Ндірістік ортаның химиялық және физикалық факторларының өзара әсері

Т е м п е р а т у р а л ы қ ф а к т о р.Бір мезгілде зиянды заттар мен жоғ ары температураның ө зара ә сер етуі токсинді ә сері жоғ ары.

Токсинді ә сердің жоғ ары температурамен ү йлесуі кө птеген факторларғ а тә уелді болуы мү мкін: температураның жоғ арылау дең гейі, ағ зағ а улардың тү су жолдары, удың мө лшері мен концентрациясы. Осындай негізгі себептердің біріне, ағ заның функционалды кү йіне бірқ атар ө згертулер енгізуге болады: термореттеудің бұ зылуы, қ атты терлеу кезінде ағ задағ ы су мө лшерінің азаюы, зат алмасудың ө згеруі жә не кө птеген биохимиялық процестердің жылдамдатылуы. Тыныс алудың жиілеуі мен қ ан айналымның жылдамдатылуы ағ зағ а тү рлі улардың ұ шқ ыштығ ын жоғ арылатып, жұ мыс аймғ ының ауасын олардың концентрациясымен қ анық тырады. Ауа ткмпературасының жоғ арылауы кезінде ұ шқ ыш улардың: есірткі, бензин, азот оксиді, сынап, кө міртегі оксиді, хлорофос жә не т.б. улы заттардың токсинді ә серін жоғ арылатады. Температураның тө мендеуі кө п жағ дайда токсинді ә сердің жоғ арылауына ә келеді.

А у а ы л ғ а л д ы ғ ы н ы ң ж о ғ а р ы л а у ы. Ылғ алдың кө беюі кезінде, ә детте тітіркендіргіш газдармен улану қ ауіпі жоғ арылай тү седі. Бұ ғ ан себеп - гидролиз процесінің кү шеюі, сілекейлі қ абық ша бетіндегі удың ұ зақ тұ рақ тауы, удың агрегатты кү йінің ө згеруі.Газдың еруі мен қ ышқ ыл, сілтінің майда тамшыларын тү зуі тітіркендіргіштік ә серді жоғ арылатады.

Б а р о м е т р л і к қ ы с ы м н ы ң ө з г е р у і. Токсинді ә сердің жоғ арылауы барометрлік қ ысымның жоғ арылауында да, тө мендеуінде де байқ алғ ан. Қ ысымның кө терілуі кезінде токсинділік екі жағ дайда жоғ арылайды: біріншіден - парциалды газ қ ысымы мен альвеолды ауадағ ы булардың негіщінде тү скен улар жылдам қ анғ а ө теді; екіншіден - кө птеген физиологиялық қ ызметтердің тыныс алу, қ ан айналу жү йесінің ө згеруі нә тижесінде жоғ арылайды. Мысалы, қ ысым 500-600 мм рт.ст. дейін тө мендеу кезінде кө міртегі оксидінің ә сері жоғ арылайды, нә тижесінде гипоксин мен гиперкапнияның теріс ә сері удың ә серін кү шейтеді.

Ш у жә не д і р і л.Ө ндірістік шу токсинділік ә серді жоғ арлатады. Бұ л кө міртегі оксиді, стирол, алкилнитрил, крекинг-газ, мұ найлы газдар, бор қ ышқ ылының аэрозольдерінде анық талғ ан.

Ө ндірістік діріл шуғ а ұ қ сас жә не улардың токсинділік ә серін кү шейтеді. Мысалы, кобальт тозаң ы, кү кірт тозаң ы, дихлорэтан, кө міртегі оксиді дірілмен ә рекеттесе отырып, улану дең гейін жоғ арылатады.

С ә у л е л е н у э н е р г и я с ы. Ультракү лгін сә уле ақ тышқ андардың этил спиртіне сезімталдығ ын тө мендетеді, нә тижесінде ағ задағ ы қ ышқ ылдану процесі кү шейіп, уды зиянсыздауды жеделдетеді. Ультракү лгін сә улелену кезінде кө міртегі оксидінің токсиндік ә серінің тө мендейтіні белгілі. Бұ ғ ан себеп - карбоксигемоглобин диссоциациясының жылдамдығ ы жә не кө міртегі оксидінің ағ задан анағ ұ рлым жылдам шығ арылуы.

Д е н е ж ү к т е м е с і. Жұ мыс жү ргізуші бір мезетте ү лкен немесе кіші физикалық жұ мысты атқ ара отырып, ө неркә сіптік зиянды заттарды пайдаланады.Ағ за жү йесі мен барлық мү шелерге ә р тү рлі ә сер ететін физикалық кү ш интоксикация процесі барысында кө рініс таппайды.

Динамикалық физикалық жұ мыстар ө мір сү рудің негізгі вегетативті жү йелерін жақ сартады- тыным алу мен қ ан айналымы, жү йке эндокринді жү йелері жә не т.б. кө птеген ферментативті процестер. Ө кпе желдеткішінің кү шеюі ағ задағ ы тыныс алу жолдары арқ ылы енетін газ тә різдес заттар мен булардың жалпы мө лшерінің жоғ арылауына ә келеді. Осығ ан сә йкес, есірткі, тітіркендіргіш газдар, булар, токсинді шаң -тозаң дармен улану қ ауіпі жоғ арылайды. Ағ зада удың жылдам жайылуын қ ан айналым жылдамдығ ы мен жү рек соғ ысының жиілеуі қ амтамасыз етеді. Бауыр, ішкі секреция бездері, жү йке жә не қ ан айналу жү йелерінің функционалдық қ ызметтерінің жылдамдатылуы удың қ арқ ынды жайылуына жағ дай жасайды.

Физикалық жұ мыс кезінде хлорлы сутегі булары, тө рт хлорлы кө міртегі, антихолинэстеразды ә серлі кейбір заттар, дихлорэтилсульфид, қ орғ асын, кө міртегі оксидтерінің ә серітоксинділікті кү шейтеді.