Шаруашылығы. 27 страница

Қ азақ стан Республикасының Конституциялық Кең есі — Қ азақ станда конституцияны қ адағ алайтын ұ жымдық орган. Ол 7 мү шеден қ ұ ралғ ан. Конституциялық Кең естің Тө рағ асы мен екі мү шесін Президент, соғ ан сә йкес Сенат пен Мә жіліс екі мү шеден 6 жыл мерзімге тағ айындайды.

Конституциялық Кең еске Президент, Сенат Тө рағ асы, Мә жіліс Тө рағ асы, жалпы санының бестен бірінен кем емес Парламент депутаттары, Премьер-Министр, сот (Конституциямен бекітілген адамдар бостандығ ы мен азаматтардың қ ұ қ ық тық нормативтік актілері бұ рмаланғ ан жағ дайда ғ ана) ө тініш білдіруге қ ұ қ ылы.

163. Қ азіргі Қ азақ станның мемлекеттік қ ұ рылымы: Қ Р Конституциялық Кең есі.

Конституциялық Кең ес Қ азақ станның саяси жү йесінде айрық ша орынғ а ие. Қ азақ стан Республикасы Конституциялық Кең есі ө кілеттіктері алты жылғ а созылатын жеті мү шесінен қ ұ ралғ ан. Конституциялық Кең естің ө мір бақ илық мү шелігіне Республиканың Экс-Президенттері қ ұ қ ылы болып табылады. Конституциялық Кең естің Тө рағ асын Республика Президенті тағ айындайды жә не дауыс тең дей бө лінген жағ дайда оның дауысы шешуші болып табылады.

Конституциялық Кең естің екі мү шесі Республика Президентімен, екеуі Сенат тө рағ асымен, екеуі Мә жіліс тө рағ асымен тағ айындалады. Конституциялық Кең естің қ алғ ан мү шелері ә р ү ш жыл сайын жаң артылып тұ рады.

Конституциялық Кең естің ұ йымдастырылуы мен қ ызметі конституциялық заң мен реттеледі.

Конституциялық Кең ес:

Республика Президентінің сайлауы;

Парламент депуттарының сайлауы;

Республикалық референдум ө ткізудің дұ рыстығ ы туралы мә селеге қ атысты туғ ан таласты шешеді.

Конституциялық Кең ес:

Парламентпен қ абылдағ ан жә не Президент қ ол қ ойғ ан заң дардың Конституциямен сә йкестігін;

Халық аралық келісімдердің Конституцияғ а сә йкес бекітілуін қ арайды.

Конституциялық Кең ес:

Конституция нормаларына ресми тү сінік береді;

Республика Президентін қ ызметінен мерзімінен бұ рын босату туралы Парламентпен тиісті шешім қ абылданғ анша, Республика Президентін қ ызметінен босату туралы соң ғ ы шешімге келгенге дейін белгіленген конституциялық рә сімдерді сақ тау туралы ұ йғ арым жасайды.

Конституциялық Кең естің қ орытынды шешімі қ абылдағ ан кү ннен бастап кү шіне енеді жә не шешім шағ ымдануғ а жатпайды, республиканың барлық аумағ ында жалпығ а бірдей міндетті болып табылады. Басқ а да шешімдердің ө з кү шіне ену тә ртібі Конституциялық Кең еспен айқ ындалады.

Республика Президентінің қ арсы пікірін ең сермеген жағ дайда Конституциялық Кең естің шешімі қ абылданбағ ан болып саналады жә не конституциялық ө ндірісі тоқ татылады.

