Моголстан мем 6 страница

АҚ Ш Қ азақ станғ а мә дениет пен білімді дамыту саласында ү лкен қ олдау кө рсетуде “Болашақ ” бағ дарламасы шең берінде қ азақ стандық студенттер АҚ Ш, Франция, Германия оқ у орындарында оқ иды.

Қ азақ стан жә не ТМД елдерімен тығ ыз ө зара байланыста болу – біздің ел ү шін ө те қ ажет. 1994 жылы – Орталық Азия экономикалық қ ауымдастығ ы қ ұ рылды (Қ азақ стан, Қ ырғ ызстан, Ө збекстан, кейін Тә жікстан).

Қ оғ амдық жә не ә леуметтік-экономикалық ө мірдің барлық саласындағ ы дағ дарыс ТМД басшыларын интеграциялық жаң а жолдарын іздеуге итермеледі.

Қ азақ стан жә не дү ниежү зілік қ ауымдастық.

КСРО тарағ аннан кейін ядролық қ ару негізінен Ресей жерінде шоғ ырланды. Қ азір жер жү зінде 5 ядролық держава бар. АҚ Ш, Ресей, Қ ытай, Ұ лыбритания, Франция.

1993 жылы Президент Н.Ә. Назарбаев Лиссабон хаттамасына қ ол қ ойды. Қ азақ стан ядролық қ арудан еркін аймақ болып жарияланды. Соғ ыс ө німдерін шығ аратын кә сіпорындарды бейбіт заттар ө німдеріне айналдыру – (конверсия) жү зеге асырыла басталды.

1996 жылғ ы 31 қ ыркү йекте Қ азақ стан БҰ Ұ -ғ а мү ше 129 елдің қ атарында ядролық қ аруды таратпау жө нінде шартқ а қ ол қ ойды.

Қ азақ стан басшылығ ы ә скери-саяси одақ НАТО-мен ынтымақ тастық қ а маң ызды орын береді. Бұ л ынтымақ тастық “Бейбітшілік ү шін ә ріптестік” бағ дарламасы негізінде жү зеге асуда. 1997 жылғ ы 15-21 қ ыркү йекте Шымкент (Қ азақ стан) жә не Шыршық (Ө збекстан) жерінде НАТО ә скери бө лімдерінің қ атысуымен ә скери жаттығ у ө ткізілді.

2001 жылғ ы 29 тамызда Алматыда “ІІІ ғ асыр ядролық қ арудан тазарғ ан дү ниені қ алайды” атты халық аралық конференция ашылды.

Тә уелсіздік алғ аннан бері халық аралық ұ йымдарғ а мү ше болып кіруге республикағ а жол ашылды. 1997 жылдың басына қ арай Қ азақ стан 60-тан астам халық аралық ұ йымдарғ а мү ше болып кірді. Соның бірі ЮНЕСКО – ірі халық аралық ұ йым. Ол – Білім, Ғ ылым жә не Мә дениет, “Адам жә не биосфера”, “Адам табиғ и ортада” т.б. бағ дарламалар негізінде жұ мыс жасайды.

ЮНЕСКО – Қ азақ станда биологиялық ә ртү рлілікті сақ тау мақ сатында елдің ерекше қ орғ алатын табиғ и аймақ тарын ЮНЕСКО-ның Дү ниежү зілік табиғ и жә не мә дени мұ расы жә не “Адам мен биосфера” бағ дарламасы шең беріндегі аймақ тар тізіміне кіргізу туралы шараларды іске асыруда, бірлесіп жұ мыс атқ аруда. Бұ нымен қ атар, Қ азақ стан халық аралық ұ йым ЮНИСЕФ – Біріккен Ұ лттар Ұ йымының Балалар Қ оры. ЮНИСЕФ Қ азақ стан Республикасындағ ы ө зінің жұ мысын 1992 жылы бастады, негізінен, денсаулық сақ тау саласында, шұ ғ ыл жә рдем кө рсетуді насихаттайды.

ЮНИСЕФ-тің Арал аймағ ының халқ ын сауық тыру жө ніндегі бағ дарламасы - ә йелдер мен балалардың денсаулығ ын қ орғ ау, білім беру, балалардың тамағ ын жақ сарту, сумен қ амтамасыз ету, санитарлық қ ызметті жақ сарту жө ніндегі нақ ты шараларды жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан. Сонымен бірге Қ азақ стан 800-ге жуық мемлекетаралық жә не ү кіметаралық келісім-шарттарғ а қ ол қ ойылды.

