Айнымалы ток қозғалтқыштарын жиіліктік басқару әдісі

Айнымалы ток қ озғ алтқ ыштарының айналу жиілігін реттеудің ең ү немді тә сілі желінің қ оректендіру жиілігін басқ арумен жү зеге асырылады, ө йткені айналу жиілігі ω қ оректендіретін желінің жиілігіне жә не полюстер жұ бының санына р тә уелді:

(3.32)

Айналу жиілігін ω реттеу ү шін реттелетін жиілік кө зі керек. Қ олдану салалары металлургия (мысалы, рольгангтер жетегі), тігін ө неркә сібі, станок жасау (мысалы, электр шпинделдері мен металл кесуші станоктар), желдеткіштер мен сорғ ылардың электр жетегі жә не т. б.

Шетелдік фирмалар, жекелеп айтқ анда Sіemens, Fanyk, АВВ желдеткіштер, сорғ ылар, роботтар, транспортерлер ү шін жиліктік басқ аруды кең қ олданады.

Америка жә не ағ ылшын фирмалары мұ най жә не газ ө неркә сібінде жетектерді жиіліктік басқ ару жолын кең қ олданады. Орталық тандырылғ ан, сонымен бірге жеке тү рлендіргіштері бар жетектер қ олданылады.

АҚ - ны реттеудің негізгі ерекшелігі оның статорындағ ы кернеуін U статикалық кедергілердің иін кү ші M_с функциясында ө згерту қ ажет, сонымен бірге жиілігін ө згертуге сә йкес болу керек

Статор тізбегінің активті кедергісін r₁ есептемегенде, қ озғ алтқ ыштың критикалық иін кү шінің мә нін аламыз.

(3.33)

мұ нда: x_қ - қ ысқ а тұ йық талудың индуктивті кедергісі.

Асинхронды қ озғ алтқ ыштың статор орамасының э.қ.к - сі қ оректендіру желісінің жиілігіне f жә не машинаның ағ ына Ф пропорционал:

E=c· F· f (3.34)

Статор орамасындағ кернеу тө мендеуін есепке алмағ анда,

келесі арақ атынастарды аламыз:

U₁ » E₁ жә не U₁ » kFf₁. (3.35)

Статор тізбегінің индуктивті кедергісі x₁ деп белгіленген. Кернеудің қ орек кө зі мен қ озғ алтқ ыштың жиілігін реттеу ө згермейтін кезде машинаның магнит ағ ыны ө згереді.

Жиілік f₁ азайғ ан кезде ағ ын Ф ө седі, қ анығ у байқ алады, магниттелу тогы кө бейеді, қ озғ алтқ ыштың энергетикалық кө рсеткіштері тө мендейді жә не қ озғ алтқ ыштың қ ызуына ә келеді.

Жиілік f₁ кө бейген кезде M=кФІ₂cosφ формуласына сә йкес кернеу U мен жү ктеме иін кү ші тұ рақ ты кезде ағ ын Ф азаяды, бұ л ротор тогының ө суіне І₂, яғ ни оның орама жү ктемесінің кө беюіне, максималды иін кү шінің жә не аса жү ктемелік қ абілеттілігінің тө медеуіне ә келеді. Сондық тан Ф=const шартын қ амтамассыз ету ү шін статор кернеуін жү ктеме мен жиілік функциясында ө згерту қ ажет. Бұ л кезде кернеуді жиілік функциясында реттеу тұ йық талмағ ан жү йелерде мү мкін болады.

Жиілік жә не қ ызу функциясында реттеу тұ йық талғ ан жү йелерде мү мкін болады.

Жылдамдық ты реттеу негізгі жылдамдық тан жоғ ары 2: 1 ауқ ымында мү мкін жә не ротор орамасының бекітілу беріктігімен шектеледі.

Негізгі жылдамдық тан тө мен реттеу 15: 1 ауқ ымымен шектелген, ө йткені тө менгі жиілігі бар қ оректендіру кө зін жү зеге асыру қ иындық тудырады. Жиіліктік басқ ару 30: 1 ауқ ымына дейін іске асырыла алады. Арнайы қ ұ рылысы бар қ озғ алтқ ыштарды қ олданумен жылдамдық тың жоғ ары шегін кө бейтуі есебінен ауқ ымын кө бейтеді.