164..2007 жылғ ы мамырда Қ Р Конституциясына енгізілген толық тырулар мен ө згерістер. Бұ л ө згерістер билік тармақ тарының арасындағ ы тепе тең дік жә не тежемеліліктің тиімді жү йесін қ алыптастыруғ а бағ ытталды. Осы мақ стта Президенттің біршама ө кілеттілігі Парламентке берілді. Сө йтіп, Парламент Ү кіметті, Конституциялық Кең естің ү штен еі бө лігін, Орталық Сайлау Комиссиясын, Есеп комитетін қ акалыптастыру жә не олардың қ ызметін бақ ылау қ ұ зырына ие болды. Ү кіметтің қ ызметі тиімді жә не сапалы болуы ү шін оның мемлекет басшысы мен Парламент алдында жауаптыылығ ы қ алыптастырылды. Атқ арушы билікті реформалау шең берінде ә кімдерді сайлау, жергілікті ө зін ө зі бақ ару институттарын жетілдіру қ арастырылды. Бұ л іс жү зінде президенттік басқ арудан президенттік парламенттік басқ аруғ а ө туді білдірді. Сонымен, Конституциялық реформа нә тижесінде Қ азақ станда жаң аша саяси жү йе қ алыптастыру мү мкіндігі туды. Конституциялық реформалар саяси билік институттарын одан ә рі жетілдіру, билік тармақ тарының қ арым қ атынасын реттеу, қ азіргі заманғ ы талаптарғ а сә йкестендіру мақ сатныда жү ргізілді. Соның нә тижесінде мемлекеттік басқ ару жү йесі жаң артылды. 2007 жылы мамыр айының 16 жұ лдызында Қ азақ стан Республикасының Президенті Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев Парламент қ ос палатасының бірлескен мә жілісінде Ата Заң ымызғ а саяси реформаларды дамытуғ а, халық билігін кең ейтуге арналғ ан ұ сыныстар жасады. Елбасының бастамасы қ олдау тауып, Парламент Қ азақ стан Республикасы Конституциясына ө згерістер мен толық тырулар енгізу жайында заң қ абылдады. 2007 жылдың мамыр айының 21 жұ лдызында Елбасы заң ғ а қ ол қ ойып, бекіткен болатын. Конституцияғ а енгізілген ө згерістер мен толық тыруларғ а сә йкес бү гінгі таң да еліміз президенттік басқ арудан президенттік-парламенттік басқ аруғ а ауысты. Президенттің ө кілеттілігі 7 жылдан 5 жылғ а қ ысқ артылды.Жалпы Парламенттің, ә сіресе, Мә жілістің ө кілеттіктері едә уір кең ейді. Оғ ан Ү кіметті жасақ тау мен оның жұ мысын бақ ылаудың негізгі тетіктері берілді. Конституциялық кең ес, Орталық сайлау комиссиясы, республикалық бюджеттің атқ арылуын бақ ылау жө ніндегі есеп комитеті сияқ ты маң ызды мемлекеттік органдар қ ұ рамының ү штен екісін Парламент бекітетін болды. Сонымен қ атар Сенат Жоғ арғ ы сот судьяларын тағ айындап, Бас прокурорды, Ұ лттық қ ауіпсіздік комитетінің тө рағ асын Президенттің тағ айындауына ө з келісімін беретін болды. Осының бә рі Парламенттің мемлекеттік саясатқ а ық пал ететіндей ө кілеттіктері мен мү мкіндіктерінің жеткілікті екенін кө рсетеді. Мә жіліс депутаттарының саны 77-ден 107-ге дейін ө сті, оның ішінде 98 депутат тепе-тең жү йе арқ ылы партиялық тізім бойынша сайланады. Сайлаудың бұ л жү йесі саяси партиялардың белсенділігі мен рө лін ғ ана арттырып қ оймайды, елдің саяси ө мірін де одан ә рі жандандыруғ а ық пал етеді. Оның ішінде 9 депутатты Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясы сайлайды. Президент ө з ө кілеттілігі мерзімінде Сенаттың 15 депутатын тағ айындайды. Президент қ ұ зырындағ ы депутаттардың бір бө лігі Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясымен кең есуден кейін тағ айындалады. Бұ л ө згеріс елдегі этностық азшылық тың жә не басқ а ұ лттардың мү ддесін қ орғ аумен қ атар, Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясының абыройын арттыратыны сө зсіз. Сондай-ақ Елбасының ұ сынысымен жергілікті ө зін-ө зі басқ ару жү йесі бойынша Ата Заң ғ а маң ызды ө згерістер енгізілді. Соның арқ асында жергілікті ө зін-ө зі басқ аруда мә слихаттардың маң ызы артты. Облыс ә кімдері, Алматы жә не Астана қ аласының ә кімдері мә слихаттың келісімімен тағ айындалатын болды. Мә слихаттың ө кілеттілігі 4 жылдан 5 жылғ а дейін ұ зартылды. Мә слихаттар ә кімдерге қ арапайым кө пшілік дауыспен сенімсіздік білдіре алады. Сот жү йесін жетілдіру ө з жалғ асын тапты. Сот алқ асының судьялар лауазымына ү міткерлерді іріктеу жө ніндегі ө кілеттік Жоғ арғ ы сот кең есіне, сот қ ұ рамын жасақ тау атқ ару орындарынан алынып, тә уелсіз органғ а берілді. Бұ л соттардың тә уелсіздігін нығ айтатыны сө зсіз.Бұ рын қ ылмыс жасағ ан адамдарды тұ тқ ындауғ а санкцияны прокурор берсе, енді ол қ ұ зырет сотқ а берілді. Тұ тқ ындаудың заң дылығ ының жауапкершілігі соттардың қ ұ зырлығ ына ауысты. Аталмыш ө згерістер қ ылмысты қ уғ ындаушы органдардың жауапкершілігін арттыратындығ ы кө рші Ресей елінің тә жірибесінде айқ ын кө рініс тапты.

Конституцияның 84-бабы алынып, бұ рын сот пен прокуратурадан анық тау жә не тергеу органдары алыстатылғ ан болса, қ азіргі таң да прокуратурағ а ауыр қ ылмыстарды, лауазымды адамдардың қ ылмысын тергеу қ айта берілді. Елбасының ұ сынысымен Конституцияғ а енгізілген елді демократияландыруғ а бағ ытталғ ан ө згерістер мен толық тырулар ө з жемісін бере бастады. Алдымен - экономика, сосын саясат деген Тұ ң ғ ыш Президентіміздің берік ұ станымының кө регендігіне кө зіміз кә міл жетіп отыр.

