Оқытудың түрлері: түсіндірмелі, мәселені оқыту. бағдарламалық оқыту.

Оқ ыту - ғ ылыми білімдерді, біліктерді жә не дағ дыларды игеруі бойынша, шығ армашылық қ абілеттерін, дү ниетанымдық ты, ө негелі-ә депті кө зқ арастарды дамыту бойынша оқ ушылардың белсенді танымдық қ ызметін ұ йымдастыру мен ынталандырудың педагогикалық ү рдісі. Қ азіргі заман тү сінігі бойынша оқ ыту ү рдісінің келесі белгілері бар: 1. екі жақ ты сипаты; 2. оқ ытушы мен оқ ушылардың бірлескен ә рекеті; 3. оқ ыту жағ ынан басқ аруы; 4. арнайы жоспарланғ ан ұ йымдастрыу мен басқ ару; 5. бү тіндік пен бірлік; 6. оқ ушылардың жас дамуының жас ерекшеліктеріне сә йкестігі. Оқ ытудың негізгі тү рлері Оқ ыту теориясы мен тә жірибесі дамуының жалпы заң дылық тарының бірі-дидактикалық жү йелердің бірізділігі, сабақ тастығ ы. Ә рбір жаң а жү йе дә стү рлі жү йелердің кү шті қ асиеттерін, идеяларын, тә жірибесін ө зіне сің іріп алады.

Дидактика тарихында оқ ытудың ү ш тү рі қ алыптасқ ан: тү сіндірмелі-иллюстрациялы (дә стү рлі), проблемалы, бағ дарламалы (компьютерлік).

Енді осылардың жетістіктері мен кемшіліктеріне тоқ талайық:

1.Тү сіндірмелі-иллюстрациялы оқ ыту.

Оның дә стү рлі оқ ыту деп аталатыны тарихта ұ зақ уақ ыт бойы ө міршең болғ анына байланысты. Дә стү рлі оқ ыту жаң адан пайда болғ ан тү сіндіру жолдары мен кө рнекіліктерді ө зіне кіріктіріп отырады. Бұ л жү йедегі негізгі оқ ыту ә діс-тә сілдеріне кө рнекіліктерді пайдалана отырып тү сіндіру жатады. Оқ ушылардың негізгі іс-ә рекеті: берілген білімнің мазмұ нын тың дау, қ абылдау, естерінде сақ тау. Мұ ндай оқ ытудың талабы: оқ ушылар есте сақ тағ ан ө ткен оқ у материалының мазмұ нын қ атесіз қ айталап айтып беруі.

Тү сіндірмелі-иллюстрациялы оқ ытудың ғ асырлар бойы нығ айтылғ ан пайдалы жақ тары:

- Уақ ытты ү немдейді; - Мұ ғ алім мен шә кірттердің кү ш-қ айратын жетілдіреді; - Кү рделі білімдерді қ абылдауды жең ілдетеді; - Оқ ыту процесін тиімді басқ аруды қ амтамасыз етеді.- Тү сіндірмелі-иллюстрациялы оқ ытудың кемшіліктері: - Оқ ушылардың дайын білімді жаттап алуы, - Шә кірттердің ө з бетінше ойлауына қ ажетті кө ң іл бө лінбеуі; - Дара жә не бө ліп оқ ыту мү мкіндіктерінің жетімсіздігі.

2.Бағ дарламалы (компьютерлік) оқ ыту

Бағ дарламалы оқ ытудың негізгі мақ саты – оқ ыту процесін басқ аруды жетілдіру, тексеруден ө зін-ө зі тексеруге, оқ ытудан ө зін-ө зі оқ ытуғ а кө шу. Бағ дарламалы оқ ытуда жаң а бағ дарланғ ан оқ улық тар, оқ ыту қ ұ жаттары, ү йрету (оқ ыту) машиналары қ олданылады. Оқ ытудың бұ л тү рі 1960 жылдан бастап Б.Скиннер, Н.Краудер бастамасынан кейін, педагогика, психология жә не кибернетиканы ұ штастырып пайдаланылады.

Бағ дарламалы оқ ытудың ерекшеліктері: оқ у материалы жеке логикалы бө лшектерге бө лінеді; ә р бө лімді мең герген соң, оқ ушы ө здігінен тест-сұ рақ тарғ а жауап береді; дұ рыс жауап берілсе, келесі бө лімге ө теді; жауап қ ате болса, ө зі бө лімді қ айталап ө тіп, сұ рақ тарғ а тағ ы да жауап береді.

