Бағдарламаға қатысушылар

1) этникалық кө шіп келушілер;

2) Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ең бек қ ызметін жү зеге асыру ү шін келген Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтары;

3) елдің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан Республикасының азаматтары болып табылады.

Бағ дарламағ а қ атысушылар мен олардың отбасы мү шелері Бағ дарламағ а қ атысушылардың санаты мен қ оныстандыру аймақ тары бойынша сараланғ ан ә леуметтік қ олдау қ ұ қ ығ ына ие болады.

Ә леуметтік қ олдау: 1) этникалық кө шіп келушілер ү шін: экономиканың белгілі бір секторында тиісті білімі, біліктілігі жә не жұ мыс тә жірибесі бар оралмандарды кө шіп келу квотасына басымдық пен енгізуді; бейімдеу қ ызметтерін тегін кө рсетуді (республикалық бюджет қ аражаты есебінен); қ оныстандыру осьтері бойынша сараланғ ан біржолғ ы жә рдемақ ы тө лемін, жол ақ ысы мен жү к тасымалдау шығ ыстарын ө теуді (республикалық бюджет қ аражаты есебінен) қ амтитын болады.

2) еліміздің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан азаматтары ү шін:

кә сіптік даярлау жә не қ айта даярлауды (жергілікті бюджет қ аражаты есебінен);

3) Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтары ү шін:

тұ рақ ты тұ руғ а рұ қ сат беруді жә не олардың Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ын алуын қ амтитын болады.

Бағ дарламағ а қ атысушылардың бә ріне тұ рғ ын ү ймен қ амтамасыз етудің тең шарттары кө зделеді.Аталмыш бағ дарламағ а қ атысу ү шін, ө кілетті органның аймақ тық органына жү гіну қ ажет. «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы арадағ ы ү зіліп қ алғ ан тінді жалғ ап, тиылып қ ала жаздағ ан кө ш­­тің тиегін қ айта ағ ытса игі.Бағ дарламаны іске асыруғ а 2009-2011 жылдарғ а 197 795, 6 млн. тең ге, оның ішінде қ осымша 118 073, 7 млн. тең ге қ арастырылып отыр. Бірақ жү зе­ге асыру 2010 жылдан басталмақ шы.Алматы кө ші-қ он комитетінің мә ліметінше, Астана мен Алматы қ алаларына «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бойынша қ оныстандыру жү ргізілмеуі де мү мкін. Ө йткені тұ рғ ын ү й қ ымбат, бө лі­нетін жер телімі тапшы. Ал на­рық бағ асынан тө мен қ ақ пен, ә кімдік тарапынан берілетін жал­дамалы пә терлердің мә се­лесі ә зір шешілмейтін тү рі бар.
Есесіне ө зге облыстар бойынша қ оныстандыру жү ргізіл­мек. Ә сіресе, облыс орталық тарында, жұ мыс орыны жеткілікті қ алаларда, шегкарағ а іргелес ел­ді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қ оныстандыруғ а кө ­ң іл бө лінбек.«Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бойынша барлық кө шіп келу­шілерді тұ рғ ын ү ймен қ амтамасыз етіледі делініп отыр. Тұ рғ ын жайлар жергілікті атқ арушы ор­гандардың коммуналдық мен­шігіндегі тұ рғ ын ү й есебінен ү лестіріледі. Кейбір аймақ тарда оралмандарды шоғ ырландырып қ оныстандыратын қ алашық тар салынбақ шы. Олардың қ арызын қ айтару ү шін оралмандарғ а «Қ а­зақ станның тұ рғ ын ү й қ ұ рылыс жинақ банкінен» 4 пайыздық мө лшерде кредит беріледі. Оны қ айтару ү шін жұ мыспен қ амтылады, кә сіппен шұ ғ ылдануғ а қ ар­жы бө лінеді.