165. Қ Р Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2007 жылғ ы «Жаң а ә лемдегі жаң а Қ азақ стан» Қ азақ стан халқ ына Жолдауы.

Егеменді еліміздің тарихында 2007 алтын ә ріппен жазылып қ алғ ан жыл. Мағ ыналы, мазмұ нды жыл болды. Ә рине, 1991 жылдан бастап бү гінгі мерейлі 2011 жылғ а дейінгі жиырма жылдың қ ай-қ айсысын жекелеп алсақ, ә рқ айсысының ө з салмағ ы, ө з ө лшемі, мә н-мағ ынасы бар. Жең іл жылдар болғ ан жоқ. Тә уелсіздіктің ә р жылының осалы болмағ анын біздің ұ рпақ жақ сы біледі. Қ ауіп-қ атерлі жылдарды басымыздан ө ткеріп, бү гінгі кү нге жетіп, Қ азақ елі атанып отыр­мыз. 2007 жылы біз шын мә ніндегі Қ азақ еліне айналдық. Қ азақ менталитетіне жақ ын ұ ғ ым «ел» дегеннің мазмұ ны кең ес заманда қ алыптасқ ан, «қ оғ ам» дегенге жақ ын келеді. Ел деген – қ оғ ам болу деген сө з. Ескі кең естік қ оғ амды қ иратқ ан соң, қ оғ ам қ ұ ра алмай, бұ рын естіп, кө ріп білмеген қ иыншылық тарғ а тү скен қ азақ халқ ы 2007 жылы ө зінің жаң а тұ рпатты қ оғ ам болғ анын анық кө рсетті.

Елбасы Жолдауда мемлекеттің ішкі жә не сыртқ ы саясаты ө рісіндегі ө зекті алты басымдық бойынша отыз бағ ытты саралап берді. Бұ л келелі мә селелерді жү зеге асыруды Елбасы Премьер-Министр Кә рім Мә сімов бастағ ан жаң а Ү кіметке жү ктеді. Ү кіметтің ауысуы да табиғ и жағ дай еді. Елбасы ә р Ү кіметке ө зіне тиісті жү ктеме қ ойып, ол орындалғ ан соң жаң а келесі Ү кімет алдына тың мә селелер жү йесін қ оюмен келеді. Осы жолы да солай болды. Мә селе, Ү кіметтің кемшілігінде емес, оның алдына қ ойылатын стратегиялық міндеттерге қ атысты болатын. Президент Жарлығ ымен Аслан Мусин Премьер-Министрдің орынбасары – Экономика жә не бюджеттік жоспарлау министрі етіп тағ айындалды. Осы жылғ ы жаң алық деуге болатын жағ дай Ү кіметтің жаң а қ ұ рамын анық тауда бұ л мемлекеттік маң ызды іске «Нұ р Отан» халық тық -демократиялық партиясы басшылығ ына жә не оның Парламенттегі фракциялық кең есіне жү ктелді.

Жолдаудағ ы идеялар, негізгі бағ ыттар басылым беттерінде жан-жақ ты насихатталып талқ ығ а тү се бастады. Осы орайда Елбасының сә уір жә не мамыр айларында ө зінің Жолдауына қ атысты бірнеше маң ызды шаралар ө ткізгенін айтқ ан жө н, ә сіресе, «Қ азақ станның бірлескен отыз кө шбасшысы» бағ дарламасы ел экономикасын модернизациялауда шешуші мә нге ие болды. Осы мақ сатқ а орай Елбасы Ү кімет пен бизнес қ ұ рылымдарының бірге атқ аратын тиімді жұ мыс­тарын нақ тылай келе, Қ азақ станның бә секеге қ абілетті елу елдің қ атарына ө туін міндет етіп қ ойды. Бә секеге қ абілеттілік – мемлекеттің ө міршең дігі деген мағ ына беретін тү сінік. Бә секеге қ абілетті тек қ ұ рылымдар, холдингтер, басқ а да даму институттары ғ ана емес, бә секеге қ абілеттілік ә р кә сіпкердің іс-қ имылынан айқ ын­далмақ. Бә секеге қ абілетсіздік ө німнің сапасын мү лдем тө мендететін жағ дай екені, сонау кең естік кезең нен белгілі жә йт. Бә секеге қ абілеттілік тек ынта емес, ол жаң а технологияны мең геріп, онымен жұ мыс істеп, сапалы ө нім, яғ ни тауар ө ндіре білу. Бә секеге қ абілеттілік ү шін іскерлік қ ажет. Ол ө здігінен аспаннан тү сетін жағ дай емес, ол халық қ а білім беру ісімен табиғ и ү ндестікте. Бізге бә секеге қ абілетті білімдер жү йесі керек. Бұ л білім беру жү йесін жаң а дең гейге кө теру ісі екенін Елбасы Жолдауда нақ тылап айтты.