Жылдамдық ты жиіліктік реттеу кезіндегі кернеудің ө згеру заң ын қ арастырамыз. Бұ л кезде асинхронды қ озғ алтқ ыштың жү ктемелік қ абілеттілігін сақ тау шартынан, яғ ни критиклық иін кү шінің М_к статикалық жү ктеме иін кү шіне дү ркіндігінен бастайды. Осы аталғ андарды есепке алып, табамыз:

(3.36)

(3.37)

(3.38)

мұ нда: M_k1, M_c1 - қ орекендіруші желінің жиілігі f₁ бар сипаттамада жұ мыс істеп тұ рғ ан кездегі критикалық жә не статикалық иін кү штері.

M_k2, M_c2 - қ оректендіруші желінің жиілігі f₂ бар сипаттамада жұ мыс істеп тұ рғ ан кездегі критикалық жә не статикалық иін кү штері.

Егер басқ ару нысаны иін кү ш тұ рақ ты кезде реттелетін болса, онда:

(3.39)

(3.38) арақ атынастан аламыз: M_k1 = M_c2 = Const.

Егер басқ ару нысаны қ уат тұ рақ ты кезде реттелетін болса, онда:

P_c1 = M_c1w₁ P_c2 = M_c2w₂ P_c1 = P_c2

Бө лек ω ₁ жә не ω ₂ айналу жылдамдық тарына Р_с, жә не Р_с (М_с1, М_с2) қ уаттары сә йкес. (2.7) арақ атынасын тү рлендіре отырып, аламыз:

(3.40)

Желдеткіштік иін кү ш кезінде кернеуді реттеу заң ы (3.37) арақ атынас бойынша анық талады.

M_c1» kw₁²» cf₁² M_c2» kw₂²» cf₂²

(3.41)

Иін кү ші жылдамдық қ а пропорционал кезінде келесі арақ атынас бойынша кернеу реттеуін аламыз:

M_c1» kw₁» cf₁ M_c2» kw₂» cf₂

(3.42)

Жылдамдық ты жиіліктік реттеу кезінде ә ртү рлі басқ ару нысандары ү шін асинхронды қ озғ алтқ ыштың механикалық сипаттамаларының тү рі 3.33 -3.34 суреттерде кө рсетілген.

Сонымен, статикалық жү ктеменің тұ рақ ты иін кү ші M_c = Const бар басқ ару нысандары кезінде, қ оректендіру кө зінің кернеуі оның жиілігіне пропорционал ө згеруі қ ажет U/f = const; қ уат тұ рақ ты кезінде P_c=Const жылдамдық ты реттеуді талап ететін басқ ару нысандары кезіндегі басқ ару заң ы: U/ = const; желдеткіштік сипаттама кезіндегі басқ ару заң ы: U/f ²= const шартына сә йкес болады. Осы жазылғ андар бойынша M_с=Const механизмдері ү шін реттеу ә дісі кө п тарады, бірақ функционалды тү рлендіргіштерді қ олдану арқ ылы осы заң дардың кез келгенін жү зеге асыруғ а болады. (2.7) арақ атынасын шығ ару статор орамасының активті кедергісіндегі кернеу тө мендеуін есептемеген кезде ғ ана дұ рыс болады.

(3.6.7)-(3.6.10) арақ атынастары ірі машиналар ү шін жиіліктері 2: 1 ө згеру ауқ ымында дұ рыс. Орташа жә не аз қ уатты машиналар ү шін, сонымен бірге реттеудің кең ауқ ымы кезінде арақ атынастарды тү зеу қ ажет.

M_с = const заң ымен реттеу ү шін жиілік ө згеруіне байланысты статордың индуктивті кедергісінің ө згеруін есепке аламыз. Бұ л кезде U/f=const сызық тық заң ын тү зеу қ ажет болады (2.38 сурет).

Белгілеулер:

U=U/U_н – машина статорындағ ы кернеудің салыстырмалы мә ні;

f/f_н= f - машина статорындағ ы жиіліктің салыстырмалы мә ні.

Жиіліктің ө згеруінен статордың индуктивті кедергісінің ө згеруін есепке алғ анда М_С=const нысандары ү шін басқ ару заң дары:

1 - статордың индуктивті кедергісін есептемеген кезде М_С=const ү шін жиіліктік басқ ару кезіндегі статор кернеуінің U ө згеру заң ы;

2 - қ уаты аз қ озғ алтқ ыштардың статорының индуктивті кедергісін есептеген кезде М_С=const ү шін жиіліктің басқ ару кезінде статор кернеуінің U ө згеру заң ы;

3 - қ уаты кө п қ озғ алтқ ыштардың статорының индуктивті кедергісін есептеген кезде М_С=const ү шін жиіліктік басқ ару кезінде статор кернеуінің U ө згеру заң ы.