171.Қ азіргі Қ азақ станның демографиялық дамуы. Қ азақ стандық кө пбағ дарлы демографиялық саясаттың жетістіктерін 2009 жылғ ы ұ лттық Халық санағ ы айқ ындап берді. Ана мен баланы қ орғ ау, гендерлік саясат, отбасының тұ рақ тылығ ы мен ә л-ауқ атын арттыру, бала тууды ынталандыру, халық тың орташа ө мір сү ру жасын ұ зарту - осының бә рінде де Қ азақ стан алғ а ілгерілеп келеді.Атап айтар болсақ, бала туу кө рсеткіші 25 пайызғ а артты, ал адам ө лімі 11 пайызғ а тө мендеді. Халық тың табиғ и ө сімі 1, 7 есеге кө бейді. Алдағ ы уақ ытта да демографиялық ахуалды жақ сарта тү суге бағ ытталғ ан ірі міндеттер жү зеге асырылмақ. Мә селен, халық тың орташа ө мір сү ру жасын 72-ге жеткізу кө зделіп отыр. Сонымен қ атар халық санын 18 миллионғ а жуық тату, ана мен бала ө лімін 2 есеге тө мендету міндеті қ ойылып отыр.Тағ ы бір қ уанышты дерек, мемлекетті қ ұ раушы қ азақ халқ ының ү лесі артып келеді. Бұ ғ ан тә уелсіздік жылдары шекара асып, атамекенге кө шіп келген 800 мың нан астам қ андастарымыздың да қ осып жатқ ан ү лесі бар. Соң ғ ы Ұ лттық халық санағ ы елдегі қ азақ тардың ү лесі 64 пайызғ а жеткенін кө рсетті. Жалпы арғ ытегі бір, туыс этностарды қ оса алғ анда, 70-72 пайызды қ ұ райды. Демек, қ азақ тың демографиялық дә лізі кең ейіп келеді деуге негіз бар.Демографиялық даму ұ лттық қ ұ ндылық тарымызды да ілгерілетуге серпін берері анық. Билеуші элита барынша байқ ап-бағ амдап, мемлекеттік тілге деген қ ажеттілікті арттырып келеді. Билік ұ станып отырғ ан осы мемлекеттік тіл саясаты арқ ылы ақ ырындап, сондай-ақ осы демографиялық дамумен тіл тү йткілін шешіп алуымызғ а зор мү мкіндік бар. Демографиялық ілгерілеу тілдік ортаны ө здігінен қ алыптастыра алады. Яғ ни тілдік орта қ оғ ам тарапынан мығ ым қ алыптасып ү лгерсе, мемлекеттің тікелей араласуынсыз да ана тілімізді армандағ ан дең гейге жеткізе аламыз. Тілдік ортаның ұ йтқ ысы болар жергілікті ұ лт ө зіміздің тіл ге деген қ ұ рметіміздің таяздығ ы да басты себеп болып келеді. Байқ ап қ арасақ, бү гінде халық санының ө суімен тілдік орта ө зі-ақ қ алыптасып келе жатқ аны сезіледі. Ө з кезегінде мемлекеттік билік ың ғ айын тауып жә не осығ ан демографиялық салмақ ты ескеру саясатын белсендіре беруі тиіс.Дегенмен демографиялық ахуалғ а алаң даушылық жоқ десек, ақ иқ аттан аттағ ан болар едік. Қ оғ амның тұ рақ ты дамуы мен оның қ ауіпсіздігі ү шін елдегі халық тың саны салыстырмалы дең гейде жеткілікті болуы керек. Демографиямыздың ақ сақ алы Мақ аш Тә тімов Қ азақ станның жалпы ә леуеті 50 млн халық ты кең інен қ амтамасыз ете алады деп санайды. Ал белгілі ғ алым-идеолог Жанұ зақ Ә кімнің есебінше, еліміздің территориясы ө те кең, сондық тан бү гінде Қ азақ станда коммуникациялық желілерді, автожолдар, теміржолдар, су қ ұ бырларын салу ү шін ә рі мұ ның тиімді болуы ү шін елдегі халық саны 60 миллион болуы керек. «Сонда бұ ғ ан салғ ан қ аржының тиімді қ айтарымы болады. Онсыз су, газ қ ұ бырларын жү ргізе алмаймыз. Бұ л тиімсіз болғ ан соң, экономика кө терілмейді. Қ азіргі кезде Қ азақ стан демографиясы ү шін маң ызды бірінші ресурс - шеттегі ағ айындар. Екіншіден, жалпы ө сімді қ олдауымыз қ ажет» деген пікірде Ж.Ә кім.Демографиялық ө сімге сырттағ ы қ андастарымыздың оралуы айтарлық тай серпін бергенін жоғ арыда атап ө ттік. Осы тұ ста арнайы қ абылданғ ан «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы орынды саяси шешім болды. Оралмандарғ а еліміз барынша жағ дай жасауғ а тырысады. Қ азақ станның дербес демографиялық саясатының ө зіндік адал ә рі биязы ә діс-ә рекеттерді қ алыптастыра отырып дамуы болашақ та қ азақ сияқ ты ө р рухты халқ ымыздың елдігін нығ айтары хақ. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Қ азақ стан ө з азаматтары ү шін ө мір сү рудің жоғ ары стандарттарын жасай отырып, ә лемнің тиімді дамып келе жатқ ан елдерінің қ атарына қ осылуы тиіс. Біз бұ ны ұ лтымыз бен экономикамыз бә секеге қ абілетті болғ ан жағ дайда ғ ана істей аламыз», - деген еді. Ал Қ азақ станымыздың ұ лттық бә секелестігін арттыратын ең маң ызды фактор - бұ л адам ресурсы. Қ азақ қ ашанда мал басын ө сіремін деп жү ріп, жан санын, яғ ни, ө з санын да ө сіру керектігін ұ мытпауымыз абзал.

172. Қ азіргі Қ азақ станның кө ші-қ он саясаты. Республикасы кө ші-қ он саясатының тұ жырымдамасы (бұ дан ә рі-Тұ жырымдама) кө ші-қ он процестерінің негізгі қ ағ идаттарының, басымдық тарының, тетіктерінің, міндеттері мен ә дістерінің негізгі жү йесін тә ртіпке келтіру мен реттеуді білдіреді.Қ азақ стан Республикасындағ ы кө ші-қ он ахуалы мынадай негізгі процестермен сипатталады: 1. Эмиграцияда халық тың бұ рын патша заманында Қ азақ станғ а жіберілген, сталиндік режим жылдарында жер аударылғ ан, тың жә не тың айғ ан жерлерді игеруге жіберілген орыс тілді бө лігі ө кілдерінің жә не ә скери-ө неркә сіп кешеніне қ ызмет кө рсететін контингенттің кетуі басым; 2. Кө шіп келуде этникалық қ азақ тардың қ арқ ыны басым, ол мынадай жағ дайлардан: ө зінің ұ лттық бірегейлігін сақ тау ниетінен; ә скери жанжалдар салдарынан; тарихи отанына оралу ниетінен туындап отыр.3. Ішкі кө ші-қ онда: аграрлық сектордың қ ұ лдырауы нә тижесінде ауылдық елді мекендерден халық тың кө шіп кетуі; қ аланы ұ стап тұ ғ ан кә сіпорындар мен ө ндеу кешендерінің тоқ тап қ алуы салдарынан шағ ын жә не орташа қ алалардан- кетуі; экологиялық себептер салдарынан Семей полигоны аймағ ы мен Арал ө ң ірінен халық тың кө шіп кетуі.4. Қ азақ стан Республикасының геосаяси орналасу жағ дайынан, Тә уелсіз Мемлекеттер Достастығ ы елдерімен шекаралардың ашық тығ ынан, достастық елдерінің бірің ғ ай келісілген саясаты болмауынан жә не заң дық базаның жетілмеуінен туындағ ан заң сыз кө ші-қ он.5. Ішкі ең бек рыногында ө зіміздің ең бек ресурстары асып-артылып жатқ ан кезде шетелдік жұ мыс кү шін тартуғ а байланысты ең бек кө ші-қ оны.6. Бірқ атар мемлекеттердегі қ оғ амдық -саяси жағ дайдың тұ рақ сыздығ ы салдарынан босқ ындардың болуы.Қ азақ стан Республикасының БҰ Ұ -ның босқ ындар мә ртебесі туралы 1959 жылғ ы Конвенциясына жә не оғ ан 1967 жылғ ы Хаттамағ а қ осылуы босқ ын мә ртебесін алудан ү міттенетін адамдарды қ абылдау жө нінде белгілі дә режеде міндеттеме жү ктейді.Кө ші-қ он проблемаларын шешу Қ азақ станда ә леуметтік-экономикалық жағ дайдың тұ рақ тану перспективаларымен айқ ындалады. Кө ші-қ он саясатының мақ саты - кө ші-қ он процестерін басқ ару, тұ рақ ты демографиялық дамуды қ амтамасыз ету, еліміздің мемлекеттік қ ауіпсіздігін нығ айту жә не кө шіп-қ онушылардың кұ қ ық тарын іске асыру ү шін жағ дай жасау.Қ азақ стан Республикасының кө ші-қ он саясаты мына қ ағ идаттарғ а: кө шіп-қ онушылардың қ ұ қ ық тарын сақ тау мен қ орғ ауғ а, оларды нә сілдік, ұ лттық, тілдік белгілері, шығ у тегі, діни нанымы, саяси сенімі, белгілі бір ә леуметтік топқ а жататындығ ы бойынша кемсітушілікке жол бермеуге; кө ші-қ он процестерін жә не халық аралық міндеттемелерді реттеу саласында заң дардың ережелерін орындауды қ амтамасыз етуге; жеке адам мен мемлекеттің мү дделерін ұ штастыруғ а, ө кімет билігінің барлық тармақ тары мен қ оғ амдық бірлестіктердің кү ш-жігерін біріктіруге; Қ азақ стан Республикасы халқ ының мү ддесін қ орғ ауғ а, тең қ ұ қ ық ты ынтымақ тастық негізінде халық тың кө ші-қ оны алмасуындағ ы Қ азақ стан мен ә ріптес-мемлекеттердің басымдық тарын келісуге; жергілікті халық пен кө шіп-қ онушылардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін қ амтамасыз етуге негізделеді.

