Зырян фабрикасының технологиясы.

Кивцэттік балқ ыту процесін (КИВЦЭТ) сипаттаң ыз. Кивцэттік балқ ыту (КИВЦЭТ) – қ ұ рылымы бойынша ө те кү рделі пирометаллургиялық процестің қ ысқ артылғ ан атауы, оттегілі – қ алқ ыма циклонды –электротермиялық балқ ытуды кө рсетеді (2 сурет). Процесс қ алқ ымы жә не циклонды балқ ытулар принциптерінің ұ штасуына жә не технологиялық оттегі мен электрэнергиясының тиімді қ олданылуына негізделген. Кү йдіру мен балқ ыту, балқ ыту ө німдерінің бө ліну сатылары, қ ождың кедейленуі жә не қ ажет болғ ан жағ дайда мырыш буларының конденсатталуы бір бірлестірілген агрегатта ө теді. КИВЦЭТ мыс, мыс-мырыш жә не басқ а коллективті концентраттарды кешенді ө ң деу ү шін ә зірленген.

Кептіруден кейін 1 % тө менгі ылғ алдылық ты концентрат циклонды жанарғ ығ а жоғ арыдан, технологиялық оттегі циклонғ а тангенциалды беріледі. Газү рлеу жылдамдығ ының жоғ арылығ ынан газдар тез айналымды қ озғ алыс алады, осының ә серінен бастапқ ы кезең де қ алқ ыма кү йдегі шикіқ ұ рам бө лшектері циклондық камераның қ абырғ асына лақ тырылады.

Сульфидтердің таза оттегіде жануы кезінде циклонда жоғ ары температура дамиды, камераның ішкі қ абырғ асында балқ ыманың айналымды қ абыршығ ын тү зей отырып, шикіқ ұ рам балқ иды жә не осында негізгі процесс ө теді. Аса қ ыздырылғ ан балқ ыма тұ ндырғ ыш камерағ а ағ ады, осы жерде штейннің қ ождан бө лінуі жү реді. Қ ож балқ ымасы жиналу шамасына қ арай, КИВЦЭТ пешінің электротермиялық бө лігіне ағ ып ө теді, онда жоғ ары тотық сыздандыру атмосферасы жасалады. Тотық сыздандыру аймағ ы тотығ у аймағ ынан қ ожғ а батырылғ ан қ алқ амен бө лінген. Электрпешінде қ ожды тотық сыздандырып ө ң деу мырышты бө луге жә не бу-газ қ оспасы тү рінде конденсаторғ а бағ ытталатын, қ орғ асынның бір бө лігін айдайды. Бұ л кезде мырышты, тазартуды талап ететін, қ ара металл тү рінде алады. Балқ ыту аймағ ының газдары суыту мен шаң нан тазартудан соң, кү кірт қ ышқ ылы ө ндірісіне бағ ытталады. КИВЦЭТ пешінің, бү кіл жұ мысшы ауданғ а жатқ ызылғ ан, меншікті ө німділігі 3-5 т/(м2·тә у) қ ұ райды.

1 - тұ ну камерасы; 2 - газмұ здатқ ыш тірек; 3 - электрсү згі; 4 – шикіқ ұ рам шараптары, 5 - шнек, 6 – жең ді сү згі; 7 – жағ у камерасы; 8 - скруббер; 9 – инерциялық шаң тұ тқ ыш; 10 – мырыштың ағ ынды конденсаторы, 11 – кокс шанабы; 12 – электрқ ыздырғ ыш тұ ндырғ ыш; 13 - қ алқ а; 14 – балқ ыту циклоны

2 сурет. КИВЦЭТ процесінің ө неркә сіптік қ ондырғ ысының сұ лбасы

Кү йдіру, сыныптамасы, сипаттамасы. Кү йдірудің келесі тү рлері кең інен таралғ ан.

Тотық тыру – MeS + 1, 5О2 = МеО + SО2 + Q, сульфидті материалдарды (кен, концентрат, штейн) немесе арсенидтерді (концентрат, шпейз) кү йдіру ү шін қ олданылады. Операция жоғ ары температурада (1100-1400 К), ауаның артық шылығ ымен жү реді. Процесте ферриттер (MeO·Fe2О3), силикаттар (MeO·SiО2) типті кү рделі тотық тардың тү зілуі болады, бұ л қ ұ нды металдың бө лінуін тө мендетеді. Мыоыш, мыс, алтын ө ндірісінде қ олданылады.

Сулъфаттау – ( MeS + 2О2 → MeSО4) кү йдіру мақ саты бө лінетін металды ерігіш нысанғ а (сульфат, оксид) жә не темірді оксид типті тұ рақ ты қ осылысқ а ө ткізу. Операция қ алыпты температурада (880-900 К), ауаның шектеулі артық шылығ ымен (α = 1, 2-1, 3) ө теді, мыс, кобальт ө ндірісінде қ олданылады.

