда, ”4”ле куела.
Тә къдим ителгә н текстның эчтә леген ө лешчә аң лап укыганда, 4-6 тупас орфоэпик хата булганда, ”3”ле куела.
Тә къдим ителгә н текстның эчтә леген бө тенлә й аң ламыйча, орфоэпик кагыйдә лә рне бозып укыганда, ”2”ле куела.

Язма эшлә рне тикшерү һ ә м бә ялә ү

Укучыларның тел һ ә м сө йлә м материалын ү злә штерү дә рә җ ә сен тикшерү ө чен, татар теле дә реслә рендә тө рл язма эшлә р ү ткә релә.
Рус телле укучылар ө чен татар теленнә н язма эшлә р ике ө ркемгә бү ленә лә р:
1) ө йрә тү характерындагы эшлә р (изложение, сочинение);
2) контроль эшлә р (сү злек диктанты; хә тер, кү рмә, иҗ ади диктантлар).
Диктант яздыру ө чен, тө рле характердагы материал (аерым сү злә р, аерым җ ө млә лә р, бә йлә нешле текст) сайланырга мө мкин. Диктант яздыру ө чен сайланган текст уртача авырлыкта, эчтә леге һ ә м грамматик тө зелеше ягыннан укучыларга аң лаешлы булырга тиеш, ә инде ү злә штерелмә гә н сү злә р очраса, укытучы аларны тактага язып аң лата.Диктант яздырганчы, укытучы текстны тиешле интонация белә н һ ә м укучыларның яшь ү зенчә леклә ренә туры килгә н темпта укып чыгарга, ә диктантны язып бетергә ч, аны тикшереп чыгу ө чен балаларга мө мкинлек бирергә тиеш.. Язма эшлә рнең эчтә леген бә ялә ү белә н беррә ттә н, укытучы орфографик һ ә м пунктуацион хаталарны да тө зә тергә тиеш.Кү п эшлә рдә бер ү к тө рле хата кабатланса, бу кагыйдә не тагын бер тапкыр аң лату һ ә м дә рестә аң а махсус тукталу сорала.Ә гә р дә хаталар индивидуаль характерда булса, укчылар белә н шә хси эш алып барырга кирә к. Хә рефне тө шереп калдыру, кирә кмә гә н хә реф ө стә п яки хә рефлә рне алыштырып язу, сү зне юлдан-юлга дө рес кү чермә ү орфографик хатага карый.ә гә р дә сү з берничә урында дө рес, ә аерым урында хаталы язылган икә н, бу ялгыш дип саналмый.Бер ү к хата берничә сү здә кабатланса, бу бер ялгыш дип исә плә нә.
Тикшерү характерындагы язма эшлә р, программаның иң ә һ ә миятле бү леклә рен ү ткә ч, чирек яки уку елы ахырында уздырыла, һ ә м укучыларның билгелә ре сыйныф журналына куела.Ө йрә тү характерындагы язма эшлә ргә килгә ндә, аларның санын һ ә м тө рлә рен укытучы ү зе билгели, һ ә м бу очракта сыйныф журналына бары тик уң ай билгелә р генә куела.
Уку елы дә вамында язма эшлә рнең саны һ ә м тө рлә ре укучыларның лексик-грамматик һ ә м сө йлә м материалын ү злә штерү дә ә җ ә сен тикшерү максатыннан чыгып билгелә нә.

Сү злек диктанты һ ә м аны бә ялә ү

Пө хтә, тө гә л һ ә м орфографик хатасыз язылган эшкә “5”ле куела.
Пө хтә, тө гә л язылган, 1-3 тө зә тү е яки 1-2 орфографик хатасы булган эшкә “4” ле куела.

Пө хтә һ ә м тө гә л язылмаган, 4-5 тө зә тү е яки 3-5 орфографик хатасы булган эшкә ”3” ле куела.

Пө хтә һ ә м тө гә л язылмаган, 6 яки артыграк орографик хатасы булган эшкә “2”ле куела.

Диктантның кү лә ме һ ә м аны бә ялә ү
Пө хтә һ ә м тө гә л язылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион хаталы диктантка «5»ле куела.
Пө хтә һ ә м тө гә л язылган, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион хаталы диктантка “4”ле куела.
Пө хтә һ ә м тө гә л язылмаган, 4-6 орфографик, 6 пунктуацион хаталы диктантка “3”ле куела.
Пө хтә язылмаган, 7 дә н артык орфографик, 7 дә н артык пунктуацион хаталы диктантка “2”ле куела.