Қ азақ станның даму болашағ ы.

Егемен Қ азақ станның жаң а мемлекет қ ұ рудағ ы философиялық тұ жырымдарында кө рсетілген бағ ыттары жә не елдің идеологиясы АҚ Ш, Франция, Ресейде белгіленген философиялық ұ станымдарды басшылық қ а алады. Халық аралық тә жірибе тоталитаризмнен демократиялық бағ ыт жолына тү скен елдердің ө тпелі кезең де идеологиялық дағ дарысқ а ұ шырайтынын кө рсетті. Сондық тан ө ркениетті елдердің ө тпелі кезең нен ө ту тә жірибесімен танысу ө те маң ызды.

Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ең бектері.

1993 жылғ ы 9 қ азанда “Қ азақ станның болашағ ы – қ оғ амның идеялық бірлігінде” ең бегі жарияланды. Бұ л ең бегінде Қ азақ станғ а жаң а ү лгідегі идеологияның қ ажеттілігі бар ма, жоқ па деген талас тө ң ірегінде нақ ты пікір айтты:

1. Идеология – адамдардың қ оғ амдастығ ын саяси жә не экономикалық міндеттерді топтастыру тә сілі.

2. Идеология - ә леуметті мінез-қ ұ лық ты қ алыптастыру механизмі.

3. Идеология–мемлекеттің жә не оның тұ ғ ырнамасын қ олдайтын партиялардың, қ оғ амдық қ озғ алыстардың, адамдардың ақ ыл-ойына ө ркениетті тү рде ық пал ету тә сілі.

4. Ө мір алғ а озып отырғ ан кезде ә р тү рлі идеологиялық ағ ымдар болады.

Ең бектің маң ызы: Қ азақ станның қ азіргі кездегі қ оғ амдық -саяси жағ дайына бағ а беріліп, ел тә уелсіздігі мен тұ рақ тылығ ын сақ тау бағ ыттары кө рсетілді.

1996 жылы “ Ғ асырлар тоғ ысында ” ең бегі жарияланды: Бұ л ең бегін Н.Ә. Назарбаев Кең естік жү йе мен демократиялық кезең аралығ ын суреттейді.

Маң ызы: Екі кезең тоғ ысындағ ы саяси мә селелерге айқ ын тү сініктеме берілген.

2003 жылы “ Сындарлы он жыл ” ең бегі жарық кө рді. Ең бекте қ азіргі таң дағ ы ә лемдік проблемалар кө терілді. Ең бастысы – есірткіге қ арсы кү рес мә селесіне тоқ талды.

- Қ азақ стандағ ы есірткі қ олданатындар – 40.505.

- Оның ішінде ә йелдер – 4.420.

- Оның ішінде кә мелетке толмағ аны – 1927.

Осы қ ауіпке қ арсы жү ргізілген шаралар:

- Есірткіге бақ ылау орнатудың халық аралық жү йесіне кіру.

- Нашақ орлық жә не есірткі бизнесімен кү ресудің 2001-2005 жылдарғ а арналғ ан стратегиясын жү зеге асыру.

- Есірткіге қ арсы кү рестің кең кө лемді ұ лттық жү йесін қ ұ ру.

Ә лемдік дең гейдегі “ Ғ асыр дертіне ” қ арсы кү рестің Қ азақ станда жү зеге асырылуғ а тиісті шаралары:

- Нашақ орлық тың алдын алу жә не есірткі бизнесінің жолын кесу.

- Аумақ тары арқ ылы есірткі тасымалданатын елдердің бірлесе қ имылдауын кү шейту мақ сатында аймақ тық, саяси қ ұ рылымдардың ә рекеттестігін кең ейту.

- Каспий мә селесі қ арастырылды.

