Дәріс. Зерттеу нәтижелерін түсіндіру, сынақтан өткізу және рәсімдеу.

Ө ткізілген зерттеудің нә тижелері ә деби ө німдердің мынадай нысандарында рә сімделеді:

1. Реферат - зерттеу нә тижелерін жазбаша тү рде ұ сынудың алғ ашқ ы нысандарының бірі болып табылады. Рефератта ә детте тақ ырыптың теориялық жә не практикалық маң ызы ашылады, тақ ырып бойынша жарияланымдар талданады, талданатын ғ ылыми материалғ а бағ а беріліп, қ орытынды жасалады. Реферат зерттеушінің эрудициясын, оның дербес талдау, жү йелеу, жіктеу жә не ғ ылыми ақ паратты қ орыту қ асиеттерін кө рсетуге тиісті.

2. Ғ ылыми мақ ала - зерттеушінің ә деби ө німінің ең кең таралғ ан нысаны болып табылады. Мақ алалар ғ ылыми журналдарда, ғ ылыми немесе ғ ылыми-ә дістемелік жинақ тарда жарияланады.

Ғ ылыми мақ алада қ орытындыларды, ғ ылыми тұ жырымдар мен ұ сыныстарды баяндаудың ү лкен мә ні бар. Мақ аланың бұ л бө лігінде зерттеу нә тижелерінің негізгі астарларын қ ысқ а да нұ сқ а беру жә не оларды педагогикалық практикада қ олдану жолдарын кө рсету қ ажет.

3. Ғ ылыми есеп, баяндама. Ғ ылыми есепке мынадай негізгі талаптар қ ойылады: материалды қ ұ рудың дә лдігі; баяндаудың логикалық дә йектілігі; сенімді дә лелдеме; қ исындаудың қ ысқ алығ ы мен дә лдігі; жұ мыс нә тижелерін баяндаудың нақ тылығ ы; қ орытындылардың дә лелдігі мен ұ сынымдардың негізділігі.

Есептің негізгі бө лігін мыналар қ ұ райды: кіріспе, берілген тақ ырып бойынша ғ ылыми ә дебиетке талдамалық шолу; жұ мыстың таң дап алынғ ан бағ ытын негіздеу; есептің орындалғ ан жұ мыстың ә дістемесін, мазмұ ны мен нә тижелерін кө рсететін бө лімдері (тараулары); қ орытынды (тұ жырымдар мен ұ сыныстар).

Ғ ылыми баяндама мазмұ ны бойынша ғ ылыми есепке жақ ын. Соның ө зінде ол зерттеу проблемасының барлығ ын емес, оның белгілі бір аяқ талғ ан бө лігін, аспектісін қ амтуы мү мкін. Ғ ылыми баяндаманы рә сімдеуге жә не оның нысанына ғ ылыми есепке қ ойылатындай, онша талап қ атаң қ ойылмайды. Баяндама тілі, ә деби стилі бойынша ауызша айтуғ а, дауыстап айтуғ а лайық талғ ан жө н.

4. Ә дістемелік оқ у қ ұ ралы. Ә дістемелік оқ у қ ұ ралының негізі оқ у-тә рбие процесін жетілдіру ү шін зерттеу нә тижелері бойынша жасалғ ан, теориялық тұ рғ ыдан негізделген ә дістемелік ұ сынымдар болып табылады.

5. Монография. Қ андай да бір проблема жеткілікті дә режеде жан-жақ ты жә не тұ тас қ аралатын ғ ылыми басылым монография деп аталады. Егер зерттеуші қ андай да бір педагогикалық проблеманы жаң аша шешсе, ө мірде бар ғ ылыми ең бектерді проблема бойынша жан-жақ ты қ орытып осы проблема жө ніндегі ө зінің тұ жырымдамаларын ғ ылыми негіздеп, оларды педагогикалық практикада іске асырудың нақ ты мү мкіндіктерін кө рсетсе ғ ана оның ө з зерттеулерін ғ ылыми монография тү рінде рә сімдеуге хақ ысы бар.