Язма сө йлә мне тикшерү һ ә м бә ялә ү

Укучыларның бә йлә нешле язма сө йлә м кү некмә лә ре ө йрә тү характерындагы изложениелә р һ ә м сочинениелә р ярдә мендә тикшерелә.Алар белә н беррә ттә н башка язма эшлә р дә кулланыла:
- сорауларга язмача җ авап бирү;
- рус телендә ге текстларны татар теленә язмача тә рҗ емә итү;
- укылган яки тың ланган текстның эчтә леген язмача сө йлә п бирү (изложение);
- бирелгә н ситуация яки тә къдим ителгә н тема буенча фикерлә рне язмача белдерү (сочинение) һ.б..
Язма сө йлә мне бә ялә гә ндә, эчтә лекнең тулылыгына һ ә м эзлеклелегенә, җ ө млә калыпларның грамматик яктан дө реслегенә һ ә м тө рлелегенә, стиль бердә млегенә игътибаритә ргә кирә к.Изложение һ ә м сочинение ө чен ике билге куела: беренчесе- эшнең эчтә легенә, икенчесе- грамоталы язуга.

Изложениелә рне бә ялә ү

Изложение яздыру ө чен, хикә ялә ү, тасвирлау һ ә м фикер йө ртү характерындагы текстлар яки ө зеклә р алына.Алар рус телле балаларга аң лаешлы булырга, аларның яшь ү зенчә леклә ренә туры килергә һ ә м бә йлә нешле сө йлә м кү нкемә лә рен ү стерү не истә тотып сайланырга тиеш.

Укылган яки тың ланган текст белә н эшлә ү барышында укучыларның фикер йө ртү лә ренә, текст эчтә легеннә н чыгып, нә тиҗ ә лә р ясый белү лә ренә, сү з байлыгыннан һ ә м җ ө млә калыпларыннан урынлы файдалана алуларына тө п игътибар бирелә.

Тың ланган текстның эчтә леге тулы, эзлекле һ ә м дө рес язылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 1 грамматик хаталы эшкә “5” ле куела.
Тың ланган текстның эчтә леге тулы, эзлекле һ ә м дө рес язылган, лә кин 1-2 эчтә лек ялгышы җ ибә релгә н, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион яки 2-3 грамматик хаталы эшкә “4” ле куела.
Тың ланган текстның эчтә леге ө лешчә эзлекле язылган, 4-5 орфографик, 4 пунктуацион яки 4-5 грамматик хаталы эшкә “3” ле куела.
Тың ланган текстның

эчтә леге бө тенлә й ачылмаган һ ә м эзлекле язылмаган, 6 дан артык орфографик, 5 тә н артык пунктуацион яки 6 дан артык грамматик хаталы эшкә “2” ле куела.

Сочинениелә рне бә ялә ү

Сочинение укучыларның тормыштагы кү зә тү лә реннә н алган тә эсирлә рен язмада граммоталы һ ә м эзлекле бирә белү, ә дә би ә сә рнең эчтә леген ү з сү злә ре белә н бә йлә нешле итеп яза алу мө мкинлеклә рен тикшерү максатыннан яздырыла.Алар укучыларның тел һ ә м ә дә бият дә реслә рендә алган белемнә рен ныгыту, тирә нә йтү һ ә м камиллә штерү гә юнә лдерелә.

Тә къдим ителгә н темага эзлекле язылган һ ә м эчтә леге тулы ачылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 2 грамматик хаталы эшкә “5” ле куела.

Тә къдим ителгә н темага эзлекле язылган, лә кин 2-3 эчтә лек ялгышы, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион хатасы булган эшкә “4” ле куела.

Тә къдим ителгә н темага ө лешчә эзлекле язылган, эчтә леге тулысынча ачылмаган, 4-5 орфографик, 4-5 пунктуацион яки грамматик хаталы эшкә “3” ле куела.

Тә къдим ителгә н темага эзлекле язылмаган һ ә м эчтә леге ачылмаган, 6 дан артыкорфографик, 6 дан артык пунктуацион яки грамматик хаталы эшкә “2” ле куела.