Қ озғ алтқ ыштың қ уаты азайғ ан сайын 1 тү зуінен айырмашылық кө бейе береді.

Енді критикалық иін кү штің ө згеруін М_С=const нысандары ү шін реттеу кезінде қ оректендіруші кернеуінің U жиіліктен ө згерудің тү зетілген (статордың индуктивті кедергісін еспке алғ анда) жә не тү зетілмеген U/f = const заң дары ү шін қ арастырайық (индуктивті кедергіні есептемегенде).

Крикатикалық иін кү штің ө згеруі 3.40-суретте кө рсетілген. Бұ л суреттегі белгілер:

- статорды қ оректендіретін кернеудің ө згеруінен болатын критикалық иін кү ші.

M_{к н} - статордағ ы кернеу кезіндегі критикалық иін кү ші. Ү зік сызық пен критикалық иін кү штің ө згеруі кө рсетілген.

Статордағ ы тү зетілген кернеуді ө згерту заң ы кезінде (индуктивті кедергіні есепке алғ анда, яғ ни 3.38-суреттегі 2 жә не 3 сипаттамалары жарамды кезде) сипаттамадан анық талғ андай, жү ктемелік қ абілеттілігі бұ л кезде тұ рақ ты болып қ алады.

1 тә уелділігі M_с=const жә не U/f = const (яғ ни, 3.39-суреттегі 1 заң ы жарамды, статор индуктивтілігін есептегенде) кезінде қ уаты аз қ озғ алтқ ыш ү шін критикалық иін кү штің ө згеруін сипаттайды.

2 тә уелділігі М_С=const жә не U/f = const (яғ ни, 3.39-суреттегі 1 заң ы жарамды, статор индуктивтілігін еспетемегенде) кезінде қ уатты қ озғ алтқ ыш ү шін критикалық иін кү штің ө згеруін сипаттайды. Жиілік (0, 6¸ 0, 5)f_н мә ніне дейін азайғ анда критикалық иін кү штің мә ні нақ ты жиілік кезінде (15-25)% -ғ а дейін тө мендейді.

Жиілік f тө мендеген кезде жү ктемелік қ абілеттілігі l=const тұ рақ ты шартына сә йкес кернеуді реттеу рекуперативті тежеу режимінде критикалық иін кү шінің біршама ө суіне ә келіп соғ уы мү мкін. Критикалық иін кү шті сә йкес дең гейінде шектеуге талпыну жиілік f функциясынан статор кернеуі U ө згеруінің ә ртү рлі заң дарына ә келіп соғ ады (3.40-сурет).

Суреттегі белгілеулер:

1 қ исығ ы статордың индуктивті кедергісін есептегенде М_С=const нысандары ү шін кернеудің U жиілік f функциясынан ө згеруін сипаттайды;

2 қ исығ ы генераторлық режимдегі критикалық иін кү ші генераторлық режимдегі нақ ты жиілік кезіндегі критикалық иін кү шіне тең болғ анда, М_С=const нысандары ү шін кернеудің U жиілік f функциясынан ө згеруін сипаттайды.

Жиілік f тө мендеген сайын, критикалық сырғ у S_к ө седі, ө йткені индуктивті кедергінің x_қ мә ні азаяды.

(3.43)

Қ озғ алтқ ыштық режимде жиілік f тө мендеген кезде критикалық иін кү ш M_к.қ аз болып қ алады, ө йткені статордағ ы кернеуді U де тө мендету керек. Генераторлық режимде критикалық иін кү ші M_к.г ө седі, жиілік тө мендеген кезде іске қ осу иін кү ші біраз кө бейеді, максимумғ а жетеді жә не одан кейін азаяды. Иін кү штің тө мендеуі тө мен жиіліктерде байқ алады жә не активті кедергінің салыстырмалытү рдеө суімен, сонымен бірге статордағ ы кернеу тө мендеуді шақ ыратын магнит ағ ынының тө мендеуімен тү сіндіріледі. Соң ғ ысы тө менгі жиіліктерде кернеудің ө суімен толық тырылады.