Маң ызы: Ә лемдік проблемалар кө теріліп, оны шешу жолдары қ арастырылды

28.Қ ыпшақ тардың мемлекеті: қ ұ рылуы, саяси тарихы. 11ғ -дың басында Қ имақ қ ағ анаты қ ұ лағ аннан соң, Қ аз-н аумағ ындағ ы ә скери саяси басымдылық қ ыпшақ тайпаларының қ оластына кө шті. Қ ыпшақ ақ сү йектері оғ ыз жабғ уын Сырдариның тө менгі жә не орта ағ ысынан, жіне Каспий маң ы даласынан ығ ытырып шығ арды. 11ғ -дың 2-ширегінде сол кезге дейінгі деректерде оғ ыз даласы аталып келген дала Дешті-Қ ыпшақ деп атала бастады. 11ғ -дың ортасында батысқ а қ арай жылжыды, Русь, Византия, Венгрия халық тарымен қ атынас жасады. 1). Бұ л кезең де қ имақ тайпалар олағ ы қ алыптасып, оның ішіндегі қ ыпшақ тар басты рө л атқ арды(7-8ғ ғ).2). (8ғ -басы – 9ғ). Қ ыпшақ тар Алтайдан Ертіске Оң т.Орал тауларынан Еділге дейінгі кең -байтақ аймақ қ а біртіндеп қ оныстана бастады.3). (11-12ғ ғ). Қ ыпшақ хандарының, ә сіресе, шығ ыс ұ лыстың қ ұ діреті асып айбындана тү сті. Қ ыпшақ тайпалары 11-13ғ ғ Орта Азиядағ ы, Шығ.Еуропадағ ы саны жағ ынан ең кө п ү ркі тілдес тайпа болды. Қ ыпшақ тардың таризи кө шкін жолдары арқ ылы араб географы ә л-Омари(14ғ): «Қ ыпшақ хандары қ ыста сарайда, ал жайлаулары бұ рынғ ы Орал тауларының аймағ ында», -деп жазғ ан.

29.Қ ыпшақ мемлекетінің территориясы, қ оғ амдық қ ұ рылысы жә не шаруашылығ ы. Қ ыпшақ тар Есіл мен Тобыл, Нұ ра, Елек, Сарысу ө ң ірінде кө шіп қ онып жү рген.Қ ыпшақ этникалық дерекі: VI—VIIIғ.ғ Қ имақ Қ ыпшақ тар туралы мағ лұ маттар алғ аш рет деректерінде кез. IV-VIIғ Қ ыпшақ арғ ы тегі Си ордасының шығ ыс бө лігін мекендеген жә не олардың кө ршісі яньто тайпасы болғ анын, оны қ ыпшақ тар бағ ындырып, екі тайпа бірігіп Сеяньто аталғ ан.691ж Сеяньто тайпасы Сир мемлекеті деген атауды ө згертіп. 760ж қ ыпшақ этнимні қ абылданды.Қ ыпшақ тар этникалық қ ұ рамы 2 бө ліктен тұ рады: батыс бірлестігі 11тайпадан тұ рады(елбө рілі, тоқ соба, истиоба, дурут т.б); шығ ыс бірлестік 16 тайпадан тұ рады. 11-12 ғ Ұ лы даланы мекендеген біртұ тас болып бірікті. Бұ л кейінен қ азақ халқ ының қ алыптасыунын негізгі ұ йтқ ы болды.Шынғ ыс хан ә скерлері ретінде Дешті қ ыпшық а келіп сінген тү ркі монғ ол тайпалары (керей, меркіт, нйман, уақ, жалайыр, қ оң ырат т.б)Жошы хан ұ рпақ тары жергілікті қ ыпшық тармен араласып біртұ тас халық қ а айналды. Сондық тан кө п ұ замай Алтын Орда халық тары «Қ ыпшақ ұ лысы» д. а. 13ғ Алтын Орда қ ұ рамындағ ы қ ыпшақ тайпалары негізінде қ ұ рылғ ан автономиялық бірлестік—Ақ Орда кү шейе бастады.14ғ -аяқ кезінен бастап Ақ Орданы мекендеген қ ыпшақ тайпалары «ө збек» деген жалпылама атаумен аталды.15ғ орта тұ сынан бастап «ө збек» термині «қ азақ» атауы ығ ыстырып шығ арды.