Монографияда зерттеуші зерттелетінпроблеманың бұ дан бұ рын ғ ылыми жә не ә дістемелік ә дебиетте жә не педагогикалық практикадақ алай шешілгенін, қ азіргі уақ ытта қ алай шешіліп отырғ анын кө рсетеді. Сонан соң осы проблеманы шешудің теориялық жә не ә дістемелік идеяларының мә нін ашады, тұ жырымдаманы дә лелдеу ү шін пайдаланылғ ан зерттеулердің ә дістемесі сипатталады. Осыдан кейін барып ө зіндік зерттеудің нә тижелері егжей-тегжейлі талданады, білдіріледі, оқ у тә рбие процесін жетілдіруге арналғ анг уә жді тұ жырымдар мен ғ ылыми негізделген ұ сынымдар беріледі.

6. Конференцияларда, семинарларда, педагогикалық оқ уларда жә не т.с.с. жасалатын баяндамалар мен сө йлейтін сө здердің тезистері. Тезистер компьютерде терілген 1-ден 3- бетке дейінгі қ ұ жаттан тұ рады. Тезистерді жазудағ ы негізгі міндет зерттеудің ең негізгі идеяларын ө те қ ысқ а, конспектілік нысанда беру болып табылады.

Ә деби ө німді жариялаудың сыртында, зерттеу нә тижелері ауызша ғ ылыми пікір алысу арқ ылы баяндалады жә не талқ ыланады.

А.Н. Новиков шартты тү рде ауызша ғ ылыми пікір алысуды ұ йымдастырудың мынадай негізгі нысандарын айтады:

● Ғ ылыми (проблемалық) семинар- қ атысушылардың шағ ын тобының жетекші ғ ылыми маманның басшылығ ымен ө ткізілетін ғ ылыми баяндамаларды, хабарламаларды талқ ылауы. Ғ ылыми семинарлар бір рет жә не ұ дайы ө ткізіліп отыруы да мү мкін. Олар зерттеуші ұ жымды топтастырудың, оның мү шелерінің бойында жалпы кө зқ арастар мен тә сілдерді қ алыптастырудың маң ызды қ ұ ралы болып табылады.

● Ғ ылыми конференция- ғ ылыми немесе ғ ылыми жә не практикалық қ ызметкерлер ө кілдерінің жиыны, бас қ осуы. Ғ ылыми жә не ғ ылыми практикалық конференция қ ашан да белгілі бір тақ ырыпқ а қ ұ ралады. Олар бір ғ ана ғ ылыми ұ йымның немесе оқ у орнының шең берінде, аймақ тық, елдің дең гейінде, халық аралық дең гейде ө ткізілуі мү мкін.

● Ғ ылыми съезд – ел аумағ ында ғ ылымның тұ тас бір саласы ө кілдерінің бас қ осуы. Съездерде осы ғ ылым саласы ү шін дә л бү гін ө зекті қ ойылып отырғ ан проблеманың барлығ ы немесе едә уір бө лігі талқ ыланады.

● Ғ ылыми конгресс- бұ л да съезд сияқ ты, бірақ та халық аралық дең гейде.

● Симпозиум- ғ ылыми қ ызметкерлердің қ андай да бір нақ ты арнайы мә селе бойынша ұ йымдастырылатын халық аралық кең есі.

Осы аталғ ан, жалпығ а ортақ ғ ылыми маң ызды салаларда ауызша ғ ылыми пікір алысуды ұ йымдастырудың нысандарынан басқ а, педагогика, білім беру саласында қ алыптасқ ан ө зіндік нысандарды атай кету керек.

● Озат педагогикалық тә жірибенің авторлық мектептері (педагогикалық шеберханалар, педагогикалық практикумдар)- педагогтардың пікір алысу нысаны, онда озат педагогикалық тә жірибенің авторы болып табылатын мұ ғ алім, оқ ытушы, оқ уорнының мастері немесе басшысы мектепке қ атысушыларғ а ө з тә жірибесі туралы айтады жә не оны ашық сабақ тар ө ткізу процесінде жан-жақ ты кө рсетеді, т.с.с.