Жиілік тү рлендіргіштері екі топқ а бө лінеді: электр машиналық тү рлендігіштер, вентилдік тү рлендіргіштер. Бірінші топқ а асинхронды генераторы жә не асинхрондық жиілік тү рлендіргіштері бар тү рлендіргіштер кіреді. Синхронды генераторлары бар жү йенің артық шылық тары шығ ысындағ ы жиілік пен кернеуді бө лек реттеуден тұ рады. Жү йенің кемшіліктері - ү лкен қ уаты мен шығ ындары жә не тө мен п.ә.к - і. 3.42 суретте синхронды генератор кезіндегі электр машиналық тү рлендіргіші бар жү йе кө рсетілген.

Мұ нда синхронды генератордың М₄ айналу жиілігі генератор (М₂) - қ озғ алтқ ыш (М₃) жү йесі бойынша басқ арылады. Айнымалы жиілік тү рлендіргішінің М₄ кернеуі бұ л машинаның қ оздыруымен реттеледі. Машинаның М₂ шығ ыс кернеуі оның қ оздыру орамасындағ ы LM2 қ осымша кедергімен R1 реттеледі. Синхронды генератордың М₄ айналу жылдамдығ ы оның қ оздыру орамасындағ ы LM3 қ осымша кедергімен R2 реттеледі. Бұ л кезде синхронды генератордың М₄ кернеуі де U, жиілігі де f ө згереді.

Асинхронды жиіліктік тү рлендіргіші бар жү йе 3.44 суретте келтірілген. Жоғ арыда қ арастырғ ан сұ лбадан айырмашылығ ы машинаның М₄ шығ ыс кернеуі жиілікпен қ атаң байланысқ ан. Аз ауқ ымда реттеу ү шін М₄ статор тізбегіне автотрансформатор қ осады, - бұ л кезде ротор кернеуін аз ауқ ымда реттеуге болады. Қ озғ алтқ ыштың М₃ айналу жылдамдығ ы Г - Қ жү йесі бойынша реттеледі.

М₁ -жетектік қ озғ алтқ ыш; М₂, М₃ -тұ рақ ты тоқ қ озғ алтқ ыштары; М₄ -синхронды генератор; М₅, М₆ - жиіліктік басқ аратын асинхрондық қ озғ алтқ ыштар.

Электр машиналық тү рлендіргіштердің кемшіліктері олардың қ олдану саласын шектейді жә не вентильді жиілік тү рлендіргіштерін қ олдану қ ажеттілігіне ә келеді, жекелей, электр жетектерінің ПӘ К- ін, тез ә сер етуін жоғ арылататын, ө лшемдері азаятын тиристорлық тү рлендіргіштерді қ олдануғ а ә келіп соғ ады.

Вентильді тү рлендіргіштерді жиіліктік басқ арудың тиімді режиміне қ ол жеткізу мақ сатында жиілік пен кернеуді бө лек реттеу ү шін қ олдануғ а болады.

Статикалық вентильді жиіліктік тү рлендіргіштер екі тү рге бө лінеді: 1) бір қ ұ рылғ ыда тү зету жә не инверттеу функциясы бірге орналасқ ан тікелей байланысы бар тү рлендіргіштер (желі мен жү ктеменің байланысы); 2) аралық тұ рақ ты ток бө лігі бар тү рлендіргіштер. Бірінші тү рлендіргіштер желі жиілігі 50 Гц кезінде шамамен 10 Гц жә не одан тө мен жиіліктер ү шін қ олданылады. Осығ ан байланысты бұ л жиілік тү рлендіргіштері электр жетегінде кең қ олданыс таба алмады. Екіншісі арқ ылы шығ ысындағ ы жиілікті кең шектерде реттеуге болады жә не олар ө неркә сіпте кө п тарағ ан.

3.43-суретте аралық тұ рақ ты ток бө лігі бар тү рлендіргіш сұ лбасы берілген, ондағ ы белгілеулер: Т – f_ж = сonst, U_ж =сonst желілік кернеуін U=var реттелетін тұ рақ ты кернеуге тү рлендіретін тү зеткіш; И - f=var реттелетін жиілігі жә не тү рлендіргіш шығ ысындағ ы U=var реттелетін кернеу дең гейі бар инвертор; ТББ – тү зеткішті басқ ару блогы; ИББ –инверторды басқ ару блогы.

Тұ тасымен тү рлендіргіш кернеу мен жиілікті бө лек реттеу ү шін екі арнаны қ ұ райды.