Жолдауда ә леуметтік мә селелер, ә сіресе, бюджет саласындағ ы қ ызметкерлерге, зейнеткерлерге, студент шә кіртақ ысына ү стемелер қ осу мә селесі нақ ты шешімін тапты.

2007 жыл ө зінің саяси қ уатымен тарихқ а енді. Ол осы жылы Конституцияғ а енгізілген тү зетулерден айқ ын кө рінді. Елбасы 16 мамырда Парламент палата­ларының бірлескен мә жілісінде былай дегені есімде: «Бү гін – қ азақ стандық демократияның тарихи кү ні. Конституцияғ а ө згерістер мен толық тырулар енгізу туралы заң сіздердің алдарың ызда. Бұ л қ ұ жат – саяси реформалардың жалпы­ұ лттық бағ дарламасын жү зеге асыру бойынша атқ арылғ ан кең кө лемді жұ мыстардың, еліміздің қ ұ қ ық тық кең істігіндегі терең ө згерістердің қ исынды қ орытындысы. Мен, республикамыз президенттік болып қ ала тұ ра, Парламенттің ө кілеттілігі айтарлық тай кең ейгенін діттейтін конституциялық ө згерістер жолымен жү руді ұ сынамын. Бұ л біздің республиканың президенттіктен президенттік-парламенттік ү лгіге кө шкенін білдіреді». Президент неге мұ ндай қ адамғ а барды, себебі, Қ азақ мемлекеті, Қ азақ елі толыса келе, енді кө птеген істерді қ оғ ам иығ ына артуғ а болады деген тұ жырымғ а келді. Бұ л – батыл ә рі дер кезіндегі шешім. Сө йтіп, қ оғ ам ө зін ө зі басқ аруғ а кө ше бастағ анда, ә рине, саяси партиялардың рө лі туралы сө з болуы қ ажет еді. Сонымен, қ оғ ам жә не партия деген жаң а саяси тіркес тұ рақ ты мә нге ие болды. Бұ л Қ азақ еліндегі басталғ ан жаң а мағ ынадағ ы саяси модернизация болатын. Сондық тан, бұ л жыл еліміз ү шін саяси бетбұ рыс жылы болды дейміз.

Ә р жылдың ө з болмысы, философиясы бар. 2007 Қ азақ елі тарихының айтулы жылы болды. Болғ ан іс, оқ иғ алар тарих еншісіне айналды. Бірақ сол жылы қ ызмет жасап, ғ ұ мыр кешкен біздің сана-сезімімізде 2007 жыл ө зінің ізгілік қ уатын сақ тап қ ала береді.

166. Н.Ә.Назарбаевтың 13 қ азан 2009 ж. ә л-Фараби атындағ ы Қ азҰ У – де профессор-оқ ытушылар қ ұ рамы мен студенттерге оқ ығ ан дә рісі жә не оның негізгі бағ ыттары.