рухани-адамгершілік жә не патриоттық тә рбиелеу қ азақ стандық азаматтардың саяси санасындағ ы ең негізгі мә селе болып табылмақ.

173. Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2010 жылғ ы «Болашақ тың іргесін бірге қ алаймыз!»Қ азақ стан халқ ына Жолдауының мә ні мен мазмұ ны. Мемлекет басшысы Қ азақ станның ә лемдік саясаттағ ы, ұ лттық экономикадағ ы, азаматтық қ оғ амды нығ айтудағ ы жетістіктерін атап ө тті. Біздің еліміздің ә леуметтікэкономикалық дамуының нә тижелері кө птеген қ арқ ынды жетіліп келе жатқ ан елдердің осындай кө рсеткіштерінен ә лдеқ айда жоғ ары екендігін ерекше айтты. Тұ рақ ты даму жә не азаматтық келісім кепілі бола отырып, Президент сенімді тү рде жаң а онжылдық тың міндеттерін айқ ындайды. Алдағ ы онжылдық тың негізгі басымдық тары жеделдетілген индустрияландыру, шынайы экономика мен агроө неркә сіптік кешенді кү шейту, ә леуметтік жаң ару, ғ ылым, білім мен ө ндірісті шоғ ырландыру, ұ лттық денсаулық сақ тау жү йесін жетілдіру болып табылады.Мемлекет қ абылдағ ан индустриялық -инновациялық даму бағ дарламасы, білімді, денсаулық сақ тау саласын, жалпы, қ азақ стандық тардың ө мірі мен ә л-ауқ атын жаң а сапалы дең гейге жеткізуге бағ ытталғ ан. Қ абылданғ ан бағ дарламаларды жү зеге асыру ішкі жалпы ө нім, халық саны, ө мір сү ру ұ зақ тығ ы, жұ мыссыздық дең гейін тө мендету сияқ ты сапалық кө рсеткіштердің артуына алып келеді. Президентіміздің бірізді саясатының арқ асында еліміз ә лемдік қ аржы дағ дарысынан мү дірмей ө тіп, кә сіпкерлікпен айналысу ү шін қ олайлы жағ дай жасады, азаматтардың ә леуметтік ә л-ауқ атының артуын қ амтамасыз етті Білім жә не ғ ылым саласындағ ы инновациялық саясатты қ олдай отырып, университет ө ндіріске ғ ылыми ә зірлемелерді енгізу, жаң а формациядағ ы кадрларды дайындау, білім беру бағ дарламаларын аккредиттеу, рейтингтерге қ атысу бойынша ү лкен жұ мыс атқ арады.Мемлекет пен Білім жә не ғ ылым министрлігінің тұ рақ ты қ олдауының арқ асында университетте жаң а білім беру технологияларын енгізуге, іргелі жә не қ олданбалы зерттеулер жү ргізуге, студент жастардың интеллектуалдық жә не шығ армашылық ә леуеттерін дамытуғ а мү мкіндік беретін заманауи ресурстық база қ алыптастырылғ ан. Студенттер мен оқ ытушыларғ а қ амқ орлық стипендия, ең бекақ ы мө лшерінің ө суінен, гранттардың бө лінуінен кө рініс тапса, бұ л ә леуметтік оптимизмнің артуына жә не болашақ қ а сеніммен қ арауғ а нақ ты себеп. Балалардың оқ уына қ аражат жинаудың Президент ұ сынғ ан тетіктері жоғ ары білімге қ олжетімділікті айтарлық тай арттырады. Инновациялық Назарбаев Университеті мен интеллектуалдық Назарбаев мектептерінің қ ызмет етуі Қ азақ станның интеллектуалдық элитасының қ алыптасуына ық пал етеді.Президенттің «Болашақ тың іргесін бірге қ алаймыз» Жолдауы дамудың жаң а кезең інде бейбітшілік пен жасампаздық саясатын жалғ астыратын Қ азақ стан Тә уелсіздігінің 20 жылдығ ын мерекелейтін мерейтой жылын бастайды. Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың осы жылғ ы «Болашақ тың іргесін бірге қ алаймыз» атты Қ азақ стан халқ ына жолдауында ө ң ірлік жә не жаһ андық тұ рақ тылық ты нығ айту болып табылады. Республикамыздағ ы саяси тұ рақ тылық қ а байланысты елімізде саяси жү йені тұ рақ тандыру процесі жү ріп, ә леуметтік-экономикалық реформаларғ а шарттар қ алыптасты. Қ азақ стандағ ы демократияландыру жолындағ ы реформалар жылында саяси жү йенің дағ дылану технологиялары қ алыптасып, барлық мә селелерді шешудегі консенсусқ а жету тә сілдері игерілді. Осы себептерге байланысты еліміздің қ оғ ам мү шелерін біріктірудегі негізгі фактор жә не тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету мен мемлекеттілікті бекітуде патриотизмнің орны зор. Сондық тан қ азіргі жағ дайдағ ы жастарды рухани-адамгершілік жә не патриоттық тә рбиелеу қ азақ стандық азаматтардың саяси санасындағ ы ең негізгі мә селе болып табылмақ.