Оқ ытудың бұ л тү ріне негіз болғ ан оу бағ дарламасы оқ у материалын, оны мең геру барысындағ ы оқ ушының іс-ә рекетін, тексеру тү рлерін бір тә ртіппен ретке келтіреді.Бағ дарламалап оқ ытудың ү ш принципі бар: сызық ты, тармақ ты жә не аралас. Сызық ты бағ дарламада оқ у материалы бірізділікпен беріледі. Тармақ ты бағ дарламада ә р оқ ушы мақ сатқ а ө з жолымен келеді. Қ ате жауап берген кезде оқ ушы керекті тармақ қ а ө тіп, қ айтадан оқ ып, қ осымша тү сініктеме алып, қ атені жойып, негізгі сызық қ а қ айтып оралады. Мық ты оқ ушылар негізгі сызық пен жү рсе, ә лсіз оқ ушылар тармақ тарғ а кіру арқ ылы нә тижеге жетеді. Аралас бағ дарламада қ иын тақ ырыптар тармақ тарғ а бө лінеді, басқ алары сызық бойынша орналасады.

Бұ л оқ ыту машинасыз жә не машиналы болып екіге бө лінеді. Машинасыз бағ дарлама оқ ыту ү шін арнайы оқ улық тар, перфокарталар пайдаланылады, негізгі деректер кө зі қ ағ аз болады. Оқ у нә тижесі біраз уақ ыттан соң бағ аланылады. Соң ғ ы кезде машиналы бағ дарламалап оқ ыту ү шін компьютер кең қ олданылуда. Тапсырмалар, мә тіндер, сұ рақ тар, жауаптар дисплей дидарында жазылып, сол мезгілде бағ аланып тұ рады.

Оқ у бағ дарламасы оқ ыту алгоритміне негізделген. Алгоритм-дұ рыс жауапқ а жетелейтін бірізді ақ ыл-ой жә не оқ у іс-ә рекеттерінің жү йесі. Білім мен біліктерді толық мең геру ү шін алгоритм оқ ушыларғ а оқ у ә рекетінің қ ұ рамы мен орындау тә ртібін белгілейді. Оқ у бағ дарламасын қ ұ растырудан алдын-ала оқ у барысын басқ ару ү шін алгоритм жасалынады. Алгоритм сапасы компьютерлік оқ ытудың сапасына тікелей ық пал жасайды. Сондық тан, компьютерлік оқ ытудың сапасы оқ у бағ дарламасы мен техника сапасына тә уелді.Бағ дарламалап оқ ытудың кү шті жақ тары: - Оқ у материалының бө лшектелінуі, - Оқ ушының белсенді ө зіндік жұ мысы, - Тұ рақ ты тексеру, - Оқ ыту қ арқ ыны мен оқ у материалы кө лемінің даралануы, - Техникалық оқ ыту қ ұ ралдарын пайдалану.- Бағ дарламалап оқ ытудың кемшіліктері: - Бағ дарлама жасауғ а кө п уақ ыт, кү ш керектігінен ол ө те тиімді, - Мектептегі компьютерлердің саны мен сапасы жеткіліксіз.

3.Проблемалық оқ ыту Заманауи білімдендірудің мақ саты мамандарды шығ армашылық қ а дайындау екені даусыз. Шығ армашылық дегеніміз жаң алық ты (жаң а нысана, жаң а білім, жаң а проблема, жаң а ә діс) ашу. Осығ ан орай, проблемалық оқ ытудың ө зі де шығ армашыл процесс: бейқ алыпты ғ ылыми-оқ у мә селені бейқ алыпты ә дістермен шешу. Соң ғ ы кезде кең тарағ ан оқ у тү рінің мә ні: мұ ғ алім жаң а білімді дайын тү рде баяндамай, оқ ушылардың алдына проблемалық сұ рақ тарды қ ойып, оларды шешудің жолдары мен тә сілдерін іздеуге бейімдейді.

Аталмыш оқ ыту жаң адан ғ ана пайда болғ ан жоқ. Кезінде бұ ғ ан ө з ү лесін қ осқ ан педагог-ғ алымдар: Сократ, Руссо, Дистервег, Ушинский. Мысалы, Дистервегтің дә лелдеуінше, " жаман ұ стаз ақ иқ атты айта салады, жақ сы ұ стаз оны іздеп табуды ү йретеді”.Проблемалық оқ ытуды ойдағ ыдай іске асыру ү шін шә кірттерге ұ сынатын проблемалық сұ рақ тар жү йесін жасап шығ у қ ажет. Ескеретін жайт: кез келген сұ рақ проблемалы бола бермейді. Проблемалы сұ рақ тың жауабы дайын болмайды, оны оқ ушы міндетті тү рде ө зі іздеуі шарт. Ол сұ рақ баланың сана-сезімінде қ иындық туғ ызуы қ ажет. Оқ ушы іштей тү йсінген ойлау қ иыншылығ ы проблемалық жағ даят деп аталады. Проблемалық сұ рақ, бір жағ ынан, қ иын болуы, екінші жағ ынан, оқ ушының шамасына лайық болуы керек. Осындай проблемалық жағ даят туғ ызу, проблемалық сұ рақ қ ою – проблемалық оқ ытудың алғ ашқ ы кезең і.