Тәжірибеде пайдаланылған улағыш заттардың қысқаша сипаттамасы

Инсектофунгицидтер дегеніміз лат. Insecta - бунақ дене + fungus саң ырауқ ұ лақ + caedo - ө лтіремін), буынаяқ тыларғ а жә не саң ырауқ ұ лақ тарғ а бір мезгілде жою ү шін пайдалынылатын заттар; ауыл шаруашылығ ында қ олданылады; инсектофунгицидтер адам жә не жануарлар ү шін токсинді болып табылады. Зерттеу жылдары мө лдектік егістік сынақ тарда ә р тү рлі химиялық топтарғ а жататын бірнеше топырақ ә серлі инсектофунгицидтер сыналды. Сол инсектофунгицидтердің қ ысқ аша сипаттамасы:

Селест Топ 312, 5 эмульсиялы концентрат. («Сингента», Швейцария). Астық дақ ылдарының тұ қ ымдарын жә не картоп тү йнектерін зиянкестер мен аурулардан қ орғ ауда қ олданылатын кешенді инсектофунгицидті улағ ыштар. Ә.е.з. тиаметоксам + дифеноконазол + флудиоксонил, 262, 5 + 25 + 25г/л.

Бидайда фунгицидтік жә не инсектицидтік препаратттар қ оспаларын пайдалануды талап етпейтін, фузариозды шіру жә не гельминтоспориоз ауруларына қ арсы қ олдануғ а тиімді болып саналатын препарат. Себу жұ мыстарын оң тайлы мерзімде жү ргізгенде, зиянкестер мен аурулардан залалданудан шығ ынсыз, толық ө нім алуғ а мү мкіндік береді. Қ орғ ау мерзімі: Картопта – 30 тә уліктен кем емес, ал бидай, арпада – егін кө гінен тү птенуге дейін [40].

Юнта, эмульсиялы концентрат. («Байер», Германия). Тұ қ ымдық, топырақ жә не ауа инфекцияларынан, сондай- ақ топырақ жә не жер ү сті зиянкестеріне қ арсы қ олданылатын инсектофунгицидті улағ ыш препарат. Бұ л препарат сә йкесінше ө сімдіктің ө суіне жә не ө суінің тұ рақ ты болуына ә сер етеді. Инсектицидті компоненті бар Юнта тамырғ а жинақ талады (топырақ зиянкестерін реттеу ү шін), сол сияқ ты жер ү стілік бө лігіне жинақ талып (жер ү стілік зиянкестерін реттеу ү шін) ә сер етеді. Юнта жас ө сімдіктердің ө сіп дамуы барысында жер асты жә не жер ү сті бө ліктерінің ө суін реттейді. Осындай ерекшеліктеріне байланысты ө сімдік қ орғ ауда Юнтаны жаздық бидайда қ атты қ ара кү йеге, гельминтоспориозды жә не фузариозды тамыр шірігіне, тұ қ ымның зең денуіне, астық шыбындарына, цикадағ а, бітелерге, бү ргелерге, сымқ ұ рттарғ а қ арсы қ олдану тиімді болып табылады. Препараттың ә серін жоятын абиотикалық факторларына жытатындар: қ ұ рғ ақ шылық, жоғ ары ылғ алдылық, температуралық аутқ улар [41].

Пикус 60% суспензиялы концентрат. Картоп тү йнектерін, астық дақ ылдардың жә не рапс дақ ылдарында топырақ пен ерте егін кө гінің зиянкестеріне қ арсы ө ң деуде қ олданылады. Ә сер ету заты имидаклоприда. Инсектицид- тұ қ ымды ө ң деуде топырақ ты мекендейтін жә не егін кө гінен кейінгі сорғ ыш жә не кеміргіш зиянкестерге қ арсы қ олднануда тиімді. Ө сімдіктің вегетациялық ө сіп- дамуы кезінде, қ орғ ау ә сері- препараттың шығ ын мө лшеріне, ауа райы жағ дайларына, зиянкес тү ріне байланысты 30-40 немесе одан да кө п тә улікті қ ұ райды. Препараттың қ орғ аныш ә сері ө ң делген тұ қ ымдарда себу жұ мыстарынан кейін бірден біліне бастайды[42].