● Педагогикалық оқ улар дегеніміз- озат тә жірибені қ орыту мен таратуды мақ сат еткен білім беру қ ызметкерлерінің пікір алысу нысаны. Педагогикалық оқ уларда кө бінесе тә жірибені жаң ашылдық элементтеріне қ ұ рылғ ан жә не жұ ртшылық мойындағ ан практикалық қ ызметкерлердің - мұ ғ алімдердің, оқ ытушылардың, оқ у орындары басшыларының баяндамалары тың далады.

Зерттеу нә тижелерін рә сімдеуге қ ойылатын басты талаптар мынадай:

1-жұ мыс тұ тас сипатқ а ие болуғ а тиісті (қ ұ рылым осы талапқ а бағ ынуғ а тиісті);

2-нақ ты деректерді келтіре отырып, оның анық тығ ы ү шін олардың қ алай алынғ анын, тексерілгенін, нақ тыланғ анын дә лелдеу жә не кө рсетукерек;

3- айтылғ ан ойлар тү сінікті, дә л, дұ рыс қ ұ растырылуғ а тиісті, зерттеу авторларының ашқ ан жаң алық тарын нақ ты кө рсеткен жө н;

4- жұ мыс нысаны оның мазмұ нына (жұ мыс тақ ырыбының, тақ ырыпшаларының ішінде, абзацтар, цифрлар, т.с.с.) сә йкес болуғ а тиісті;

5- сілтемелер, цитаттар, библиография талапқ а, ережелерге сә йкес болуғ а тиісті.

4. Борытко Н.М. Методология и методы психолого-педагогических исследований: учеб. пособие для студ.высш.учеб.заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2008.–320 с.

5. Борытко Н.М. Методология и методы психолого-педагогических исследований: учеб. пособие для студ.высш.учеб.заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2008.–320 с.

6. Волков Б.С., Волкова Н.В., Губанов А.В. Методология и методы психологического исследования. М.: Академический Проект, 2010.-382 с.

7. Волков Б.С. Волкова Н.В. Методы исследований в психологии. М.: Пед общество Росcии, 1999.-146 с.

Гриф и К, 2011. 448 с.

10. Қ аң тарбай С.Е. Ғ ылыми-педагогикалық эерттеу ә дістемесі: оқ улық: Қ Р Білім жә не ғ ылым министрлігі бекіткен / С.Е. Қ аң тарбай, Ж.А. Жү сіпова; Қ Р Білім жә не ғ ылым министрлігі. – Алматы, 2012. - 272 б.

13. Липский И.А. Социальная педагогика. Методологический анализ: Учебное пособие. – М.: ТЦ СФЕРА, 2004. - 320 с.

14. Загвязинский В.И., Атаханов Р. Методология и методы психолого-педагогического исследования: Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений. - М.: Изд. Центр " Академия", 2001.-208с.

15. Таубаева Ш. Методология и методика педагогического исследования. Учебник. – Алматы, 2011. - 141 с.

Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога: учебное пособие. - М.: Изд. Центр " Академия", 2010. - 176 с.

20. Жиенбаева С.Н. Педагогикалық ғ ылыми-зерттеу ә дістемесі.- Алматы, 2010. 125 бет.

24. Мардахаев Л.В. Социальная педагогика. Полный курс: учебник.- М.: Издательство «Юрайт», 20117- 797 с.

25. Никулина О.М., Смотрова Л.Н. Социальная педагогика: конспект лекций.- М.: Высшее образование, 2007.- 256 с.

26. Полонский В.М. Словарь по образованию и педагогике/ В.М. Полонский. – М.: Высшая школа, 2004. – 512 с.

