Отамалы намаздыгерде келмейтін.

ОТАМАЛЫ

(ә ң гіме)

Бұ л аң ыз кө ктемде қ ар еріп, жер жалаң аштанғ аннан кейін кенеттен ызғ ырық тың қ айта соғ ып, боран қ ақ ап кеткенінде еріксіз еске тү седі. Сондағ ы соқ қ ан долы жел солтү стіктегі мә ң гі мұ з тауларының арасында ұ мыт болып қ алғ ан аң ызды сары далағ а қ айта айдап ә келеді. Сондағ ы қ аптай жауғ ан қ ар қ иыршық тарының ә рқ айсысында осы аң ыздың мұ з боп қ атқ ан тү йіршіктері ұ шып жү реді. Сол кезде аң ыздың ә лсіреп жеткен мұ ң -зары кең даланы тұ мандай бү ркеп кетеді. Бұ л мұ ң біресе жусан басына соғ ылып, біресе қ ияқ ты тұ ншық тырады. Біресе жазық қ а жайылып, біресе бұ лтқ а сің еді. Биік қ ұ здың басынан жел болып қ ұ лап, сай-салағ а тығ ылады. Ө зен бетінде шыны толқ ын болып ойнайды. Жер ү сті, аспан асты жү рек зарына толып, тө белердің баурайын қ айғ ы шарбысы қ оршап алады.

Сол кезде қ азақ тың кө не даласындағ ы қ артамыш жусандар бұ л аң ызды тағ ы бір естиді.

Желмен бірге жеткен шер далағ а мынаны айтады деседі қ ариялар.

* * *

Ертеде қ азақ даласын борандар мен аң ызақ тар, жұ т пен қ асқ ырлар, сосын... аздағ ан қ азақ тар жайлайтын. Қ азақ тың даласы тө белерден тұ ратын. Ә р тө бенің баурайында тілін жалаң датып жұ т жортатын. Ә р тө бенің ар жағ ынан қ амшыдай суырылып шығ ып боран ышқ ынатын. Ә р тө бенің астында қ асқ ыр жататын. Сол кө п тө белердің бірінің баурайында Отамалы деген қ ойшы ө мір сү рген екен.

* * *

Отамалы қ олына таяғ ын алып, кішкене лашық тан далағ а шық ты. Кү н шапыраштанып, қ ып-қ ызыл болып батып бара жатыр екен. Кө зін қ ысың қ ырай оғ ан біраз қ арады. Ішінен бірдемелерді айтып кү бірледі. Басын шайқ ады. Ә лі оты сө нбеген кө здерін аспан ортасында аударып, оны да барлап қ арады. Алыстағ ы жардың басында бір топ қ арғ а шуласып жү р екен. Ол басын тағ ы шайқ ады.

Ақ ырында орнынан қ озғ алып, анадай жерде тұ рғ ан аппақ киіз ү йге беттеді. Ақ ү йдің ар жағ ындағ ы тө белердің бауырында бір топ қ ой жатыр. Жер беті тү гел жалаң аштанғ ан. Кү нгей жақ беттері кө гере бастағ ан. Кө ктемнің кө ң ілді сулары жер бетін шыжбайлап ө ткелі де кө п болмағ ан — ә р жерден-ақ ү лкенді-кішілі жыралар, жаң а сайлар кө зге ілігеді.

Отамалының артынан ұ зын қ ұ йрық ты ала тө беті еріп келеді. Оның қ ұ лағ ы тү йежапырақ сияқ ты салбыраң қ ы.

Отамалы ақ ү йге жетті. Ү йге кірместен бұ рын, бұ рылып кү нге тағ ы қ арады. «Ұ намайды...» деп кү бір еткендей болды, бірақ ерні онша қ озғ алып жарымады. Иті қ ожайынның ың ғ айына жығ ылғ андай, о да кү нге қ арап біраз тұ рды. Бірақ басын шайқ ағ ан жоқ.

Отамалы киіз ү йдің есігін кө теріп ашты да, ішке енді.

Тө рде қ ара мұ ртты біреу зерең ге мұ ртын малып шұ бат ішіп отыр. Отамалыны кө ргенмен, кө ң іл аударғ ан жоқ, жамбастап жатып сораптап жұ та берді.

Лгі адам сусынын ішіп болғ анша, Отамалы тыныш отырды.

Йдің іші жиһ азғ а толы. Керегелерге оюлы кілемдер ілініп тасталғ ан. Салбырап-салбырап тұ рғ ан жібек желбаулар. Қ азан-аяқ жақ та ү лде мен бү лдеге оранғ ан бір ә йел отыр. Қ ұ лағ ындағ ы сырғ алары, қ олындағ ы білезіктері — бә рі ақ кү містен соғ ылғ ан, жалт-жұ лт етеді. Аяғ ындағ ы биік ө кшелі кебісіне кү міс шалынып, ә шекейленген. Ү стінде қ ытай, самарқ ан жібектері. Қ асын сү рмелеткен. Бірақ киімі қ анша ә демі болғ анымен, ө зі толық, келіссіздеу. Ұ ршығ ын томар бояудың тү бірі сияқ ты саусақ тарымен қ олапайсыз, икемсіз айналдырады. Одан гө рі жоғ арырақ екі қ ыз отыр. Бірі бойжетіп қ алғ ан. Басында ү кілі бө рік. Бұ рымдары даланың жуан қ ара жыландарынша аяқ қ а оратылып жатыр. Бірі тоғ ыз-он жастағ ы кішірек қ ыз. Тө рде тең -тең болып жинаулы тұ рғ ан текеметтер мен оюлы, киіз қ апты сандық тар. Олардың ү стінде атлас, торғ ын, жолақ баршын кө рпелер.

Қ ара мұ ртты шұ батын ішіп болды. Зерең ді кішірек қ ызына ұ статты да, мұ ртын біраз сү ртіп отырды. Содан кейін кө зін қ ысың қ ырай Отамалығ а қ арады:

Отамалы намаздыгерде келмейтін...

Иә, байеке, Отамалы намаздыгерде келмейтін, — деді Отамалы да. Аз ү зілістен кейін: — Бү гін Отамалы намаздыгерде келіп отыр, — деді сө зін бө ліп-бө ліп.