174.Қ азақ стан Республикасының нарық тық қ атынастарғ а кө шуінің негізгі кезең дері. Проблемалары, қ айшылық тары, жетістіктері мен нә тижелері. Қ азақ стан Республикасының нарық тық қ атынастарғ а кө шуінің негізгі кезең дері. Проблемалары, қ айшылық тары, жетістіктері мен нә тижелері. Қ Р Президентінің Қ азақ станның индустриалды-инновациялық даму бағ дарламасы. Нарық тық Экономика, рыноктық экономика, базарлы экономика - еркін кә сіпкерлік, ө ндіріс қ ұ рал-жабдығ ына меншік нысандарының кө птігі, нарық тық бағ а белгілеу, шаруашылық жү ргізуші субъектілер арасындағ ы шарттық қ атынастар, мемлекеттің шаруашылық қ ызметке шектеулі тү рде араласуы қ ағ идаттарына негізделген экономика, яғ ни тауарлар мен қ ызметтерді ө ндіру, бө лу, оны бағ дарламалау жә не реттеу саласы нарық та біріктірілетін экономика. Қ азіргі уакытта Қ азақ станда барша шаруашылық жү ргізудің экономикалық жү йелік қ ызметтерінің нарық тық ү лгісі жасалуда. Осы жағ дайда нарық экономикасы жоғ ары дамығ ан елдер қ олданып отырғ ан ү лгілердің ерекшелігін білу ө те қ ажет. Алдымен назарымызды барлық нарық тық жү йелер жө не олардың даму бағ ыттары тә уелді болатын жағ дайларғ а кө ң іл аударайық:

 географиялық орналасу;

 табиғ и ресурстардың бар болуы;

 тарихи даму жағ дайлары;

 халық тың дә стү рі, ә дет-ғ ү рыпы;

 ө ндіргіш кү штердің даму дә режесі;

 қ оғ амның ө леуметтік бағ ытгалуы.

Шаруашылық жү ргізудің нарық тық шарттарының ә р елдердің ө зіне тә н ерекшеліктері болады. Сонымен қ атар барлық нарық тық ү лгілердің ортақ кө рсеткіштері болады:

 меншіктің ә р алуан формаларының болуы;

 тауарлар мен қ ызметтерге кө бінесе еркін бағ а болуы;

 еркін бә секенің дамығ ан жү йесі;

 кә сіпкерлік ә рекеттердің кең тарауы;

 экономиканы мемлекеттік реттеудің белгілі жү йесі.

Қ азіргі заманда қ олданылатын нарық тық ү лгілердің бірнешесін атап ө туге болады.

2020 жылғ а дейінгі кезең де Ү кіметтің ел экономикасын дамытуда басты бағ дарғ а алатын қ ұ жаты, Стратегиялық даму жоспары болады. Осы онжылдық бас жоспар екі бесжылдық кезең ге бө лініп жү зеге асырылмақ. Алғ ашқ ы кезең де 2010-2014 жылдарғ а арналғ ан Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы қ олғ а алынады. Ә рине, ол жалғ ыз болмайды. Осы бағ дарламағ а бағ ынышты бірқ атар салалық бағ дарламалар қ абылданбақ. Индустрия жә не сауда министрі Ә сет Исекешевтің баяндауынша, Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы 52 бағ дарламаның басын біріктіреді. Олардың ең -ең керекті тұ стары ғ ана алынады. Қ алғ аны жаң а, 2010 жыл есіктен енісімен кү шін жояды. Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы 2015 жылғ а қ арай жалпы ішкі ө німді 7 триллион тең геге дейін жеткізуді кө здейді. Жә не экономиканың басты салаларының ешбірінің кенжелеп қ алмай, тө рт аяғ ынан тең дамуын қ амтамасыз етуге тиіс. Бағ дарламағ а артылып отырғ ан жү к ауыр: мемлекет пен бизнестің кү шін тек экономикалық ө рлеулер ү шін шоғ ырландыру, елдегі ресурстардың барлығ ын басым бағ ыттарды дамытуғ а тиімді жұ мсау, аса қ олайлы инвестициялық жә не макроэкономикалық орта қ алыптастыру, ұ лттық экономиканың ө німділігі мен тиімділігін арттыру, тағ ысын тағ ылар... Бағ дарлама мынадай екі мә селеге барынша басымырақ назар аударуды кө здейді: біріншісі - дә стү рлі экспорттық секторды ө німдердің алуан тү рлілігімен қ амтамасыз ете отырып дамыту. Екіншісі - инновациялық ө неркә сіпті дамытуғ а ден қ ою. Елбасы Нұ рсұ лтан Назарбаев «Нұ р Отан» партиясының 12-съезінде ел экономикасының алдағ ы бесжылдық тағ ы жедел индустриалды даму кезінде негізге алынатын жеті басым бағ ытын айқ ындап берген болатын:

1. Агроө неркә сіп кешені;

2. Қ ұ рылыс саласы;

3. Мұ най ө ң деу;

4. Металлургия;

5. Химия ө неркә сібі жә не фармацевтика;

6. Энергетика;

7. Кө лік жә не телекоммуникация инфрақ ұ рылымын дамыту. Осыдан кейін Ү йлестіру кең есінің жанынан аталғ андардың ә рбіріне тиісті салалық жұ мыс топтары қ ұ рылып, олардың тізгіні министрлерге ұ статылғ ан. Барлық шешімдердің ә ділдігін қ амтамасыз ету мақ сатында олардың қ ұ рамына мемлекеттік мекеме басшыларымен қ атар, қ ауымдастық, кә сіпкерлік қ ұ рылымдарының, даму институттарының ө кілдері де енгізілген. Жұ мыс топтары жү йелі тү рде бас қ осып, аталғ ан басым бағ ыттар бойынша жү зеге асырылып жатқ ан бағ дарламалар қ айта пысық талғ ан. Тағ ы қ андай қ адамдар жасалуы керектігі сарапқ а салынғ ан. Жұ мыс топтары жоғ арыдағ ы жеті басымдық қ а тағ ы ү ш саланы қ осуды ұ сынып отыр. Олар:

1-8.Машина жасау;

2-9. Ғ арышты игеру;

3-10.Туристік сала.

