Билет 8.

1. Ә леуметтік жұ мыс ұ ғ ымы

2. Девиантты мінез-қ ұ лық

3. Психологияның тү рлері

Жауаптары

1. Ә леуметтік жұ мыс - жеке адамдардың ә леуметтік мә селелерін, ең алдымен ә леуметтік жә бір шеккен жеке тұ лғ алар мен коғ амдық топтардың ә леуметтік мә селелерін шешуге, азаматтардың ә леуметтік кепілдігі бар қ ұ қ ық тары мен қ ажеттіліктерін қ амтамасыз етуге, ә леуметтік қ ызметін атқ ару қ абілетін қ алпына келтіруге немесе кө теруге қ олайлық туғ ызатын жағ дайлар жасауғ а бағ ытталғ ан кә сіптік іс-ә рекеттің ерекше, бірлестірілген, пә наралық тү рі. Ә леуметтік қ ызметкерлер барлық мұ қ таж адамдардың проблемасын (яғ ни мә селесін) шешуге кө мектеседі., ең алдымен ә леуметтік жағ ынан қ аралмағ андарғ а:
Қ арттарғ а, мү гедектерге, дұ рыс отбасы тә рбиесін алмағ ан баларғ а, психикасы бұ зылғ ан адамдарғ а, маскү немдерге, нашақ орларғ а, СПИД дертіне шалдық қ андарғ а е сепке алынғ ан отбасыларғ а, жә не т.б. ә леуметтік қ орғ ауғ а мұ қ таж ә леумсеттік топтарғ а.
Сондық тан ә леуметтік жұ мыс – бұ л теория ғ ана емес, ол адамдардың бір-бірімен ө зара ә рекеттік қ арым-қ атынасының ө нері. Ескере кететін жағ дай, біздің мемлекетімізде ә лі ә леуметік жұ мыстың технологиясы мен ә дістері жеткіліксіз. Адамның бабын табу, ә леуметтік жұ мыстың принципі ретінде адамғ а назарын аударту сияқ ты қ иын мә селені ө те қ ажет етеіді.
Ә леуметтік жұ мыс ол – қ айырымдылық іс.

2. Девиантты мінез-қ ұ лық (лат. deviatio - ауытқ у) - жалпығ а ортақ ережелерден ауытқ итын ә леуметтік іс-ә рекет, осы ережелерді бұ затын адамдар мен ә леуметтік топтардың қ ылық тары; қ абылданғ ан қ ұ қ ық тық немесе моральдық нормаларды бұ зғ ан адамның мінез-кұ лқ ы.^[1] Кең мағ ынасында девиантты мінез-қ ұ лық кез келген ә леуметтік ережелерден (мысалы, оның ішінде жағ ымды: батырлық, аса ең бек-қ орлық, альтруизм, ө зін қ ұ рбан ету, аса ү лкен рө л ойнау, жетістіктермен қ атар, жағ ымсыз: қ ылмыс, қ оғ амдық тә ртіпті бұ зу, адамгершілік ережелерін, дә стү рді, ә дет-ғ ұ рыптарды аттап ө ту, ө зіне-ө зі қ ол жұ мсау жә не т.б.) ауыт- қ ушылық ты білдіреді. Ал, тар мағ ынасында қ алыптасқ ан қ ұ қ ық тық жә не ө негелік ережелерді тек белінен басып, аттап ө ту деп тү сініледі. Мү ндай девиантты мінез-қ ұ лық ә леуметтік ө мірді ыдыратып, ә леуметтік аномияғ а ә кеп соқ тырады. Ол конформизмге қ арама-қ арсы. Девиантты мінез-қ ұ лық ә леуметтік себептері қ оғ амның мә дени қ ұ ндылық тары мен оларғ а қ ол жет- кізудің ә леуметтік қ олдау тапқ ан қ ұ ралдарының арасындағ ы алшақ тық та (Р.Мертон), ә леуметтік қ ұ ндылық тардың, ережелердің, қ атынастардың ә лсіздігі мен қ арама-қ айшылық тығ ында (Э.Дюркгейм). Девиантты мінез-қ ұ лық қ а жауап ретінде қ оғ ам немесе ә леуметтік топ арнайы ә леуметтік санкциялар қ олданып, ө з мү шелерін ондай қ ылық тары ү шін жазалайды.^[2]

3. Психологияның зерттеу объекті — осы кү ннің ө ткен ғ асырлардан бері келе жатқ ан дау мен талқ ылаудың тақ ырыбы. Бұ л кү рделі дауғ а шешім табатындай пікірлер қ алыптасқ ан ә дет-ғ ұ рып бойынша бірнешеу, атап айтсақ, психологияның зерттеу объекті — мінез-қ ұ лық пен оның қ алыптасуы; ойлау ү дірістері; эмоциялар мен пейіл; тұ лғ а; адамдар арасындағ ы қ арым-қ атынастар, т.б. Психологияның ә ртү рлі тараулары қ олданғ ан ә діс (клинакалық немесе тә жірибелік), немесе адамның ә рекеті (жұ мыс, еске салу, есте сақ тау, еске тү сіру, сезу, тә лім тану, т.б), немесе зерттеу бағ ыты (бала дамуы мен руханияты, Келбет руханияты, жануар жан дү ниесі) арқ ылы ажыратылады. Психологияның кей тараулары басқ а ғ ылымдармен бірге немесе ө зара кө рші зерттеу ө рістері ретінде немесе бір зерттеу ө рісінің салалары ретінде ү йлеседі. Бұ л тараулар, мысалы психологияның бір тарауы — рухани бұ зылыстарды зерттеу ү шін патологияны белгілеу ө те кү рделі, тұ лғ а патологиясын ақ ыл− ой паталогиясынан ажырату — одан ә рі кү рделі. Ақ ыр соң ында психология мен философия арасында кө п уақ ыт бойы қ арым—қ атынас ө те жақ ын болды, ажыратылмас десе де болар, себебі бұ рын психологияпә лсапаның бір бө лімі болғ ан, ал пә лсапафизиканың ескі мағ ынасында (ағ лақ, сана, іс ә рекет, т.б. қ алыптасқ ан пә лсапа тақ ырыптары психологияда кездеседі) бір бө лімі екендігін де ұ мытпау қ ажет. Осылай психологияның кей салалары пә лсапалық тақ ырыптарды зерттеуге бағ ытталғ ан (персонализм, гуманизм, биологизм, т.б.). Психологияны зерттеу ө рісінде басқ а да антропология, социология сияқ ты қ оғ амдық ғ ылымдармен де соқ тығ ыстыруғ а болады. Ең аяғ ында психологияны теориялық немесе практикалық жағ ынан анық тау — бү гінгі кү ннің шешілген мә селесі емес.