106. Қ онаев Д.А. - мемлекеттік жә не қ оғ амдық - саяси қ айраткер

Қ онаев Дінмұ хамед (Димаш) Ахметұ лы (1912—1993) — аса кө рнекті мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, ү ш мә рте Социалистік Ең бек Ері, Қ азақ КСР Ғ ылым академиясының академигі, техника ғ ылымының докторы, КСРО шет ел ордендері мен медальдарының иегері. Алматы қ аласында, қ ызметкерлердің отбасында ө мірге келген. Қ азақ стан Ө лкелік комсомол комитеті оны Мә скеу Тү сті металл алтын институтына оқ уғ а жібереді. Институтты ойдағ ыдай бітірген.

Екінші дү ниежү зілік соғ ысының қ иын кү ндерінде ол тылдағ ы жұ мысты ұ йымдастыруда іскерлігімен кө зге тү седі. «Алтайполиметалл» комбинаты бас инженерінің орынбасары, Риддер руднигінің жә не КСРО қ орғ асын мырыш ө неркә сібінің ең ірі кә сіпорындарының бірі Лениногор кен басқ армасының директоры қ ызметтерін атқ арады. 1942—52 жылдары Қ азақ КСР Министрлер Кең есінің тө рағ асының орынбасары болып қ ызмет етеді. Осында жү ргенде Қ азақ стан ғ алымдары оғ ан зор сенім кө рсетіп, оны Қ азақ КСР Ғ ылым академиясының академигі жә не оның президенті етіп сайлайды. Тау кен ісі саласының ірі ғ алымы Қ онаев республика ғ ылымының дамуы жолында зор ең бек сің іреді. Ғ ылыми ұ йымдық жұ мыстарды жақ сарту, ғ ылыми зерттеулердің негізгі салаларын білікті кадрлармен нығ айту шаралары оның басшылығ ымен жү зеге асырылады. Дінмұ хамед Қ онаев 1955—60 жә не 1962—64 жылдары. Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есінің тө рағ асы, 1960—62 жә не 1964—86 жылдары. Қ азақ стан коммунистік партиясының Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. Ол Қ азақ станның экономикасы мен мә дениетін ө ркендету жолына ө зінің білімін, мол тә жірибесін жә не ұ йымдастырушылық қ абілетін аянбай жұ мсай білді. Ол бірнеше мә рте [[КСРО Жоғ арғ ы Кең есінің депутаты болып сайланды. СОКПның 19 съезінен бастап кейінгі съездерінің бә ріне делегат болды. Парламент жә не партия делегациясын басқ арып, ә лденеше рет шетелдерде болып қ айтты. 1956 жылы СОКП Орталық комитетінің мү шесі.

Партияның 23 съезінде ол СОКП Орталық Комитетінің Саяси Бюросының мү шелігіне кандидат, ал 24 съезде мү ше болып сайланды. КСРО Жоғ арғ ы Кең есі Президиумының жә не Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есі Президиумының мү шесі болды.

Дінмұ хамед Қ онаев ө з заманының ұ лы саясаткері бола білді. Ол билік басында болғ ан уақ ыт қ аншалық ты кү рделі, қ арама қ айшылық ты болғ анымен, елдің экономикасын, ә леуметтік саласын, ғ ылымын, ұ лттық мә дениетін дамыту ісіне айтулы ең бек сің ірді. Тү рлі дең гейдегі партия жә не кең ес қ ызметін атқ ара жү ріп, Орталық тың ө ктем саясатының ығ ымен кете бермей, ел мү ддесін, болашақ қ амын да бір сә т естен шығ арғ ан жоқ. 1960 жылдар басында Н.С. Хрущевтің озбырлығ ымен Ө збекстанғ а беріліп кеткен қ азақ жерінің біраз бө лігін қ айта қ айтарып алуы соның айқ ын бір дә лелі еді.

1986 жылы СОКП Орталық Комитетінің Бас Хатшысы болып М.С. Горбачевтің келуіне байланысты Дінмухамед Қ онаев Қ азақ стан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшылығ ынан босатылды. 18 минут ө ткізілген пленумда орнына Ульяновск облысынан Г.В. Колбин отырғ ызылды. Орталық тың жү ргізіп отырғ ан ә ділетсіз саясатына қ арсы республика жастары ө з қ арсылық тарын білдіріп алаң ғ а шық ты. Бұ л ә йгілі Желтоқ сан оқ иғ асына ұ ласты.