Елбасы Нұ рсұ лтан Назарбаевтың Ә л-Фараби атындағ ы Қ азҰ У студенттері алдында оқ ығ ан дә рісі ешкімді де бейжай қ алдырғ ан жоқ. “Себебі, сан алуан. Негізгі тү йін –дағ дарыс себептері, одан кейінгі дү ниеге интеллектуалдық кө зқ араспен, тың талпыныспен қ адам басу. Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы “Ә р азаматтың денсаулығ ы, интеллектісі жә не білімі қ андай болса, мемлекеттің ә лемдік қ оғ амдастық жү йесіндегі жоғ ары бә секелестікке қ абілеті де сон­шалық ты болмақ ” деп, еліміздің келешектегі дамуында адами капиталдың, ұ лт ә леуметінің атқ аратын рө ліне баса назар аударды. Бү гінде еліміз экономикалық қ арқ ынды дамуымен де, саяси тұ рақ тылығ ымен де ә лемдік қ ауымдастық қ а кең інен таныла бастады. Қ азақ стан тә уелсіздігін бекем бекітіп, саяси жә не экономикалық дербестікке қ ол жеткізді. Тә уелсіздіктің тағ ы бір маң ызды сипаты –интеллектуалдық -идеологиялық еркіндік. Елбасы ө зінің дә рісінде еліміздің осы талап тұ рғ ысынан дамуындағ ы білім мен ғ ылымның, сонымен бірге, жастардың белсенділігіне айрық ша мә н берді. Шындығ ында, ел болашағ ын озық технологиялар мен инновацияларды терең мең герген жас мамандарсыз, қ азіргі студенттер мен мектеп оқ ушыларынсыз кө зге елестету мү мкін емес. Сол себептен Елбасының жыл сайынғ ы жолдауларында бұ л мә селеге айрық ша ден қ ойылып, “Болашақ ”, “Интеллектуалды ұ лт–2020”, “Инновациялық даму” бағ дарламалары қ абылдануының астарында тә уелсіз еліміздің алдағ ы дамуына алғ ышарттар тү зіл­генін байқ аймыз. Жас ұ рпақ тың білімді, саулығ ы мық ты болуы ү шін “100 мектеп, 100 аурухана” бағ дарламасымен салынып жатқ ан білім ордалары мен емдеу меке­мелерінің ұ лттың ә леуметтік тұ рғ ыдан ең се тіктеуіне ық пал етіп отыр. Дағ дарыстың да ө тетін уақ ыты келеді. Сол кезде Қ азақ станғ а қ ай тұ рғ ыда дамуды таң дау қ ажет? Елбасы ө з дә рісінде, міне, осы мә селеге кең інен тоқ талды. Ә лемдік қ ауымдастық ты дү рліктірген дағ дарыс кезінде қ азақ стандық қ оғ амның ал­дында тұ рғ ан міндеттерді шешудің ұ тымды жолдары, оның жаһ андық экономика­ны тұ ралатардай екпініне қ арсы қ ажетті ресурстар мен нақ ты бағ дарламалар жа­сақ талды. Елдегі ә леуметтік тұ рақ тылық пен экономикалық ө сім, осы жұ мыстардың дер кезінде қ олғ а алынғ аны ә леуметтік қ иыншылық тан сақ тап қ алды. Бұ л қ азір дә лелденіп отыр. Енді Қ азақ станның дағ дарыстан кейінгі дамуы Елбасының дә рісінде тө рт бағ ытпен айқ ындалды. Еліміздің қ уатты экономикалық ө ң ірлерінің бірі саналатын Атырауда осы бағ ыттарды іске асырудың мол мү мкіндігі бар. Мә селен, ө ң ірде жаратылыстану ғ ылымдары, экология, энергетика салаларын кең ауқ ымда дамытуғ а қ ажеттілік бар. Елбасы дә рісіндегі тө рт бағ ыттың, яғ ни биохимия, экоэнергия, экология жә не адам жасын ұ зарту бағ ытындағ ы жұ мыстардың біздің ө ң ірге де қ атысты тұ стары кө п. Қ азір қ уатты ө ң ірдің ірі кә сіпорындарында шетелдік мамандар жұ мыс істеп жатыр. Уақ ытша табыс табуғ а келгендер Қ азақ станда тұ рақ тамайтыны белгілі, сол себептен оларды бә секеге қ а­білетті ұ лттық мамандармен алмастыру міндеті тұ р. Бұ л міндетті отандық білім мен ғ ылым, дә лірек айтқ анда, жоғ ары оқ у орындары мен ғ ылыми-зерттеу орталық ­тарында патриоттық сезімде тә рбиеленген білікті жастар ғ ана орындай алады. Ө з елінің тарихы мен мә дениетін қ ұ рметтейтін, ө з Отанын сү йген азамат қ ана елі ү шін қ ызмет етеді. Елбасының студенттерге Абайды қ азақ ша тү пнұ сқ асынан оқ ып, шығ арманың мә нін терең ұ ғ ының дар деуінде ұ лттық рухпен, ұ лттық намыспен қ анаттансын деген мақ сат жатыр. Жалпы, Елбасының бұ л дә рісі ел дамуына ерекше жол ашқ ан бағ ыт-бағ дар деп бағ алаймыз. Университет жастары бұ рын дә рісті теледидардан кө рсе, енді басылымдардан нақ тылай оқ ып, соны орындау ісіне ө з ү лестерін қ осу ү шін талпыныс жасап жатыр. ТІЛЕГІ БІРДІҢ ЖҮ РЕГІ БІР.