175. Қ Р Президентінің Қ азақ станның индустриалды-инновациялық даму бағ дарламасы. Қ азіргі заманда қ олданылатын нарық тық ү лгілердің бірнешесін атап ө туге болады.2020 жылғ а дейінгі кезең де Ү кіметтің ел экономикасын дамытуда басты бағ дарғ а алатын қ ұ жаты, Стратегиялық даму жоспары болады. Осы онжылдық бас жоспар екі бесжылдық кезең ге бө лініп жү зеге асырылмақ. Алғ ашқ ы кезең де 2010-2014 жылдарғ а арналғ ан Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы қ олғ а алынады. Ә рине, ол жалғ ыз болмайды. Осы бағ дарламағ а бағ ынышты бірқ атар салалық бағ дарламалар қ абылданбақ. Индустрия жә не сауда министрі Ә сет Исекешевтің баяндауынша, Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы 52 бағ дарламаның басын біріктіреді. Олардың ең -ең керекті тұ стары ғ ана алынады. Қ алғ аны жаң а, 2010 жыл есіктен енісімен кү шін жояды. Индустриалды-инновациялық жедел даму бағ дарламасы 2015 жылғ а қ арай жалпы ішкі ө німді 7 триллион тең геге дейін жеткізуді кө здейді. Жә не экономиканың басты салаларының ешбірінің кенжелеп қ алмай, тө рт аяғ ынан тең дамуын қ амтамасыз етуге тиіс. Бағ дарламағ а артылып отырғ ан жү к ауыр: мемлекет пен бизнестің кү шін тек экономикалық ө рлеулер ү шін шоғ ырландыру, елдегі ресурстардың барлығ ын басым бағ ыттарды дамытуғ а тиімді жұ мсау, аса қ олайлы инвестициялық жә не макроэкономикалық орта қ алыптастыру, ұ лттық экономиканың ө німділігі мен тиімділігін арттыру, тағ ысын тағ ылар... Бағ дарлама мынадай екі мә селеге барынша басымырақ назар аударуды кө здейді: біріншісі - дә стү рлі экспорттық секторды ө німдердің алуан тү рлілігімен қ амтамасыз ете отырып дамыту. Екіншісі - инновациялық ө неркә сіпті дамытуғ а ден қ ою. Елбасы Нұ рсұ лтан Назарбаев «Нұ р Отан» партиясының 12-съезінде ел экономикасының алдағ ы бесжылдық тағ ы жедел индустриалды даму кезінде негізге алынатын жеті басым бағ ытын айқ ындап берген болатын:

176. Қ азақ стан Республикасындағ ы білім, ғ ылым, мә дениет жә не денсаулық сақ тау ісінің дамуы Кең естік тоталитарлық жү йеден қ алғ ан осындай этникалық мә селелер жағ дайында Тә уелсіз Қ азақ стан ө зінің этникалық топтар саясатын екі тү рлі бағ ытта жү ргізді. Бірі - осы мемлекетті қ ұ рушы негізгі ұ лт болып есептелетін қ азақ тардың этникалық мә дениетін, тілін, ділін қ айта жандандыру болса, екіншісі - Қ азақ станда ө мір сү ріп жатқ ан басқ а этностардың мә дени, тілдік қ ұ қ ық тарын қ амтамасыз ету.Қ азақ стандағ ы этникалық топтар саясатын зерттеуші ғ алымдар осы бағ ыттағ ы мемлекеттік саясаттың бү гінге дейінгі даму барысын екі кезең ге бө леді.Бірінші кезең. Қ азақ стан Республикасының Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда қ абылданғ ан. Бірінші кезең -1991-1995 жылдар аралығ ын қ амтиды. Бұ л кезең ді этноұ лттық басымдылық тар кезең і деп атауғ а болады. Бұ л кезең де мемлекетті қ ұ рушы негізгі ұ лт ретінде қ азақ этносына, оның тіліне, оның мә дениетіне біраз артық шылық берілді. Сондық тан да 1990 жылғ ы 25 қ азанда жарияланғ ан «Қ азақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі» жө ніндегі Мә лімдемесінде қ азақ халқ ы мемлекет қ ұ рушы ұ лт деп танылды. 1991 жылғ ы 16 желтоқ санда қ абылданғ ан Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік тә уелсіздігі жө ніндегі конституциялық заң да қ азақ ұ лтының ө з мемлекеттілігін анық тауғ а қ ұ қ ы бар екені кө рсетілді. 1993 жылы 28 қ аң тарда қ абылданғ ан Қ азақ стан Республикасының Конституциясында да Қ азақ стан мемлекеттілігінің ұ лттық сипатына ерекше мә н берілді. Ол бойынша да Қ азақ стан ө зін-ө зі танығ ан, ө з болашағ ын ө зі анық тайтын қ азақ ұ лтының мемлекеті деп танылды.Тә уелсіз еліміздің бұ л кезең інде мемлекеттігіміздің формасын ұ лттық деп жариялаудың объективті қ ажеттілігі болды. Жалпы осы кезең де, бұ дан соң ғ ы жылдары да басқ а ұ лт ө кілдерінің Қ азақ станнан қ оныс аударуын республикадағ ы этноцентристік саясаттың нә тижесі ғ ана деп тү сінбеу керек. Егемендік алғ ан кездің алғ ашқ ы жылдарындағ ы ө зге ұ лт ө кілдерінің сыртқ а кө шуінің біздің ше мынадай себептері де бар.Біріншіден, бұ рынғ ы КСРО сияқ ты ү лкен мемлекеттің ыдырауы ұ лттық жаң а қ ұ рылғ ан мемлекеттер жағ дайында ұ лттардың арасында болашағ ына деген белгілі бір сенімсіздік туғ ызды. Сондық тан басқ а ұ лт ө кілдері ө з мемлекеттілігі бар елге кө шті.Екіншіден, ұ лттық мемлекеттіліктер қ ұ рылу кезең інде этностар ө кілдерінің санасында этноцентристік пиғ ылдар уақ ытша болса да кү шейді.Ү шіншіден, сана бодандығ ынан қ ұ тылғ ан азаматтарда ө з тарихи Отанына қ айту пиғ ылының кү шеюі заң ды қ ұ былыс еді. Ә сіресе мұ ндай себеп кезінде Қ азақ стан жеріне кү шпен депортацияланғ ан неміс, т.б. халық тарғ а тә н болды.Екінші кезең. Қ азақ станның ұ лт саясатының екінші кезең і 1995 жылы қ абылданғ ан жаң а Конституциядан басталады. Бұ л Ата Заң да енді Қ азақ стан халқ ын титулды жә не титулсыз ұ лт деп бө лу жойылды. Бұ л заң бойынша ендігі жерде Қ азақ стан мемлекеті ұ лттық негізде емес, жалпыазаматтық негізде қ ұ рылатындығ ы баяндалды.Осы конституциялық заң ғ а негізделген еліміздің ұ лт саясаты азаматтық қ оғ амның қ ағ идаларына сү йене отырып, Қ азақ стан ұ лты деп аталатын саяси-азаматтық қ ауымдастық қ ұ ру мақ сатын кө здейтін саясатқ а айналды. Бұ л - Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ын қ абылдағ ан адамдар қ ауымдастығ ын бірте-бірте Қ азақ стан ұ лты деп аталатын саяси-азаматтық бірлестікке айналдыру. Бұ л - этностық мә дениеті, діні, тілдері тү рлі болғ анымен, «Мен қ азақ стандық пын!» деген елдік сананы қ алыптастыру.