М₁ - жетектік қ озғ алтқ ыш; М₂, М₃ - тұ рақ ты ток генераторы жә не қ озғ алтқ ышы; М₄ – асинхронды жиілік тү рлендіргіші.

Электр жетегі жү йелерінде тү рлендіргіш қ уаты мен кернеуді реттеу терең дігіне байланысты ә р тү рлі тү зеткіштерді қ олданады: бір фазалы, ү ш фазалы, кө пірлік жә не нолдік нү ктесі бар, симметриялы емес жә не т.б.

Коммутация тә сілі бойынша автономды инверторлар келесі топтарғ а бө лінеді:

-жеке коммутациясы бар инверторлар;

-фаза бойынша коммутациясы бар инверторлар;

-топтық коммутациясы бар инверторлар;

-жалпы коммутациясы бар инверторлар;

-фаза аралық коммутациясы бар инверторлар;

Кү штеу коммутациясы дегеніміз ө ткізуші тиристор арқ ылы кері токты ө ткізгенде оның тура тогы нолге дейін азаяды, дә лірек айтсақ - ұ стап қ алу тогы мә ніне дейін, одан кейін тиристорғ а кері анодтық кернеу оның жабылу қ асиеттері орнына келу ү шін қ ажет уақ ытқ а қ осылады.

Тиристорларды коммутациялау тә сілдерін келесі топтарғ а бө луге болады:

-басқ а кү штік тиристорғ а қ осылатын конденсатордың кө мегімен коммутациялау (3.45-сурет);

-тиристормен тізбектеле қ осылғ ан тізбектелген тербелмелі LC - контуры кө мегімен коммутациялау (3.46-сурет);

-тиристормен қ атар қ осылғ ан тізбектелген тербелмелі LC - контуры кө мегімен коммутациялау (3.47-сурет);

-кө мекші тиристордың кө мегімен негізгі тиристорғ а қ осылғ ан конденсатор немесе LC - контур кө мегімен коммутациялау (3.48-сурет).

Басқ ару тә сілі бойынша ө зінің қ оздыруы бар жә не тә уелсіз қ оздыруы бар инверторлар болып бө лінеді. Бө лек жағ дайларда аралас қ оздыруды қ олданады.

Электр магниттік процестердің ө ту ерекшеліктеріне байланысты автономды инверторлар ток инверторы (3.48-сурет) жә не кернеу инверторы болып бө лінеді (3.48- сурет).

3.48-суреттегі белгілеулер: U_шығ – шығ ыс кернеуі; і_шығ - шығ ыс тогы.

Бір фазалы автономды кө пірлік инвертордың элементтерінің тағ айындалуын қ арастырайық (3.49-суреті). Бұ л сұ лбада V1 - V4 тиристорлары кілт болып жұ мыс істейді, олардың арасында жү ктеме кедергісі R_ж ә ртү рлі полярлық пен тұ рақ ты кернеу Е₀ кө зіне қ осылады. Титисторлар басқ ару сұ лбасымен талап етілген жиілікпен жұ птасып (V1 - V4 жә не V2 - V3) қ осылады. Бұ л кезде жү ктемеде кернеу инверторындағ ы Е₀ амплитудасына тең тік бұ рышты пішіндегі айнымалы кернеу пайда болады. Тиристорларды жабу C1, C2 конденсаторларының коммутациясы арқ ылы іске асады. V1 жә не V4 тиристорлары қ осылғ анда C1 жә не C2 кө рсетілген полярлық пен қ оректендіру кө зінің кернеуіне дейін зарядталады. V2 жә не V3 тиристорлары қ осылғ ан кезде C1 жә не C2 конденсаторлары V1, V2 жә не V3, V4 тиристорлары арқ ылы зарядталады. V1 жә не V4 тиристорларындағ ы ток нолге дейін кемігенде олар жабылады.

V5-V8 диодтары коммутациялайтын конденсаторларды жү ктемеден бө леді, бұ л олардың сыйымдылығ ын азайтуғ а жә не жү ктеме кернеуіне ә серін шеттетуге мү мкін болады.

