Машинажасаудағы нанотехнология. Машинажасауда наноматериалдар мен наножабуларды қолдану мүмкіндігі.78

Қ азіргі заманғ ы нанотехнологиялар (коммерциялық қ оса алғ анда) ө тініш жетістіктерін неғ ұ рлым перспективті аудандардың бірі наноматериалдар жә не электрондық қ ұ рылғ ылардың саласында болып табылады.

Қ азіргі кезде оң ай тазарғ ыш жә не су сің дірмейтін жабынды материалдарда кремний диоксиді қ олданады. Нанобө лшектер осылайша шыны қ ұ рамындағ ы қ абатын беріктік қ асиеттерге субстраттардың коллоидтық ерітінді кептіру кезінде SiO₂ жоғ ары беттік энергиясын қ алыптастыру кезінде жаң а қ асиеттерге ие.

Наноө лшемді қ алың дық ты кө мегімен кө зге кө рінбейтін жабындылар жә не адам мен қ оршағ ан ортағ а залалсыз кремнеземалар болады.

Машинаның шыны жабындыларынан басқ а металдарда, керамикаларда, пластикалы материалдарда кең інен қ олданады.

Сонымен қ атар автокө ліктерде бортовой компьютелер жә не микросхемалар, ультрапластинчаталар сонымен қ атар текстильді ө німдерді қ амтамасыз етеді. Наноқ ұ рылымдық материалдар ө зіндік қ ұ рылымына байланысты ерекше қ асиеттерге ие, яғ ни келесі факторлармен тү сіндіріледі:

а) Наножү йенің термодинамикалық жағ дайының ө згеруімен

б) Қ ұ рылымдық элементтердің ө лшемдерінің азаюымен бірге кванттық -ө лшемді ә сердің пайда болуымен.

Қ азіргі кезде нанотехнологиялар мыналарды дайындауғ а пайдаланылады

-беріктігі жоғ ары материалдарды

-жаң а дә уірді микроэлектроникадағ ы жұ қ а қ абық ты кешендері мен оптотроникасында

-магнитті жұ мсақ жә не магнитті қ атты материалдарда

-интегралданғ ан микроэлектромеханикалық қ ондырғ ылада

-Электрлік аккумулятор мен басқ ада тү рленуші энергияларында

Емтихан билеті

Негізгі квалиметриялық терминология. Нысаны. Қ асиеті. Кү рделі қ асиеті. Сапасы. Ү немділігі. Интегралды сапасы. Жобаның сапасы. Жобаны бағ алауды қ амтамасыз етуге қ ажетті шарттар. 10, 48

Квалиметрия – ө нім сапасы сандық тұ рғ ыда бағ алау ə дістерін зерттейтін жə не жү зеге асыратын ғ ылым саласы.

Квалиметрия латынша (“ qualitas ” – сапа, қ асиет, сипат, ал “ quails ” – қ андай, сапасы қ андай деген мағ ына) жə не ежелгі грек “ метрео ” сө зі - ө лшеу, ө лшеу жү ргізу дегенді білдіреді.

Ө нім сапасы – оның қ асиеттерінің жиынтығ ының талаптарғ а сай болуы дə режесімен анық талады.

Қ асиеттер - ө німді дайындау, бағ алау, қ олдану немесе тұ тыну кезінде кө рінетін объективті ерекшеліктер.

Ө німнің қ асиеттері қ арапайым жə не кү рделі болып екіге бө лінеді.

Қ арапайым қ асиет - ө німнің бір объективті ерекшелігін сипаттайды (тү сі, қ аттылығ ы, автомобильдің орташа ресурсы)

Kү рделі қ асиет - ө німнің бірнеше объективті ерекшеліктері, демек қ арапайым қ асиеттердің жиынтығ ы (мысалы: сыртқ ы тү р тү сі, кө лемі, пішіні) жатады.

Қ асиеттерді шартты тү рде негізгі жə не қ осалқ ы деп бө леді.

Негізгі қ асиеттер - ө німнің ө зінің қ олдану мақ сатына сə йкестігін сипаттайды (жиhаз ү шін оның ың ғ айлылығ ы, сыртқ ы тү рінің ə демі болуы).

Қ осалқ ы қ асиеттер – негізгі қ асиеттерді кү шейтеді немесе азайтады (мысалы, жиhаз ү шін оның массасы).