Тотық сыздандыру – (МеО + В → Me + ВО) кү йдіру жоғ арғ ы оксидтерді еритін тө менгі оксидтер немесе металдық фаза тү зейтіндей ыдыратады. Тотық сыздандырғ ыш ретінде кө міртегі қ ұ рамды материалдар, конверсирленген табиғ и газ, сутегі, кү кірт диоксиді пайдаланылады. Бұ л ә діс никельді оксидті кенен бө ліп алуда, кобальт металлургиясында, сирекметалды шикізатты шаймалау алдында қ олданылады.

Хлорлап кү йдіру хлоринаторларды (хлор, натрий хлориді, сильвинит) қ олданумен жү ргізіледі. Жоғ ары температуралы ө ң деуде (хлоридті айдау, 1100-1400 К) тү сті металдар бос жыныстан МеС1n нысанында селективті айдалады, тұ тылады жә не гидрометаллургиялық технологиялар бойынша ө ң деледі. Ә діс бағ алы элементтер мө лшері тө мен шикізатты ө ң деуде пайдалы.

Сулъфатты-хлорлап кү йдіруде MeS + 2О2 + 2NaCl → МеС12 + Na2SО4 бө лінетін металл еритін формағ а ө теді (сульфат, хлорид). Никель, мыс металлургиясында қ олданылады.

Кальцинирлеп кү йдіру (қ ақ тау, жентектеу) карбонаттарды бұ зу (қ ышқ ылды шаймалауда кө піруді болдырмау), жоғ ары сульфидтерді еритін нысанғ а ө ткізу (мысалы, FeS2 FeS-те немес CuFeS2 Cu2S-те) ү шін қ олданылады. Содамен жентектеуде суда еритін вольфраматтар, молибдаттар, алюминаттар, ванадаттар – сулы ортада жең іл еритін қ осылыстар тү зіледі:

МеСО3→ МеО + СО2

MeSn → MeSn-m + m/2S2↑

МеО3 + Na2CО3 → Na2MeО4 + СО2

Қ азақ мыс» корпорациясының жұ мысы мен қ ұ рылымы туралы. «Қ азақ мыс» корпорациясы. Негізгі кә сіпорындары Жезқ азғ ан қ аласында: 5 рудниктер (Анненский, Батыс, Солтү стік, Шығ ыс, Оң тү стік), ү ш байыту фабрикалары, мысбалқ ыту зауыты, мыс катанкасын шығ аратын зауыт; жезқ азғ ан ОЭЦ, кешенді ғ ылыми-зерттеу жә не жобалау-конструкторлық институты. Компанияның тө рт филиалы бар: Балқ аш кен-металлургиялық комбинаты (БКМК), «Шығ ысҚ азмыс», «Кө мір департаменті «Борлы» филиалы, «Басты тарату энергостанциясы».Бү гінгі кү ні компания қ ұ рылымына 12 жер асты жә не ашық ә зірленген рудниктер, 8 байыту фабрикалары, 2 мыс балқ ыту зауыты, созбасым ө ндіретін зауыт, 2 кө мір тілігі, 3 жылу электростанциялары, дербес темір жол, автомобилдік жә не авиациялық кө ліктер мен жолдар, шахтақ ұ рылысының жә не қ ұ рылыс-монтаждаушы трестер, кешенді ғ ылыми-зерттеу жә не жобалау-конструкторлық институтары кіреді. Балқ аш кен-металлургиялық кешенінің қ ұ рамына кіретіндер: ашық кен жұ мыстарының рудниктері Коунрад, Саяқ жә не Шатыркө л, байыту фабрикасы, мыс балқ ыту зауыты, аффинаж зауыты (алтын мен кү міс ө ндірісі), мырыш зауыты, жә не т.б. Балқ ыту бө лімінде екі шарпыма пеші жә не сұ йық былауда балқ ыту пеші орналасқ ан. Штейн конвертерларда қ ара мысты алумен ө ң деледі.

Сұ йық былауда балқ ыту барлық автогендік агрегаттар ішінде ең қ арапайымдысы, шикіқ ұ рамның гранулометриялық қ ұ рамы 10 мм дейін тіпті оданда жоғ ары бола алады, ылғ алдылық – 6-10 %. Басқ а агрегаттар ү шін ылғ алдық (1 % тө мен) жә не ұ нтақ тау жұ қ алығ ы (концентраттар ү шін 1 мм тө мен, флюстер ү шінде) бойынша шектеулер қ ойылады.

ныс табуда.