Зерттеудің пәні мен тақырыбы

Мақ саты: Зерттеу тақ ырыбын анық тау мә селесінің маң ыздылығ ымен, тақ ырыптың кө кейкестілігін ескереу қ ажеттілігімен таныстырып, қ азіргі педагогикалық зерттеулердің мә селелері жайлы ақ парат беру.

Жоспар:

1. Зерттеу тақ ырыбының кө кейкестілігі.

2. Зерттеу тақ ырыбын негіздеу.

3. Проблеманы қ ою жә не дамыту

1. Зерттеу тақ ырыбының кө кейкестілігі.

Ә леуметтік ө згерістер білім технологиясы мен ә дістемесінің мақ саттарын, мазмұ нын жаң артуды алғ а тартып отыр. Соның нә тижесінде педагогке жаң а талаптар қ ойылуда. Ол тек оқ ытушының, тә рбиешінің функцияларын ғ ана емес, оқ ыту мен тә рбие берудің ә дістерін зерттеушінің функциясында атқ аруы тиіс.

Бұ л жұ мысты ғ ылыми жә не ғ ылыми ә дістемелік зерттеудің ә діснамасын мең геріп, оны іс жү зінде пайдалана алатын педагог қ ана атқ ара алады.

Жаппай педагогикалық ізденіс ө ткен ғ асырдың 90 – жылдарында пайда болды. Педагогтік кә сіп шығ армашылық пен тікелей байланысты. Педагог ү немі ең жақ сы ә діс – тә сілдерді іздестіріп, ә ртү рлі ә дістер мен қ ұ ралдардың тиімділігін салыстырып отыруы тиіс. Қ азіргі заман педагогтің зерттеушілік жұ мысының мақ сатқ а сай жә не кә сіби дең гейде болуын қ ажет етіп отыр.

Зерттеу жұ мысының нә тижелі болуы ү шін педагог мынадай талаптарды орындауғ а міндетті:

- ізденіс ә рекетінің сипаты шығ армашылық, ө німді екендігін, тек ақ парат алуғ а бағ ытталмағ андығ ын, керісінше оның мә н – мағ ынасын ашуғ а, оны жасауғ а ө зіне ғ ана тә н тиімді шешімдерді іздестіруге бағ ытталатындығ ын ұ ғ ыну;

- жалпы ғ ылыми жә не пә ндік білгірлік, сондай – ақ жалпы мә дени дү ниетаным болуы;

- тұ лғ алық шығ армашылық ә леуеттің, стандартты есем тә сілдер мен шешімдер жасауғ а қ абілеттілік, ерік – жігер жә не моральдық психологиялық сапалардың: адалдық, табандылық, барынша беріліп қ ызығ ушылық, сыни кө зқ араспен қ арауғ а қ абілетті болу;

- ғ ылыми ізденістің теориялық жә не практикалық ә діснамасын мең геру.

Зерттеу тақ ырыпты таң дау мен проблеманы анық таудан басталады. Зерттеудің неғ ұ рлым ретті тү рде, терең негізделіп жә не қ атаң қ ұ рылымдалғ ан тү рде жү ргізу оның нә тижелі болуына мү мкіндіктер ашады.

Алғ ашқ ы қ адам пә ндік саланы таң даудан басталады. Ол ү шін «блоктік» тә сіл қ олдану тиімді.

Бірінші блок – байланыс: тақ ырып – проблема. Жас зерттеушіге даяр тақ ырыпты ұ сыну мү лде дұ рыс емес. Зерттеуші бірнеше тақ ырыптардың ішінен ө зін жә не ұ жымын қ ызық тыратын, ө зіне жақ ын тақ ырыптың бірін таң дауына болады. Бірақ, ең дұ рысы, ө зін толғ андырып жү рген тақ ырыпты ө зінің ұ сынғ аны. Осылай еткеннің ө зінде тақ ырыпты нақ тылау, тү зету, акцент жасау, тұ жырымдарды қ арапайымдау жә не нақ тылау қ ажет.

1. Зерттеу тақ ырыбын негіздеу.

Тақ ырыпты таң дау жә не нақ тылау – ұ зақ уақ ытқ а созылатын қ иын жұ мыс. Тақ ырып кө здері тә жірибе немесе теория жазық тығ ында болуы мү мкін. Алғ ашқ ы кездерде қ арама – қ айшылық тар, іс жү зінде ұ намсыз болуы сияқ ты кедергілер болуы мү мкін.

