Канстытуцыя 1919

Такім чынам, у інтарэсах сусветнай пралетарскай рэвалю-цыі (як аказалася, уяўнай) было спынена нацыянальна-дзяржаўнае будаўніцтва на Беларусі.

2-3 лютага 1919 г. у Мінску праходзіў Усебеларускі з'езд Саветаў у складзе 230 дэлегатаў, на якім ЯМ. Свярдлоў за-чытаў пастанову Прэзідыума УЦВК " Аб прызнанні незалеж-насці БССР". Тут жа па прапанове Я.М. Свярдлова было прынята рашэнне аб аб'яднанні БССР з Літоўскай ССР.

Акрамя таго, з'езд прыняў Канстытуцыю БССР, якая поўнасцю адпавядала Канстытуцыі РСФСР 1918 г. і зыходзя-чы з прынцыпу " класавай дэмакратыі" дэкларавала правы працоўнага і эксплуатуемага народа, вызначала структуру органаў улады і кіравання.

Згодна з арт. 6 Канстытуцыі, вышэйшым органам улады ў БССР аб'яўляўся Усебеларускі з'езд Саветаў, а ў перыяд па-між імі - Центральны Выканаўчы Камітэт (ЦВК), які выбіраў-ся з'ездам. ЦВК Беларусі з'яўляўся вышэйшым заканадаўчым, распарадчым і кантралюючым органам БССР (арт. 23). Функ-цыі ўрада ўскладаліся на Вялікі прэзідыум, які фарміраваўсяЦВК (арт. 27, 29). У адрозненне ад Канстытуцыі РСФСР Канстытуцыя БССР не прадугледжвала стварэння СНК. Та­кая структура была ўзята ад Заходняй вобласці. Гэта гаво-рыць пра тое, што Беларусь па-ранейшаму жадалі разглядаць як адміністрацыйную адзінку РСФСР.

Ядро Вялікага прэзідыума склалі былыя " абласнікі" пад кіраўніцтвам А.Ф. Мяснікова.

Некаторыя замежныя даследчыкі лічаць, што калі б не было БНР, то не існавала б і БССР¹. Такога погляду прыт-рымліваюцца і асобныя беларускія гісторыкі. У прыватнасці, прафесар Л. Лойка піша: "...Абвяшчэнне Беларускай Народ-най Рэспублікі (БНР) і дзейнасць яе кіруючых органаў пад-штурхнулі бальшавіцкі ўрад у Маскве да фармальнага прыз-нання права беларускага народа на самавызначэнне і нацыя-нальную дзяржаўнасць".

Аб'яднанне 27 лютага 1919 г. Літвы і Беларусі ў адзіную Літоўска-Беларускую ССР і яе лес яшчэ раз пацвердзілі дум­ку, што там, дзе робіцца вялікая палітыка, малыя народы не заўсёды прымаюцца пад увагу. Старшынёй ЦВК новай дзяр-жаўнай структуры са сталіцай ў Вільні стаў К.Г. Цыхоўскі, а СНК узначаліў В.С. Міцкявічус-Капсукас. Літоўска-Бела-руская ССР аб'яднала Мінскую, Гродзенскую, Віленскую, Ковенскую і частку Сувалкаўскай губерні з насельніцтвам больш за 4 млн чалавек³. У жніўні 1919 г. яе тэрыторыя поўнасцю была акупіравана польскімі войскамі.

Фармальна ЛітБел праіснавала да ліпеня 1920 г., калі ад-былося другое абвяшчэнне БССР. 3 пачаткам наступления польскіх інтэрвентаў ЛітБел гэтак жа хутка памерла, як і на-радзілася, бо, як указвае Я.А. Юхо, " гэта штучнае дзяржаўнае ўтварэнне не адлюстроўвала інтарэсаў ні беларускага, ні літоўскага народаў.

58. ВТОРОЕ ПРОВОЗГЛАШЕНИЕ БССР. РИЖСКИЙ МИРНЫЙ ДОГОВОР

Декларация о провозглашении независимости ССРБ была принята 31 июля 1920 г. в Минске на торжественном заседании Военно-революционного комитета, Минского губернского комите­та Компартии Литвы и Белоруссии с участием представителей профсоюзов и других общественных организаций Минска и Минс­кой губернии. В ней указывалось, что ССРБ — независимое со­ветское государство. В общем плане определялись границы рес­публики и подчеркивалось, что ССРБ строится на принципах беспощадной диктатуры пролетариата и использования всего опы­та Советской России. Закрепляя незыблемость Советской власти, Декларация восстанавливала основные положения об организации народнохозяйственной жизни, провозглашенные Манифестом Вре­менного рабоче-крестьянского правительства Белоруссии, и отме­няла все законы польской оккупационной власти о восстановле­нии частной собственности.

В Декларации объявлялось, что впредь до созыва свободно избранного съезда Советов рабочих и красноармейских депута­тов вся полнота власти принадлежит Военно-Революционному Комитету.

Много внимания в данном нормативном акте уделено правам и свободам граждан Белоруссии. Он закреплял стремление бело­русского народа к социальной и национальной свободе, завершил процесс восстановления белорусской государственности.

II Всебелорусский съезд Советов, проходивший 17 декабря 1920 г. в Минске, предложил конституционное оформление БССР, внес существенные изменения и дополнения в Конституцию БССР, избрал делегатов на VIII Всероссийский съезд Советов, избрал ЦИК БССР, одобрил предварительные условия Рижского дого­вора.

В повестку дня было внесено 11 вопросов, на съезде присутствовали 202 делегата от различных партий, но большинство из них (161 человек) являлись представителями компартии. Это был многонациональный по своему составу фо­рум, так как на нем присутствовали и белорусы, и русские, и евреи, и поляки, и латыши, и представители других националь­ностей. Но большую часть делегатов (109 человек) составляли: белорусы.

По каждому вопросу были приняты нормативные акты, имев­шие разные названия (обращение, резолюция, тезисы и т.д.), но одинаковую высшую юридическую силу, ибо были приняты выс­шим законодательным органом государства. Среди многих приня­тых нормативных актов («Обращение к трудящемуся народу», «Резолюция по земельному вопросу», «Резолюция о народном просвещении» и др.) особое значение имели дополнения к Консти­туции ССРБ, в которых определялись система, структура, порядок комплектования центральных органов Советской власти и их взаимоотношения. Съезд Советов Белоруссии являлся высшим органом власти в республике, а в период между съездами высшей властью был ЦИК Советов Белоруссии в составе 60 человек, избираемый съездом Советов.

Для оперативной текущей работы по подготовке материалов к заседанию сессий ЦИК и руководства всей работой как в центре, так и на местах ЦИК создал Президиум в составе председателя и четырех членов. И, что особенно важно, впервые было создано правительство республики в лице СНК, которому вверялось общее управление делами ССРБ. Как и правительство РСФСР, СНК обладал законодательной властью. Структурными звеньями его были народные комиссариаты, создаваемые по отраслевому прин­ципу. Всего было учреждено 12 комиссариатов и 3 органа — Совет Народного хозяйства, Рабоче-крестьянская инспекция и чрезвы­чайная комиссия. Они вошли в состав СНК на правах комиссариа­тов, т.е. в СНК было всего 15 структурных отраслевых звеньев.