Қ асиеттердің ө лшем бірліктері ретінде ө німнің сипаттамаларында ө рінетін сапа кө рсеткіштері алынады.

Ө нім сапасының кө рсеткіштері – жасау, қ олдану немесе тұ тыну шарттарының белгілі біреуінде қ аралатын ө німнің бір немесе бірнеше қ асиеттерінің мө лшерлік сипаттамасы.

Экономикалық кө рсеткіштер – экономикалық қ ызметтің барлық саласын талдауда, есептеуде, жоспарлауда қ олданылатын сандық сипаттамалар жү йесі, яки экономикалық ү дерістер мен қ ұ былыстардың, олардың даму заң дылық тары мен ү рдістерінің сандық сипаттамасы ү шін пайдаланылатын абсолютті жә не салыстырмалы шама.

Бұ л салалардың ә рқ айсысында ЭК-дің ө з жү йесі қ алыптасқ ан, сондық тан мақ сатына қ арай жоспарлық кө рсеткіштер, қ аржылық кө рсеткіштер, бухгалтерлік кө рсеткіштер, статистикалық кө рсеткіштер делінеді. Кө рсеткіш экономикалық субъектінің қ айсыбір қ асиетінің, ү дерістің немесе шешімнің санмен кө рсетілген сипаттамасы ретінде айқ ындалады. ЭК-тер директивалық (басқ арушылық, жоспарлық) жә не есептемелік (негізінен статистикалық) болуы мү мкін. Экономикалық ү дерісті басқ ару тұ рғ ысынан бірінші тектегі кө рсеткіштер ә рбір шаруашылық жү ргізуші субъекті (немесе субъекті топтары) ү шін жеке-жеке жасалғ ан директивалық -атаулы, баршағ а қ атысты директивалық -иесіз кө рсеткіштер болуы мү мкін. Есептік, математикалық тұ рғ ыдан кө лемдік, орташа, шектік, ө сімдік (сараланбалы), индекстік кө рсеткіштерге ажыратылады. Экономикалық мазмұ нына қ арай ЭК-тер заттық, қ ұ ндық (ақ шалай), ең бектік кө рсеткіштер болып келеді.

Экономикалық кө рсеткіштер абсолюттік жә не салыстырмалы кө рсеткіштерге бө лінеді. Бірінші жағ дайда олар ө німнің кө лемі сияқ ты шаманы (қ ұ ндық немесе заттық тұ лғ ада) немесе пайдаланылатын ресурстың, мыс., жердің кө лемін сипаттайды, екіншісінде ең бек ө німділігі (бір жұ мыскерге шақ қ андағ ы ө нім кө лемі), пайдалылық (тиімділік) қ ордың бір ө лшеміне шақ қ андағ ы пайда, ө нім ө лшемінің ө зіндік қ ұ ны сияқ ты шаманы сипаттайды. Ақ паратты автоматтандырылғ ан ө ң деу теориясы мен тә жірибесінде кө рсеткіште (оны қ арапайым кө рсеткіш деп те атайды) мынадай қ ұ рылым: сандық мә н (негіздеме) жә не оның кө рсеткіштің бірегейлендіргіші деп аталатын мазмұ ндық белгілерінің жиыны анық талады. Деректерді бірегейлендіргіштермен ө ң деу кезінде қ исындық операциялар, негіздемелермен ө ң деу кезінде арифметикалық операциялар жү ргізіледі.

Жобаның сапасын бағ алау рә сімі тікелей жалпы деректерді (қ осымша материалдар, яғ ни Q, Рбр, Рэт мә ндері, с/қ эталондық сенімділік кө рсеткіштерінің Тел, этсуэт Тми, Т мә ндері), барлық жобаларү шін бірдей мен нақ ты деректерді пайдалануғ а негізделген. Жалпы деректер жобаны бағ алайтын топпен тікелей анық талуы мү мкін н/е осы мә ліметтер толық н/е ішінара алынғ ан басқ а бір ұ йымнан дайын кү йіндегісі пайдалануы мү мкін. Нақ ты деректерді бағ алау тобы жобаны бағ алау кезінде тікелей анық талады. Жобаның сапасын бағ алау процессінің жең ілдетілген ә дісі екі бө ліктен тұ рады: Р абсолюттік кө рсеткінтер мен Тми, Тпр мә нің анық тау жә не К қ асиеті, сенімділік КН жә не интегралды сапа КЕ қ атыстық мә ндерін есептеу.