Каратэ 5%, эмульсиялы концентрат. Ішек- контактілі ә сер ететін препарат. Алғ ашқ ы жә не ұ зақ уақ ыт қ орғ аныш қ ызметті. Репелентті қ асиетке ие. Ә лсіз акарицид болып табылады. Бұ л препарат зиянкестің нерв жү йесіне ә сер етеді. Ә сер ету заты – лямбда-цигалотрин. Қ орғ аныштық қ асиеті 10-15 тә улік. Препарат ө ң дегеннен кейін бір сағ атқ а дейін жаң бырмен шайылмайды. Препаратты бү рку ү шін жаздық бидай егістіктерінде зиянды бақ ашық қ андала, сү лікше қ оң ыз, астық біте (0, 15л/га, екі рет), астық қ оң ыздары жә не бү ргелер, астық трипсілер, цикадалар ү шін (0, 2 л/га, бір рет) қ олданылады.

Препарат жоғ ары экономикалық тиімді: жаң бырғ а жә не фототұ рақ тылық қ а жоғ ары тө зімді, ауа райының қ олайсыз жағ дайында ұ зақ қ орғ аныштық қ асиетке ие. Соның нә тижесінде, биологиялық тиімді жә не шығ ын мө лшері га-на аз болғ анымен экономикалық жоғ ары ө німділік береді.

Инсектицид Каратэ 5% э.к. –пиретроидты инсектицид, ауыл шаруашылық дақ ылдарын кө птеген зиянкестерден қ орғ айды.

Каратэ 5%, препараты техникалық, кө кө ніс, астық, жеміс жә не кө птеген басқ а дақ ылдардың сорғ ыш жә не кеміргіш зиянкестері сондай-ақ кенелерге қ арсы қ олданылады.

Препарат насеком денесінің немесе ө сімдіктің жоғ арғ ы қ абатында кепкеннен кейін ә сер ете бастайды. Бұ л препараттың ерекшелігі минимальді дозасының ө зінде – эффективті жояды жә не бірден ә сер етеді. Каратэ 5%, инсектициді араларғ а (пайдалы энтомофагтарғ а) қ ауіпсіз болып табылады [43].

Энжио, 247 с.к. 0, 15 («Сингента», Швейцария). Комбинерленген инсектицид, контактілі жә не жү йелік активті, зиянкестің барлық даму фазасына – дернә сілден бастап, имагоғ а дейін ә сер ететін кең спектрлі инсектицид.

Энжио, 247 с.к. препаратының қ ұ рамына екі ә ртү рлі химиялық классқ а кіретін екі ә сер етуші зат кіреді. Олар бірін –бірі толық тыра отырып, зиянкестерден максимальді жә не ұ зақ қ орғ аныштық ты қ амтамасыз етеді. Ә сер етуші заты- тиаметаксам, 141 г/л+ лямбда – цигалотрин, 106 г/л.

Энжио, 247 с.к. 0, 15 насекомның кутикуласы арқ ылы енеді жә не жү йке жү йесіне ә сер етеді. Соның нә тижесінде бірнеше минуттан кейін қ оректенудің белсенділігін тоқ татып, жансыздандырады, кейін зиянкестің толық ө луіне ә келеді.

Лямбда – цигалотрин зиянкестерге кү шті ә сер етеді, яғ ни зиянкесті бірден жансыздандырады, ішек – контактілі ә сер етеді жә не ә сер етудә жылдамдатады.

Препаратты бү ркігеннен кейін тиаметаксам ө сімдікке еніп, сонда ү ш апта сақ талып, ұ зақ уақ ытқ а зиянкестерден қ орғ айды. Ол никотин ацетилхолин рецептордың ө зара ә серінен, кү шті жү йелі жә не трансминальді белсенді.

Осылайша, Энжио, 247 с.к. жү йелік контактілі, ішектік, қ алдық жә не репелентті ә сер етуімен бунақ денелілерге жә не кенелерге қ арсы қ олданылады. Препаратпен ө ң дегеннен кейін зиянкестер қ оректенуін бірден тоқ татады, зиянкестің ө луі бір тә улік ішінде байқ алады.

Бұ л препарат жасырын тіршілік ететін, сорғ ыш жә не кеміргіш зиянкестер ү шін жоғ ары тиімді. Қ орғ ау мерзімі – ауа райы жағ дайларына байланысты 7-20 тә улік [44].