167. Қ азақ стандағ ы ү кіметтік емес ұ йымдар (1990-2011 жж.). Ү кіметтік емес ұ йымдар. Ү кіметтік емес ұ йымдар - қ азіргі уақ ытта елімізде барлық ә леуметтік маң ызды салалардың жұ мысын жү зеге асыратын 5000-ғ а тарта ү кіметтік емес ұ йым қ ызмет етеді. 2002 жылы Ү кімет қ аулысымен ү кіметтік емес ұ йымдарды мемлекеттік қ олдаудың Тұ жырымдамасы бекітілді. Тұ жырымдама ү кіметтік емес ұ йымдарды мемлекеттік қ олдаудың мақ саты мен басымдық тарын жә не оларды жү зеге асырудың тетіктері мен дең гейін айқ ындады. 2003 жылы ү кіметтік емес ұ йымдарды мемлекеттік қ олдаудың 2003-2005жылдарғ а арналғ ан бағ дарламасы қ абылданды. Бағ дарламаның мақ саты - Қ азақ станда ү кіметтік емес ұ йымдардың тұ рақ ты дамуына жағ дай туғ ызу жә не мемлекет тарапынан кө рсетілетін қ олдау мен ө зара іс-қ имыл негізінде олардың қ оғ амдағ ы ә леуметтік маң ызды мә селелерді шешудегі рө лін арттыру болып табылады. Тиісті ө ң ірлік бағ дарламалар бекітілген. Бү гінгі таң да облыстар жә не Астана, Алматы қ алалары ә кімдерінің жанында билік пен ү кіметтік емес ұ йымдардың ө зара іс-қ имылын орнық тыратын кең естер, ал орталық атқ ару органдарында салалық ү кіметтік емес ұ йымдар қ атысуларымен консультативтік-кең естік органдар қ ұ рылып, қ ызмет етуде. 2003 жылғ ы 14-15 қ азанда Мемлекетбасшысының қ атысуымен тұ ң ғ ыш рет Азаматтық форум - ү кіметтік емес ұ йымдар республикалық съезді ө тті. Форумның ұ йымдастырылуы мемлекеттік органдар мен ү кіметтік емес ұ йымдарның қ оғ амдық ө зекті проблемаларды шешуде ә ріптестік негізіндегі ө зара іс-қ имыл тетіктерін жетілдірудің бірлескен қ адамдарын ә зірлеуге мү мкіндік туғ ызды. 2005 жылғ ы 1 сә уірде Қ азақ стан Республикасы Президенті Н. Назарбаевтың отандық ү кіметтік емес ұ йымдар ө кілдерімен кездесуі ө тті. Мемлекет басшысы Қ азақ станның ү кіметтік емес ұ йымдар конфедерациясының II Азаматтық форум ө ткізу туралы бастамасын қ олдады. 2005 жылы сә уірде республикалық бюджет есебінен ә леуметтік маң ызды проблемаларды шешуде ү кіметтік емес ұ йымдардың қ атысуының қ ұ қ ық тық негізін қ амтамасыз ететін Қ азақ стан Республикасының " Мемлекеттік ә леуметтік тапсырыс туралы" Заң ы қ абылданды, II Азаматтық форумга дайындық шең берінде Ү кімет II Азаматтық форумга дайындық жү ргізу жә не ө ткізу жө ніндегі Ұ йымдастыру комитетін қ ү рды. Сонымен қ атар қ ү рамына ірі ү кіметтік емес ұ йымдар мен облыстық қ ауымдастық тар басшылары енген Форумга дайындық жү ргізу жө ніндегі қ оғ амдық ұ йымдастыру комитеті қ ұ рылды.

168.«Болашақ» мемлекеттік бағ дарламасы: елдің келешегі ү шін тарихи маң ызы. Сә уірдің 30-ы. Қ азАқ парат /Айгү л Тұ рысбекова/ - Мен «Болашақ» Президенттік бағ дарламасының алғ ашқ ы тү лектерінің бірі екендігімді ә рдайым мақ тан тұ тамын. Бү гінде кө п жылдардан кейін осы бағ дарламаның ө зім ү шін де, жалпы елім ү шін мә н-маң ызы ерекше екендігін тү сіндім. Ол мен сияқ ты кө птеген жас қ азақ стандық тардың ө мірі мен тағ дырын ө згертті. «Болашақ» бағ дарламасының идеясы Елбасымыздың кө регендігін айғ ақ тайтын, стратегиялық маң ызды шешім болды, деп санаймын. Бұ л бағ дарламаның идеясын «болашақ тық тардың» 2008 жылғ ы қ аң тардың 30-ында Астанада ө ткен форумында Қ Р Президенті Нұ рсұ лтан Назарбаев жариялағ ан болатын. Бағ дарламаның негізгі мақ саты? жаң а формациядағ ы қ азақ стандық тарды тә рбиелеу жә не Қ азақ станды бә секеге қ абілетті адами капиталы бар елге айналдыру. «Бұ л? дер кезінде кө терілген қ ажетті идея, -деді М. Шегебаев. - Қ азақ станғ а ХХІ ғ асырда қ алай жұ мыс істеу керектігін білетін адамдар керек. Олар? кә сіби, ішкі жә не халық аралық ү дерістерді жақ сы мең герген, мемлекеттік мү ддені жеке бастың мү ддесінен жоғ ары қ оятын отансү йгіш, басқ арушы, менеджменттің алдың ғ ы қ атарлы тә сілдерін қ олдануғ а дайын адамдар болуғ а тиіс. Елбасы дә л осы туралы айтты». Бағ дарламаның басты міндеттерінің тағ ы біреуі? ұ лттың зияткерлік ә леуетін кө теру. Президент атап кө рсеткендей, білім берудің заманауи озық ү лгісін, экономикалық ө мірдің жетілдірілген нысандарын жұ ртшылық ү шін қ олжетімді болатындай етуіміз қ ажет. Қ азақ станды шикізат ресурстарына тә уелсіз, индустриялық экономикасы бар мемлекетке айналдыру ү шін жоғ ары білімді адамы ресурс қ ажет. «Болашақ» бағ дарламасы бә секеге қ абілетті ұ лтты қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан маң ызды жобалардың бірегейі болуғ а тиіс. «Таяу жылдарда біздерге мемлекеттік басқ ару ү шін де, бизнес ү шін де жаң а заманауи жә не ә серлі басқ арушыларды қ алыптастыру қ ажет болады. Қ азақ станның алдына бә секеге қ абілетті 50 мемлекеттің қ атарына ену міндеті қ ойылып отыр. Сонымен қ атар, біз «Еуропағ а жол» бағ дарламасын жү зеге асыруғ а талаптанып отырмыз»,? деп қ орытты М. Шегебаев.