V 9- V 12 диодтары " кері кө пірді" немесе " реактивті токтың кө пірін" қ ұ райды. Олардың тағ айындалуы ток пен кернеу таң балары сай келмеген уақ ыт кезең дерінде реактивті қ алыс жү ктеме тогын ө ткізуден тұ рады. Бұ л кезде ө з индукциясы немесе статор орамының э.қ.к – сі есебінен " кері кө пірдің " сә йкес диодтары ашылады жә не қ ұ лап бара жатқ ан жү ктеме тогымен С0 конденсаторы толығ ымен зарядталады. Мысалы, егер V1 жә не V4 тиристолары ашық болса жә не V2, V3 тиристорлары ашылғ анда жү ктеме тогы ө з бағ ытын сақ тап, V10, СО, V11 тізбегі бойымен оның ноль арқ ылы ө ту кезең іне дейін ағ атын болады.

Д1 жә не Д2 дроссельдері кері кө пір тізбегі бойымен С1 жә не С2 конденсаторларының разряд тогын шектеу ү шін қ ызмет етеді. Мысалы, жоғ арыда жазылғ ан тә сілмен V1 жә не V4 тиристорларын қ осу кезінде С1 конденсаторы V5-V9-Д1-V2 тізбегі бойымен қ осымша разрядталады. Егер сұ лбадан Д1 жә не Д2 дроссельдерін алып тастаса, бұ л инвертордағ ы тиристорлар коммутациясының болуы мү мкін емес.

3.52-суретте ү ш фазалы кө пірлік басқ арылатын тү зеткіш 1Т, сү згіш дросселі Д1, реактивті энергияның конденсаторы СО жә не коммутациялайтын сыйымдылық тары бар автономды ү ш фазалы кө пірлік кернеу инверторын қ ұ райтын аралық тұ рақ ты тоқ бө лігі бар ү ш фазалы жиілік тү рлендіргішінің сұ лбасы берілген.

Бұ л тү рлендіргіштен қ оректенетін қ озғ алтқ ыш желімен қ атар генераторлық режимде жұ мыс істей алмайды, ө йткені 1Т тү зеткішінің энергиясының біржақ ты ө ткізгіштігі бар. Генераторлық режимнің мү мкіндігін қ ұ ру ү шін 1Т тү зеткішіне қ арсы-қ атар тә уелді, желімен жү ретін инвертор қ осу қ ажет. 1Т тү зеткіші V1-V6 тиристорларында, V7-V12 диодтарында, С1-С6 сыйымдылық тары негізінде жиналғ ан. Блок-сұ лбадағ ы белгілеулер: ТББ - тү зеткішті басқ ару блогы, ИББ - инверторды басқ ару блогы, ТҚ - тү зеу қ ұ рылғ ысы, КБ - кернеу бергіші, ТБ - ток бергіші.

Бұ л инвертордағ ы электр магниттік процестерді қ арастырайық. Статор тізбегіне қ осылатын ү ш фазалы кернеудің жалпы тү рін алсақ, инвертор тиристорларының келесі жұ мыс алгоритімдері қ ажет (3.51-сурет).

0-2p уақ ыт аралығ ын қ арастырайық. Алгоритмді тұ рғ ызу ү шін U_A, U_B, U_C кернеулері арасындағ ы фаза жылжуы 2p/3 мә нін қ ұ райды деп есептеледі. Суретте V1-V6 тиристорларының коммутациясы (1-6) белгіленген. 0-2p уақ ыт аралығ ында p/3 бұ рышы арқ ылы І-VІ бө лек периодтары қ арастырылатын болады.

Бө лек периодтары І-VІ ү шін уақ ыт бойынша балама сұ лбалар тұ рғ ызылғ ан (3.6.19-сурет). S_V1–S_V6 -V1-V6 тиристорларындағ ы кілттер. Мысалы, (0-p/3) уақ ыт аралығ ында І периоды ү шін оң бағ ыттағ ы ток бірінші (1) жә не сол жақ тағ ы (5) тиристор (S_V1–S_V5 кілттері) арқ ылы ағ ады, ал токтың қ айтуы алтыншы (6) тиристор (S_V6 кілті) арқ ылы жү зеге асырылады.. 3.6 19-суретте Z_A Z_B Z_C жү ктемесі белгіленген. 3.6.19-суретте кө рсетілгендей, кез келген уақ ыт аралығ ы І-VІ ү шін екі жү ктемелік резистор қ атар қ осылғ ан, ал қ атар қ осылуғ а тізбектеле кедергінің тағ ы бір жұ бы қ осылғ ан.

Типтік айнымалы ток жетектерінің блоктік сұ лбалары.