Тақ ырып – проблема: тақ ырыпты таң дауғ а қ ойылатын талаптар:

- Ө зектілігі, кө кейкестілігі (ө ткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).

- Теория жә не тә жірибе ү шін маң ыздылығ ы (аса маң ызды ғ ылыми жә не практикалық міндеттерді шешуге қ олдануғ а болатындығ ы).

- Перспективалы (болашағ ы) болуы (қ арастырылып отырғ ан кезең ү шін ө зекті жә не маң ызды болуы);

- Проблемалылығ ы (шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қ ажеттігі, тә жірибеде қ иындық тарды шешу).

- Адам мен қ оғ амның даму концепцияларымен ү ндес болуы (ізгілікті – тұ лғ алық немесе ә леуметтік тұ лғ алық бағ дар).

- Ізденушінің тә рбиесі мен мү дделі болуы (бастан кешіру, қ атысы болуы).

Аталғ ан талаптардың бә рі де маң ызды, бірақ ө зектілік, проблемалық жә не осы заманғ ы тұ жырымғ а сә йкес келуі сияқ ты бө ліктер айрық ша тү сіндіруді қ ажет етеді. Ө зекті (кө кейкесті) тақ ырыпқ а «мә ң гі жасмыл», «ұ зақ қ а кететін» деп аталатын тақ ырыптар жатады. Тақ ырыпта проблема анық немесе жабық тү рде болуы тиіс. Оның кө здері іс жү зіндегі қ иындық тардан кө рінеді. Егер теориялық білімде сә йкес тү сіндірмелер мен шешімдер болмағ ан жағ дайда проблема туындайды. Міне, осы кезде ғ ылыми проблема пайда болып қ алыптасуы жү реді де, «білмегенді білу», «белгісіздің белгілі болуы».

Тақ ырыпты шектеу жә не нақ тылау, оғ ан жақ ын тақ ырыптардан жігін ашу, оның зерттеу аясын жә не жағ дайларын дә л кө рсету де аса маң ызды.

Тә жірибенің кө пқ ырлылығ ын, жұ мыстың барлық бағ ытындағ ы педагог, психолог немесе басшы маң ызды оқ иғ алар мен фактілерді ә рдайым есте ұ стау қ ажет. Зерттеу ү немі шектеліп отыруы тиіс, себебі солай ө ткенде ғ ана зертеліп отырғ ан ү рдіске терең бойлау мү мкіндігіне ие болуғ а, ақ ырына дейін жетуге болады.

Сондық тан зерттеудің проблемалық алаң ы кө лемі жә не шешілетін нақ ты міндеттері бойынша шектеліп отыруы тиіс. Тақ ырыптың аталуы проблеманы, ізденіс пә нін, ә сіресе бағ ытын, ізденістің жетекші аспектісін білдіреді. Кейбір жағ дайларда негізгі тақ ырыптың аталуы қ осымша сө здер арқ ылы нақ тыланып беріледі. (жақ ша ішінде немесе жақ шасыз).

3. Проблеманы қ ою жә не дамыту

Тақ ырыппен жұ мыс кезең дері:

- педагогикалық ү рдістегі қ арама – қ айшылық тар мен қ иындық тарды анық тау.

- Проблеманы анық тау жә не тақ ырыпты проблемалау.

- Нақ ты пә ндік зерттеуді анық тау.

- Тақ ырыптың аталуындағ ы ө згерістер бағ ытымен пә нді бейнелеп кө рсету.

- Тақ ырыпты нақ тылау жә не ық шамдау.

- Жақ ын тақ ырыптардан жігін ашып бө лу.

- Тақ ырыпты тұ жырымдау (алғ ашқ ы анық тамасы), осы тү зету жә не зерттеу ү рдісі барысында нақ тылау.

Бақ ылау сұ рақ тары жә не тапсырмалар:

1. Зерттеу тақ ырыбының кө кейкестілігінің маң ызы неде?

2. Зерттеу жұ мысының нә тижелі болуының шарттары?

3. Тақ ырыпты таң дауғ а қ ойылатын талаптар?

4. Проблеманы қ ою жә не дамыту мә селелері.