169. «Мә дени мұ ра» мемлекеттік бағ дарламасы: елдің келешегі ү шін тарихи маң ызы.

Жылдар жылжып, уақ ыт ө ткен сайын Тә уелсіздігіміздің мә ні жарқ ырай ашылып, маң ызы арта тү скенін бү гінгі ө мірдің ө зі кө рсетіп отыр. Қ ол жеткен табыстарымыз бен жетістіктеріміз туралы сан рет айтылды да, жазылды да. Мен оларды тағ ы да қ айталап жатудан аулақ пын. Тек олардың қ атарында еліміздің рухани ә лемін дамуында бірден-бір ү лес болып табылатын, ұ лттық мә ні зор «Мә дени мұ ра» мемлекеттік бағ дарламасын қ осар едім. Мә дениет - ұ лттың бет-бейнесі, рухани болмысы, жаны, ақ ыл-ойы, парасаты. Ө ркениетті ұ лт, ең алдымен, тарихымен, мә дениетімен, ұ лтын ұ лық тағ ан ұ лы тұ лғ аларымен, ә лемдік мә дениеттің алтын қ орына қ осқ ан ү лкенді-кішілі ү лесімен мақ танады. Сө йтіп тек ө зінің ұ лттық тө л мә дениеті арқ ылы ғ ана басқ ағ а танылады.Осы орайда “Мә дени мұ ра” бағ дарламасы - мә дениетке деген мемлекеттік кө зқ арастың соны стратегиялық ұ станымын айқ ындағ ан маң ызды жоба болды. Ол жаң адан қ алыптасып жатқ ан қ азақ стандық қ ауымдастық тың ә леуеті мен гуманистік бағ ыт-бағ дарын танытты.Бұ л Бағ дарламаны қ абылдағ анда біздің алдымызғ а қ ойғ ан басты мақ сатымыз - халқ ымыздың ө скелең рухани-мә дени сұ ранысын қ анағ аттандыру болатын.Бағ дарламаны жү зеге асырушы Қ оғ амдық кең естің алдына бірнеше міндеттер қ ойылды.Ең алдымен, білім беру саласын дамыту, халқ ымыздың тарихына қ атысты мә дени мұ рамызды сақ тауды қ амтамасыз ету, алыс-жақ ын шет жұ рттағ ы жә дігерлеріміз бен мұ рағ аттарымызды іздестіріп, жинақ тау керектігі міндеттелді.Екіншіден, қ азақ тың тарихи-мә дени ескерткіштерінің кө пшілігі кең сахарамызда шашыла орналасқ аны белгілі. Олардың біршамасы бұ ғ ан дейін тиіп-қ ашып жө нделсе де, қ алпына келтіру, жаң арту жұ мыстары жү йелі тү рде қ олғ а алынбағ ан еді.Оның ө зіндік себептері де бар болатын.Кең ес заманында кө не тарихты қ опарудың қ ажеті жоқ тай жасқ аншақ тап, коммунистік идеологияның жымысқ ы саясатынан аса алмадық. Тә уелсіздіктің алғ ашқ ы жылдарында қ олымыз қ ысқ а болды.Осы жағ дайды жан-жақ ты ескеріп, бағ дарлама аясында жер-жерде шашыла орналасқ ан еліміздің аса маң ызды деген тарихи-мә дени жә не сә улет ескерткіштеріне зерттеулер жү ргізіп, оларды ғ ылыми негізде қ айта жаң ғ ырту жұ мыстарын қ олғ а алу туралы тапсырма берілді.Ү шіншіден, қ азақ шын мә нінде бір дү ниесімен мақ танар болса, ол - фольклорымыздың байлығ ы ғ ой. Ежелден сө з ө нерін қ асиет тұ тқ ан елміз. “Қ азақ халқ ының фольклоры жү з томнан асады” деген ә ң гімені біз естігелі қ анша заман болды! Сө йте тұ ра, осы шаруада да істен гө рі сө з кө бірек болды. Ертегісі бар, батырлар жыры бар, айтысы мен дастаны бар оннан астам кітапты анау бір жылдары шығ арғ анымыз есімізде. Сосын оның аяғ ы да қ ұ рдымғ а кетті.Осығ ан байланысты мамандарғ а ауыз ә дебиетінің бар байлығ ын жарқ ырата шығ арып, қ азақ тың ә дет-ғ ұ рпы мен салт-дә стү рін зерделеудің тұ тастай жү йесін жасау міндеттелді. Ұ лттық ә дебиет пен жазуымыздың кө п ғ асырлық тә жірибесін қ орытып, том-том етіп оларды кітап тү рінде тарату жү ктелді.Тө ртіншіден, кең ес дә уірінде баяғ ыда қ азақ тіліне кө п шығ армалар аударылғ ан сияқ ты кө рінетін жә не ә лемдік классиканы тү гел аударып тастағ андай сезінуші едік.