ИБ - интенсивтілікті беруші

ФТ - функционалды тү рлендіргіш

КР - кернеу реттеуіші

Т - тү зеткіш

КБ - кернеу бергіші

АТИ - автономды ток инверторы

М - асинхронды қ озғ алтқ ыш

G - тахогенератор

МББ - модульды бө лу блогы

ИБ - интенсивтілікті беруші

ЭР - э.қ.к реттеуіші

ЭБ - э.қ.к бергіші

АТИ - автономды ток инверторы

М - қ озғ алтқ ыш

Сипаттамалардың қ атаң дығ ы енгізілген кері байланыстардың тү рімен анық талады. Тиристордың жиілік тү рлендіргіші негізіндегі жетек осы блоктық сұ лба бойынша орындалғ ан.

ИБ - интенсивтілікті беруші

ЖР – жылдамдық реттеуіші

ФТ - функционалды тү рлендіргіш

ТР – ток реттеуіші

ТБ - ток бергіші

Т – тү зеткіш

АТИ - автономды ток инверторы

М - қ озғ алтқ ыш

G – тахогенератор

Кез-келген уақ ыт аралығ ы І-VІ ү шін балама кедергі

(3.44)

болады деп есептегенде, тізбектеле қ осылғ ан кедергіде 2/3U мә ніне тең, ал қ атар қ осылғ ан кедергіде 1 /3U мә ніне тең кернеу тө мендеуі болады.

Одан кейін резисторлардағ ы кернеу тө мендеуін есептеген кезде бө лек уақ ыт аралық тары І-VІ бойынша Z_A Z_B Z_C жү ктемелері бойынша токтардың тура жә не кері ағ уы есепке алынып, асинхронды машинаның қ оректендіру кернеуінің шынайы пішіні тұ рғ ызылады.

Кернеудің алынғ ан пішіні (3.53-сурет) қ оректендіру кернеуі синусоидтан біршама айырмашылығ ы болатынын кө рсетеді. Инвертордың ә ртү рлі тү рлері бір-бірінен синусоидтық шығ ыс кернеуінің аппроксимациялау дә лдігімен айырмашылығ ы болады.

Жиіліктік басқ аруы бар электр жетегі 3.54-3.56 суреттерде кө рсетілген. Типтік сұ лбаның (3.54 сурет) тахогенератор G кө мегімен іске асатын жылдамдық бойынша басты кері байланысы жә не кернеу бойынша (КБ, КР) кері байланысы болады. Э.қ.к.-нің реттеуіші бар электр жетегі жү йесі 3.55-суретте кө рсетілген. Жылдамдық тық контуры (жылдамдық реттеуші ЖР) жә не оғ ан бағ ынышты токтық контуры (ток реттеуіші ТР) бар блоктық сұ лба 3.56-суретте кө рсетілген.

Машинаның статор тізбегінің шектік қ оректендіру жиілігі 2, 5 кГц болатын асинхронды жә не синхронды машиналарды басқ ару ү шін жиіліктік тү рлендіргіштер шығ арылады. Асинхрондық қ озғ алтқ ыштың мұ ндай қ оректендіру жиіліктерінде бірқ атар қ ұ рылыстық ерекшеліктері бар: статор мен ротордағ ы электр техникалық болаттың қ алың дығ ы 0, 1 мм - дан аспайды; асинхронды машина сумен суытылады жә не басқ а ерекшеліктер.

Шет елдік электр жетектері микропроцессорлық басқ арумен, транзисторлар мен тиристорлар негізінде орындалғ ан инвертордағ ы кү штік элементтермен тұ рғ ызылады. Электр жетегінің жү руі мен тежелу қ арқ ыны, жоғ арыланғ ан жә не тө мендетілген жиіліктердегі жұ мысы бағ дарламаланады. Кү штік трансформаторды алып тастап, сонымен бірге жоғ арыланғ ан жиіліктегі қ оректендіру блогын тұ рғ ызып, салмақ -ө лшем кө рсеткіштерін азайтуғ а болады.

Айнымалы ток машинасын жиіліктік басқ аруды қ олдану, тү рлендіргіштердің салмақ -ө лшем кө рсеткіштерін азайту, реттеу ауқ ымын кең ейту, микропроцессорлық басқ аруды қ олдану, реттеудің дә лдігін кө теру жиіліктік айнымалы ток электр жетегін тұ рақ ты ток электр жетегімен бә секеге қ абілетті етеді.