177. Қ азақ стан Республикасының білім жү йесіндегі реформалар. Қ азақ стандық ғ ылымның ертең і республикадағ ы білім жү йесіне де тікелей байланысты. Қ азақ станда басқ арудың тікелей негізгі қ ағ идаларына сү йенген, ә рі қ аржыландыру жағ ынан мемлекеттік жә не мемлекеттік емес болып есептелетін еуропалық типтегі білім беру жү йесі қ анат жайып келеді.1995 жылғ ы Конституция бойынша (30-бап) баршағ а бірдей міндетті болып есептелетін толық орта білім алуды мемлекет тегін жү ргізеді. Ә йткенмен, мектеп бітірген жас жеткіншектің одан ә рі қ андай оқ уғ а тү суі (мемлекеттік немесе жеке) ө з еркі мен қ алауына байланысты. Этностық ерекшеліктердің есепке алынуына орай, республикада оқ у, білім алу 7 тілде жү ргізіледі.1997-1998 оқ у жылынан бастап жалпы білім беретін мекемелерде ақ параттандыру мен компьютерлендіру бағ дарламасын орындау міидеттелінді. 2001жылы мектептерді компьютерлендіру толығ ымен аяқ талды. Республика мектептерінде аталғ ан барлық тілдер бойынша керекті оқ улық тар мен ә дістемелік ә дебиеттерді басып шығ ару баяғ ысынша ең маң ызды мә селенің бірі ретінде кү н тө ртібінде тұ рды.Бү гінгі таң да республика аумағ ында жеке меншік жә не мемлекеттік кө птеген оқ у орындары білім беру жү йесін сыбайлас жү ргізуде. 1995-1998 жылдар аралығ ында жеке меншік оқ у орындары 41-ден 88-ге дейін ө сті.2001 жылы жеке меншік мектептер мен олардағ ы оқ ушылар саны 1996 жылғ ымен салыстырғ анда ү ш есеге артты.Мектептер мен жоғ ары оқ у орнындағ ы жастардың білімін жетілдіру мақ сатында республика кө лемінде ә р тү рлі дең гей- дә режедегі оқ у орындарын лицензиялау мен аттестациялаудың нормативі белгіленді.Мамандар даярлауды жаң арту мен жақ сарту ү шін «Дарын» мемлекеттік бағ дарламасы іске асырылу ү стінде. Бұ л бағ дарлама жасө спірімдер мен жеткіншектерге тә рбие мен білім берудегі білім органдарының негізгі стратегиялық іс-шараларын белгілейтін болады. Ерекше дарынды балаларды шетел оқ у орындарына жіберіп отыру мақ сатында 1993 жылдан бастап «Болашақ» бағ дарламасы жұ мыс істеп келеді.Бү гінгі таң да шетелге барып білім алу мә селесімен басқ а да мемлекеттік емес білім ұ йымдары, орталық тар, қ орлар айналысуда. Тә уелсіздік алғ ан жылдар ішінде білім берудің қ ыры мен сыры, мазмұ ны айқ ындала тү сіп, оларды қ аржыландыру мен басқ ару негізі едә уір ө згерді. Бұ л салада жаң аша қ ұ қ ық тық -нормативтік база қ ұ рылып, қ алыптасты. Білім берудің қ осымша жә не баламалық мекемелері ө мірге келді. Осығ ан орай мемлекеттік оқ у орындарын қ олдап-қ уаттаудың мү лдем жаң а мү мкіндіктері ашылды. Білім алу мен білім берудің ық палдастық дә режедегі ә лемдік кең істігі ұ лғ айды.XXI ғ асырда білім адамзаттың даң ғ ыл даму жолын анық тайды, сондық тан республикада білім беру жү йесін дамытудың ө зекті мә селелеріне баса кө ң іл бө лінеді. Ең бастысы, білім беруді ұ лттық экономика мен қ оғ амның ә леуметтік сұ раныстары талаптарына сай дамытуды қ амтамасыз ету қ ажет.Бұ л талаптарғ а сай бү гінде Қ азақ стан Республикасы білім беру саласында халық аралық ақ парат кең істігі жү йесіне қ осылу ә рекеті жү зеге асырылуда. Республиканың оқ у орындары, қ аржыландыру формаларына қ арамастан, бү гінде халық аралық кә сіптік білім беру саласының коммерциялық жә не инновациялық қ ызметін қ абылдауда.Дү ниежү зілік білім беру ү дерісіне сә йкес Қ азақ станда ү здіксіз білім беру жү йесі енгізілуде. Бұ л бү гінде кадрларды даярлау, қ айта даярлау жә не мамандығ ын жетілдіру жү йесін қ ұ рудан кө рініс табуда, жекелеген жағ дайларда бұ л жү йе тұ рғ ындарды ең бекпен қ амту қ ызметімен бірлікте ә рекет етеді. Нарық тық экономика маман кадрлар даярлаудың ә р тү рлі жү йесін талап етуде.