Дінмұ хамед Ахметұ лы Қ онаев Республика партия ұ йымын басқ арғ ан ширек ғ асырғ а жуық уақ ыт ішінде ө зінің ү лкен мә дениеттілігімен, иманжү зді ізеттілігімен танылып, халық дә стү рін жақ сы білетін, тағ ылымы терең, ой ө ресі биік жан екенін кө рсетті. Кейін мемлекет ісінен қ ол ү зген кезде де ол білімдар білікті жан ретінде елде жү ріп жатқ ан реформа бағ ыттарын, қ оғ амды демократияландыру қ ажет екенін терең сезініп, қ олдай білді.

Қ азақ стан Республикасының жаң а саяси жү йесін қ айта қ ұ рудағ ы елбасының қ осқ ан ү лесі.

Қ азақ стан тә уелсіздігінің 20 жылдық мерекесі – ә рбір қ азақ стандық тың, ә р­бір қ азақ тың жү регінде қ уаныш сезімін туғ ызады. Отан тә уелсіздігінен қ ым­бат еш нә рсе жоқ. Қ азақ ү шін бұ дан асқ ан қ асиетті ұ ғ ым болмаса керек-ті.

Ө йткені бұ л ұ ғ ымның ғ асырлар бойы мынау жалпақ ә лемде еркін ө мір сү ріп, ұ р­пақ ө рбіткен, ә лемдік ө ркениетке ө шпес ү лес қ осқ ан алаш баласымен біте қ ай­насып, кіндігі бірге жаратылатындай кө рінетіні бар. Алла берген жұ мыр ба­сын бостандық тың бодауына байлағ ан, азаттық тың ақ жолында шейіт бол­ғ ан ә лемде екі халық болса, оның бірі қ азақ шығ ар, бә лкім?!

Қ азақ станның 2010 жылы Еуропадағ ы қ а­уіп­сіздік жә не ынтымақ тастық ұ йымына тө р­ағ а­лық етуі – еліміздің биік халық аралық мә р­те­бесін айғ ақ тайды.

Азаттық тарихының басты-басты ұ с­та­нымдарын қ алыптастыруда Елбасымыз Н.Ә.На­зар­баевтың ү лесі орасан зор. Президентіміз дә ­йек­теген: «Алдымен – экономика, содан кейін – сая­сат», «Қ азақ қ азақ пен қ азақ ша сө йлессін», Еу­разиялық одақ, Азия кең есі, ядролық қ а­ру­дан бас тарту, Астананы кө шіру, ә лемдік дін­дер съезін шақ ыру идеялары Тә уелсіздік қ ұ ­рылысына да, Отандық тарих ғ ылымының із­деністеріне де соны серпін бергенін ешкім бе­керлей алмайды. «Тарих толқ ынында», «Сын­дарлы он жыл», «Қ азақ стан жолы» кі­тап­тары – заманауи ү дерістің заң дылық тары мен қ иыншылық тарына жаң а ә діснамасымен бой­лау­дың тамаша ү лгісі.

Нұ рсұ лтан Назарбаев кө пұ лтты шаң ырақ ас­тында бейбітшілік пен келісімді қ амтамасыз етіп, бұ л жетістікті 20 жыл ішінде кө зінің қ а­рашығ ындай сақ тап келеді. Бейбітшілік пен келісімді қ амтамасыз етудің бірегей инс­ти­туты болып табылатын Қ азақ стан халқ ы Ас­сам­блеясы қ ұ рылып, жұ мыс істеп келеді. Осы­лай­­ша, Н.Назарбаев тә уелсіз Қ азақ станның тұ ­­рақ тылығ ы мен дамуының берік негізін қ а­ла­ды.

“Біз билік қ ұ рудың жаң а ұ станымдарын бе­­кіткен жә не азаматтардың негізгі қ ұ ­қ ық ­та­­рын қ орғ айтын ө з Конституциямызды қ а­был­­дадық. Жә не біз басты жетістіктерімізге 1995 жылы жалпы халық тық референдумда қ а­­былданғ ан Конституциямыздың ар­қ а­сын­да жетіп отырмыз», – дейді Президент ө з сө ­зін­де ә діл мақ танышты сезіммен. Қ а­зақ с­­тан Республикасының Конституциясы хал­қ ы­мыз­дың игілігіне, тә уелсіз еліміздің бей­біт­шілік пен келісіміне, береке жә не ө ркендеу жо­лы­мен одан ә рі дамуына қ ызмет ете береді.