Тақырып 2. Спорттық бағдарлау бойынша жарыс түрлері

Белгіленген бағ ытта бағ дарлау жасау

Белгіленген бағ ытта бағ дарлау жасау бұ л - белгіленген маршрут бойынша қ орытынды пунктерді неғ ұ рлым аз уақ ыт жұ мсап табу.

Жарыстар келесі тү рде жү ргізіледі: қ атысушылар 1-3 минут аралығ ымен бір-бірден жарысқ а қ осылады немесе жалпы старт болуы мү мкін (жарыс бағ дарламасы мен рангісіне байланысты).

Старт алдында дә лізде дистанция салынғ ан картаны қ атысушыларғ а таратады, ал жаттығ у старттары кезінде қ атысушыларғ а таза карта беріледі, ол старттан кейін кө шірме жасау пунктісінде қ орытынды карта - нұ сқ адан дистанцияны ө здігінен кө шіріп алады, кө шіріп алуғ а кеткен уақ ыт қ орытынды нә тижеге кіреді.

Картада ү шбұ рышпен белгіленген бағ дарлаудың басталу орны, жарыстың стартымен тұ спа – тұ с келіп немесе 500 метрге шығ арылуы мү мкін (алдын – ала ақ паратта кө рсетіледі). Мұ ндай жағ дайда старттан Қ П белгісіне дейін «К» - жарыстың басталу орны кө рсетілген, белгіленген дистанция жү ргізіледі.

Қ орытынды пунктер картада дө ң гелектермен (диаметрі 6 - 7 мм), кей кезде олардың жергілікті жердегі нақ ты орнын кө рсететін нү ктемен белгіленеді. Дө ң гелек қ асында орналасқ ан араб сандары дистанциядағ ы Қ П-ң сандық нө мірін кө рсетеді.

Дистанциядағ ы Қ П қ ызыл-ақ ү ш бұ рышты қ ағ аз немесе матадан жасалғ ан призма тү ріндегі белгі, мұ нда белгі қ ою ү шін компостер жә не нө мір орналасқ ан. Нө мір Қ П-ң дұ рыс орналасқ андығ ын білдіреді. Мұ нда басқ а жастағ ы топтың пунктері орналасуы мү мкін. Ә р Қ П-ғ ы конпостерлердің ө зіндік тесу суреті бар.

Қ П картада кө рінетін бағ дарларғ а қ ойылады жә не қ атысушы Қ П-ң ауданына шық қ ан кезде 10-15 метрден кө рінетіндей етіп жасалады. Қ П белгісін қ андай да болмасын жағ дайда тығ ып қ оюғ а болмайды, олар 5 метр қ ашық тық та кө рінетіндей болуы шарт.

Қ атысушы қ ажетті Қ П-ғ а келген кезде қ атысушы карточкасына компостермен белгі жасайды. Қ П да тө реші – бақ ылаушы болады, ол дистанцияның дұ рыс ө туін қ адағ алайды. Бақ ылаушы тексеру мақ сатында қ атысушы карточкасын талап ететін болса қ атысушы кө рсетуге міндетті.

Дистанция ұ зақ тығ ы алдын - ала ақ паратта берілген мә ліметпен сә йкес келмеуі мү мкін, ө йткені мұ ндағ ы ұ зындық картада тү зу сызық бойымен есептеледі. Жарыс кезінде спортшы берілген ұ зақ тық тан ә лдеқ айда кө п жү гіріп ө теді.

Жарыс аяқ сыз қ алмауы ү шін қ ортынды уақ ыт қ ойылады. Бұ л уақ ытта жарысты аяқ тамағ ан қ атысушы нә тижелері қ араусыз қ алады.

Парктік бағ дарлау

Бұ л жарыс тү рлері белгіленген бағ ыт бойынша бағ дарлау ережелерімен жү ргізіледі. Негізгі ө згешелігі ө ткізу жерінде: қ алалық саябақ тар, скверлер жә не 0, 5 шаршы шақ ырым аралық та жатқ ан ғ имараттар салынғ ан территория, дистанция қ ашық тығ ы (2-3 км) жә не Қ П саны (ересек қ атысушыларғ а 10-20). Парктік бағ дарлауғ а арналғ ан картаның басты ө згешелігі масштабы 1: 2000 ден 1: 10000 дейін ө зінің аумақ та бар бағ дарлардың барынша кө шірілуінде. Жарысты ө ткізу орны бұ л спорт тү рінің танымал болуына септігін тигізеді.

Белгіленген трасса бойынша бағ дарлау (маркерленген)

Белгіленген трасса бойынша бағ дарлау (маркерленген) – бұ л жарыс тү рлері негізінен қ ыста ө ткізіледі. Жазда оларды жаң а қ атысушылар ү шін ұ йымдастырады, ө йткені осы кезде адасып қ алу мү мкіндігі аз.

Бұ л жарыстың мақ саты қ атысушы белгіленген, шаң ғ ы трассасына ұ қ сас дистанцияны ө ту. Бағ дарлаушылар тек бастау орны ғ ана кө рсетілген картаны алады, ал трасса картағ а тү сірілмейді. Жарыс жолының бойында қ атысушылар білмейтін орындарда қ орытынды пунктер орнатылады. Спортшы маркерленген дистанцияны жү гіріп ө тіп ө зінің картасына Қ П-ң орналасу орындарын инемен тесу арқ ылы анық тау қ ажет. Жарыстың қ орытындысы дистанцияны ө ту уақ ытына жә не оғ ан қ оса спортшының картағ а Қ П-ң орналасу орындарын анық таудағ ы қ ателері ү шін алғ ан айыппұ лдары бойынша есептеледі.

Таң дау бойынша бағ дарлау

Жарыс басында спортшы қ ортынды пункттер кө рсетілген картаны алады. Қ П-ны таң дау жә не олардың ө ту тә ртібі таң дау бойынша. Мұ ндай жарыстарды ө ткізудің 2 формасы бар:

Бірінші нұ сқ ада спортшығ а қ ысқ а мерзімде анық талғ ан пункттер санын жинау қ ажет;

Екінші нұ сқ ада спортшының мақ саты - барлық қ атысушыларғ а бірдей белгілі уақ ытта Қ П-да болып неғ ұ рлым кө п ұ пай жинау қ ажет. Ә р Қ П-ң қ асында қ атысушы алатын ұ пай санын кө рсететін сандар орналасады. Егерде ол мә реге кешігіп қ алатын болса оғ ан кешігу уақ ытына байланысты айыппұ л салынады. Бір Қ П ғ а қ айта шығ у бір рет қ ана саналады.

Таң дау бойынша бағ дарлау тактикалық тұ рғ ыда қ ызық ты, ө йткені кө птеген белгілі маршруттың ішінен неғ ұ рлым кө п ұ пай ә келетінін таң дау қ ажет. Сонымен қ атар қ атысушы мә реге кешігіп қ алмауы ү шін ө з кү шін дұ рыс бағ алағ аны жө н.