178. Қ азақ стан - ә лемдік қ ауымдастық та. Халық аралық коғ амдастық тағ ы еліміздің позитивті образының қ алыптасуы жә не оның халық аралык мә ртебеге ие болуы сыртқ ы саясатты жү ргізудегі республика басшылығ ының кө регендік шешімдерімен мү мкін болды. Бұ л тұ рғ ыда ядролық қ аруды таратпау, діни экстремизмге қ арсы тұ ру, ә лем діндері арасында толерантты қ арым-қ атынас қ ұ ру мә селелерін атап ө туге болады. Осының негізінде еліміз аймақ тык, жә не ғ аламдық қ ауіпсіздік мү ддесі турасында халық аралық аренағ а ө з бастамаларымен шығ уғ а мү мкіндік алды. Мысал ретінде Қ азақ станның Еуропадағ ы Қ ауіпсіздік жә не Ынтымақ тастық Ұ йымына (ЕКЫҰ) бұ рынгы кең ес кең істігіндегі елдердің кө шбасшысы ретінде тө рағ алық етуге 2003 жылы ө з кандидатурасын ұ сынуын атап ө туге болады. Соң ғ ы жылдары Қ азақ стан осы мақ сатқ а қ ол жеткізуде тиянақ тылық пен қ ажырлық танытты. Тө рағ алық қ а ұ сынылғ ан біздің мемлекетіміздің кандидатурасын Қ азақ станның халық аралық қ ауіпсіздік турасында сің ірген ең бегін бағ алағ ан кө птеген мемлекеттер қ олдады. Қ азақ станның ЕҚ ЫҰ -да тө рағ алық етуге ө з кандидатурасын ұ сынуының бір ceбeбі біздің мемлекетіміздің аталмыш ұ йымды қ азіргі таң да оның кең естігінде пайда болғ ан ә pi кө бейіп келе жатқ ан тү рлі қ ауіпке тө теп бере алатын кү шті, ә pi тиімді ұ йым ету болып табылады. ЕКЫҰ -на тө рағ алық ету - бұ л Қ азақ станның Еуропа қ ауіпсіздігі аймақ тық жү йесіне интеграциялануының, ұ йымның бас мү шелерімен жалпы еуропалық ө зекті мә селелерді шешу турасындағ ы тең қ ұ қ ық ты сұ хбатты жалғ астыру мү мкіндігі болып табылады. Қ азақ стан дипломатиясының ipi жетістіктерінің бipi Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Азиядағ ы Ө зара Ық палдастық жә не Сенім Шаралары жө ніндегі Кең есті (АӨ СШК) жию идеясының жү зеге асқ аны болып табылады. Аталмыш идеяның Қ азақ стан басшысы 1992 жылдың қ азанында айтқ ан болатын. Бұ л кезден бepi Қ азақ стан АӨ СШК мү ше мемлекеттер басшыларының саммитін 2002 жә не 2006 жылдары екі мә рте ө ткізіп ү лгерді. Бұ л басқ осулар халық аралық дең гейде ү лкен бағ ағ а ие болды. 2006 жылдың 17 маусымында Алматы қ аласында ө ткен АӨ СШК II саммитінде Азиядағ ы ынтымақ тастық пен қ ауіпсіздік негізгі мә селелерін форум қ атысушылары біріге шешетіндігі сипатталғ ан декларация жә не де аталмыш ұ йымның хатшылығ ы жайлы келісімге қ ол қ ойылды. Қ азіргі кезде АӨ СШК-не азиялық 20 мемлекет мү ше, 7 мемлекет жә не 3 халық аралық ұ йым бақ ылаушы дә режесіне ие. Аталмыш форумның жұ мысы Азиядағ ы тұ рақ тылық пен қ ауіпсіздікті нығ айтуғ а бағ ытталғ ан, бұ л ұ йым бейбіт сұ хбат жә не Азия кұ рлығ ындағ ы кү рделі геосаясаттық мә селелерді шешу алаң ына айналды. Қ алыптасып келе жатқ ан халық аралық жағ дайда халық аралық жә не аймактық ұ йымдармен қ арым-қ атынасты орнату ерекше маң ызғ а ие болып келеді. Олардың басты қ ызметі қ ауіпсіздік саласымен байланысты. Осындай ұ йымдардың бipi Шанхай Ынтымақ тастық Ұ йымы болып табылады (ШЫҰ). 2001 жылдан бастап Қ азақ стан Республикасы Шанхай Ынтымақ тастық Ұ йымын (ШЫҰ) қ ұ ру бастамасына ат салысты жә не де дә л осы ұ йым аясындағ ы қ ызметі сыртқ ы саясаттағ ы негізгі бағ ыттардың біріне айналды. Қ азіргі кезде ШЫҰ Қ азақ стан, Қ ырғ ызстан, Қ ХР, Ресей, Тә жікстан жә не Ө збекстанның басын қ осып отыр, ал бұ л ұ йымдағ ы бақ ылаушы мемлекеттерге Моң ғ олия, Иран, Ү ндістан жә не Пә кістан кіреді. ШЫҰ шең беріндегі диалогарқ асында Қ азақ стан саяси, сауда-экономикалық жә не гуманитарлық салалар бойынша кө птеген мә селелерді шешуге бағ ытталғ ан сындарлы сұ хбат жү ргізу мү мкіндігіне ие жә не де бұ л ұ йым аясында терроризм, экстремизм жә не сепаратизммен кү ресуде кү ш жұ мылдыру мә селелері талқ ыланады. ШЫҰ саяси тұ рақ тылық жә не қ ауіпсіздік қ амтамасыз етудегі маң ызды рө лі оны халыкаралық дең гейдегі беделді ұ йымғ а айналуына септік етті.

179. Қ азақ стан Республикасының Біріккен Ұ лттар Ұ йымына (БҰ Ұ) жә не басқ а да халық аралық ұ йымдарғ а кіруі. 1992 жылы 2-наурызда Қ азақ станның БҰ Ұ -ғ а кіруі ө зінің маң ызы жағ ынан тарихи акция болды. Қ азақ стан БҰ Ұ -ғ а ә лемдік қ оғ амдастық тың қ атардағ ы жаң а мү шесі ретінде ғ ана емес, сонымен бірге қ азіргі заманның ең бір ө зекті халық аралық проблемалары бойынша белсенді позиция ұ станатын, ядролық қ арусыздану жолындағ ы қ озғ алыстың алғ ы шебінде тұ рғ ан мемлекет ретінде енді. Ә лемдік саяси проблемаларғ а Қ азақ станның тепе-тең дік сақ тағ ан жә не шынайы кө зқ арасы БҰ Ұ БА-ның кү н тә ртібіндегі ө ткір мә селелер бойынша дауыс берген кезде осы халық аралық форумда оң бағ аланып жү р. Біздің еліміз ЕҚ ЫҰ -ның, Парламентаралық Одақ пен Экономикалық Ынтымақ тастық ұ йымының мү шесі болғ андық тан осы бірлестіктердің БҰ Ұ мен ынтымақ тастығ ын нығ айтуғ а бағ ытталғ ан Бас Ассамблея қ абылдайтын қ арарлардың тең авторы болып табылады. БҰ Ұ -дағ ы біздің мемлекетіміздің ұ станымы БҰ Ұ қ арапайым мә селелердің бү кіл кешені бойынша Қ азақ станның мү дделерін ескерудің негізінде қ алыптасады. Бұ л орайда экономика, экология, ә леуметтік даму, халық аралық қ ұ қ ық ты прогрессивті дамыту, адам қ ұ қ ығ ын сақ тау саласында, ұ йымдасқ ан қ ылмыс пен есірткі бизнесіне қ арсы кү рес саласында БҰ Ұ мен ө зара іс-қ имылды нығ айтуғ а айырық ша кө ң іл бө лінде. Экономикалық Ынтымақ тастық ұ йымы 1985 жылы қ ұ рылды. 1992 жылғ ы қ арашада жаң а жеті мемлекет, оның ішінде Қ азақ стан ЭЫҰ қ ұ рамына кіргеннен кейін аталғ ан бірлестіктің қ ызметі елеулі тү рді жанданды. ЭЫҰ -ның негізгі міндеті - мү ше елдердің ү здіксіз ә леуметтік- экономикалық дамуы ү шін, аймақ мемлекеттері экономикасының шаруашылық байланыстарының ә лемдік жү йесіне дә йекті тү рде жә не бірте-бірте кірігуі ү шін жағ дай жасау болып табылады. Біздің еліміздің қ азіргі заманғ ы ә лемнің жетекші қ аржылық жә не экономикалық институттарымен ө зара іс-қ имылы Қ азақ станның тұ рақ ты экономикалық ө сімінің маң ызды шарттарының бірі болып табылады. Осындай қ ұ рылымдардың қ ызметіне Қ азсқ атнның қ атысуы ә лемдік рынокта оның позициясын нығ айтуғ а, сыртқ ы берешек проблемаларын реттеу жә не ішкі ақ ша айналымын тұ рақ тандыру ү шін енгізуге қ аржылық ресурстар тартудың перспективасын жақ сартады.