Сө йтсек, бұ л шаруада да тындырғ анымыз шамалы болып шық ты.Аударма саласында мү лдем жү йе болғ ан жоқ. Ә лемдік классика да ү зіп-жұ лып қ ана аударылғ ан. Ә йтеуір, орыстың классикалық ә дебиеті ғ ана біршама қ амтылыпты. Содан кейінгі аудармалардың баршасы дерлік кең ес ә дебиетінің туындылары.Сондық тан, ә лемдік кө ркем ә дебиеттің де ең ү здік туындыларын жү йелі тү рде ана тілімізге аудару қ ажеттігі туды. Оғ ан қ осымша ә лемдік ғ ылыми ой-сананың, мә дениеттің озық ү лгілерін қ азақ шалау негізінде гуманитарлық білім берудің мемлекеттік тілдегі толық қ анды қ орын жасау ойластырылды. Сайып келгенде, осының бә рі мемлекет болып қ алыптасуымыз ү шін, ұ лт болып топтасуымыз ү шін қ ажет жағ дай. Ә лемдік ғ ылым мен мә дениеттің озық жетістіктерін бойымызғ а сің іре отырып, қ азақ стандық тардың рухани кемелденуі, ө ркениет кө шінен кейін қ алмауы ең негізгі мақ сат етілді.Ө здерің із білесіздер, кейінгі жылдарда Қ азақ станның Ресейдегі жылы, Ресейдің Қ азақ стандағ ы жылы деп атаудың арқ асында біз Абай бабамыздың ескерткішін Мә скеудің дә л ортасына орнатқ ыздық. Бұ л да ү лкен жетістік болып табылады.Ал рухани-мә дени таным арқ ылы, тарихи сана негізінде патриоттық сезім, отаншылдық рух қ алыптасатыны белгілі. Ә сіресе бү гінгі жастарды отаншылдық рухта тә рбиелеу - мемлекеттік идеологияның темірқ азығ ы болуы тиіс.Ә лемдік ғ ылым мен білімнің асыл қ азыналарын қ азақ шалау арқ ылы біз мемлекеттік тілдің мә ртебесін кө теру мә селесін негізгі мақ сат етіп қ ойдық. Келешекте мектеп, орта арнаулы жә не жоғ ары оқ у орындарының бағ дарламаларын осы «Мә дени мұ ра» кітаптары негізінде қ айта қ арап, толық тыру мә селесі де ойластырылуы қ ажет.Мә дениеті жоғ ары, тарихи танымы орнық ты, ойы сергек елдің рухы да биік. Рухы биік халық тың іргесі де берік, ә леуеті де қ уатты, ынтымағ ы да жарасты болмақ деп есептеймін.Мінеки, бұ дан тө рт жыл бұ рын менің халық қ а Жолдауымда айтылғ ан, содан кейін қ абылданғ ан жә не бү гін мә ресіне жетіп отырғ ан “Мә дени мұ ра” мемлекеттік бағ дарламасының алдына осындай мақ саттар мен міндеттер қ ойылғ ан болатын.Менің Жарлығ ымен қ ұ рылғ ан Қ оғ амдық кең ес, оғ ан тө рағ алық еткен Иманғ али Тасмағ амбетов, Мұ хтар Қ ұ л-Мухаммед жә не мә дениет, ақ парат, білім министрліктері ө ткен ү ш жылда орасан зор қ ызмет атқ арды.

170. «Нұ рлы кө ш» мемлекеттік бағ дарламасы жә не оның маң ызы.

Қ азақ стан Республикасының аумағ ындағ ы ә леуметтік – экономикалық жағ дайлармен ә рдайым ө згеретін кө ші-қ он ү дерісін реттеу мақ сатында Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінің 2008 жылғ ы «2» желтоқ сан № 1126 қ аулысымен 2009 – 2011 жылдарғ а арналғ ан «Нұ рлы кө ш» бағ дарламасы бекітіліп оны іске асыру бойынша 2008-2010 жылдарғ а арналғ ан іс шара жоспары қ абылданды.

Бағ дарламаның мақ саты ө ң ірлерді демографиялық жә не ә леуметтік-экономикалық дамыту жә не Бағ дарламағ а қ атысушылардың ә леуетін іске асыру мү ддесімен этникалық кө шіп келушілерді, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ең бек қ ызметін жү зеге асыру ү шін келген Қ азақ станның бұ рынғ ы азаматтарын жә не еліміздің қ олайсыз аудандарында тұ ратын Қ азақ стан азаматтарын ұ тымды қ оныстандыру жә не олардың жайғ асуы мен кірігуіне жә рдемдесу болып табылады.