180.Тә уелсіз Қ азақ стан Республикасының қ ұ рылуы мен қ алыптасуындағ ы Тұ ң ғ ыш президент Н.Назарбаевтың ролі мен қ ызметі.

Президенттік институт 1991 жылы 25 тамыздағ ы «Қ азақ ССР Конституциясына (Негізгі заң)» ө згертулер мен толық тырулар енгізу туралы заң ымен одан ә рі дамытылды. Онда ө зінің міндеттерін жү зеге асыруғ а қ абілетсіз болғ ан жағ дайда Қ азақ стан Республикасының Президентін мерзімінен бұ рын қ ызметтен босату рә сімі Қ азақ ССР Жоғ арғ ы Кең есінің шешімімен белігіленді. Сө йтіп, президентік басшылық идеясын жү зеге асыру ү шін қ ұ қ ық тық негіздер қ алана бастады. Алғ ашында Қ азақ стан Республикасының 1991 жылғ ы 16 желтоқ санындағ ы «Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік тә уелсіздігі туралы» Конституциялық заң нын 10-бабында «Қ азақ стан Республикасының басшысы жә не оның атқ арушы ө кіметі Президент болып табылады» деген ережені бекітті. 1991 жылдың 01 желтоқ санында жалпы халық тық дауыс беру жолымен Қ азақ стан Респубикасының тұ ң ғ ыш Президенті болып Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев сайланды. Одан ә ріде Президенттік институттың да, Президенттің жеке басының да кө зқ арасы қ оғ амдағ ы рө лі мен маң ызы бірден бірге арта тү сті. Президент қ ызметіне кіріскен сә ттен бастап Президент қ ызметінің қ ұ қ ық тық негіздері қ аланып, оның мемлекетік билік органдары қ ұ рылымындағ ы жағ дайы сараланды. Президенттік институтқ а қ атысты заң дылық тардың даму барысына қ ысқ аша қ айырым жасасақ, мынандай ой тү юге болады: Президенттің барынша байыпты тұ лғ асы пайда болды, ол нақ тылап айтқ анда биліктің барлық ү ш тармағ ының қ алыптасуында шешуші рө л атқ арады. Қ азақ стан Республикасы Президентінің конституциялық -қ ұ қ ық тық мә ртебесі. Қ азақ стан Республикасы Президентінің қ ұ қ ық тық мә ртебесі ең алдымен Қ азақ стан Республикасының Конституциясымен, 1995 жылдың 25 желтоқ санындағ ы «Қ азақ стан Республикасының Президенті туралы» Конституциялық заң мен, 1996 жылдың 06 мамырында енгізілген ө згертулерімен толық тыруларымен, «Қ азақ стан Республикасының Президентінің қ ызметін қ амтамасыз ету туралы» жарлығ ымен реттеледі.Республика Конституциясының ІІІ бө лімі Президенттің қ ұ қ ық тық мә ртебесін бекітеді. Президент ең алдымен мемлекет басшысы жә не оныі ең жоғ ары лауазымды тұ лғ асы. Мемлекет басшысы ретінде Президент ішкі жә не сыртқ ы саясаттың негізігі бағ ыттарын айқ ындайтын, ел ішінде жә не халық аралық қ атынастарда мемлекет атынан ө кілдік ететін ең жоғ арғ ы лауазымыд тұ лғ а болып табылады. Конституцияғ а сә йкес Президеттің абыройы мен ар-намысына қ ол сұ ғ ылмайды. Қ азақ стан Республикасы Президентінің міндетіне Конституция мемлекеттік биліктің барлық ү ш тармағ ының келісіп жұ мыс істеуін жә не қ кімет органдарының халық алдындағ ы жуапкершілігін қ амтамасыз етуді енгізеді (40-б, 3-т).Конституциялық заң дылық тармен Президент билігін шектеуші кепілдіктер жү йесі елгіленеді. Біріншіден, Қ азақ стан Республикасының Президентін конституциялық заң ғ а сә йкес жалпығ а бірдей, тең жә не тө те сайлау қ ұ қ ығ ы негізінде Республиканың кә мілетке толғ ан азаматтары жасырын дауыс беру арқ ылы бес жыл мерзімге сайлайды (41-б, 1-т). Екіншіден, бір адам қ атарынан екі реттен артық Республика Прзиденті болып сайлана алмайды (42-б, 5-т). Ү шіншіден, мемлекетке опасыздық жасағ ан жағ дайда Президентті қ ызметінен кетірудің конституциялық механизмі қ арастырылғ ан (47-б, 2-т). Тө ртіншіден, Президенттің нормативтік қ ұ қ ық тық актілерін Конституцияғ а сә йкес келмейді деп танудың конституциялық механизмі қ арастырылғ ан. Президенттікке кандидатқ а Конституция белгілі бір талаптар қ ояды. Ең алдымен тумысынан Республика азаматы болып табылатын ә рі Қ азақ станда кемінде он бес жыл тұ ратын Республика азаматы ғ ана Президент болып сайлана алады. Президен ү шін жас шамасы цензасы белгіленген - ол қ ырық жасқ а толғ ан болуы керек. Сонымен қ атар ол мемлекеттік тілді еркін мең герген болуғ а тиіс.