Дә ріс. Психологиялық -педагогикалық зерттеу тақ ырыбын таң дау. «Ә леуметтік педагогика жә не ө зінө зі тану» мамандығ ы студентінің мамандық ты бітіру жұ мысы (проблемалық дә ріс).

Тақ ырыпты дұ рыс таң дау кө п жағ дайда оның орындалу сапасы мен нә тижесін анық тайды.Зерттеудің кез келген тақ ырыбы белгілі бір ғ ылыми бағ ытта орындалады. Ғ ылыми бағ ыт негізінде ғ ылым немесе ғ ылым кешені тү сіндіріледі, мына аймақ тарда зерттеу жү ргізіледі: техникалық, биологиялық, тарихи, педагогикалық жә не т.б

1.Зерттеушінің бірінші қ адамы – зерттеудің объективті аймағ ын таң дау, сол сфераның (біздің жағ дайда – педагогикалық), маң ызды мә селенің шешілуін талап етеді.

2. Келесі қ адам – зерттеудің тақ ырыбы мен мә селесін анық тайды. Тақ ырып мә селені қ амтуы керек, кезекті, тақ ырыпты анық тау мен нақ тылауда зерттеушілік мә селені кө рсету қ ажет.

Мә селе – бұ л белгіліден белгісізге, нақ ты „білім туралы білімсіздікке” кө пір.

Тақ ырып ғ ылыми зерттеуде белгілі мә селенің қ ұ рамды бө лігі болып табылады, біршама сұ рақ тарды шешуде жә не жасалуда. Ғ ылыми мә селе қ айшылық ты талдау негізі арасындағ ы ғ ылым дамуы мен практика жағ дайында қ ұ рылады.

3. Ғ ылыми жә не диссертациялық жұ мыстың тақ ырыбын дұ рыс таң дауда сол зерттеген мә селең е байланысты барлық ә дебиеттерді, диссертацияларды, авторефераттарды, шетел ә дебиеттерімен танысып, оқ ып шығ уғ а тура келеді.

4. Анық талғ ан ғ ылыми мә селе ғ ылыми зерттеудің нақ ты тақ ырыбында ө з кө рінісін табады.

5. Тақ ырыпты таң даудың басты кезең і тақ ырыптың негізделуі тү рінде •қ ұ жатта кө рінеді.

6. Жұ мыстың аталуы ө зінің негізгі мә селе мазмұ нынан жә не соң ғ ы нә тижені қ осып алады жә не зерттеу объектісінен кө рінеді.

7.Сізге зерттеу кө здерін оқ у жә не ой елегінен ө ткізу қ ажет:

1) Ғ ылыми жұ мыстың тақ ырып мазмұ нына байланысты маң ызды бақ ылау сұ рақ тарына жауап беру қ ажет.

Тақ ырып: (Сіздің зертеу тақ ырыбың ыз):

• Не зерттеледі?

• Не ү шін зерттеледі?

• Зерттеудің тақ ырыбы нені кө рсетеді?

2) Тү сініктердің айырмашылығ ын тү сіндірің із: мә селе, сұ рақ, аспектісі, мә селелік жағ даят.

3) Зерттеушілер ү шін глоссарийді конспектілеп ой елегінен ө ткізу керек.

4) Зерттеу тақ ырыбың ыздың дұ рыс таң далғ анын келесі матрица кө мегімен тексерің із:

• тақ ырыптың ғ ылыми бағ ытқ а сә йкестілігі;

• ә леуметтік сұ раныстың жасалуына тақ ырыптың бағ ыттылығ ы (ғ ылым мен практика сұ ранысы)

• тақ ырыпты қ ұ рудағ ы мә селелер;

• зерттеу тақ ырыбындағ ы нысан мен пә ннің ашық тығ ы;

• зерттеу тақ ырыбының соң ғ ы нә тижеге тұ рақ тауы.

Ғ ылым деген инемен қ ұ дық қ азғ андай ұ шы қ иыры кө зге шалдырмас терең ең бек дү ниесі ғ ой. Маркс пен Энгельс социализмді утопиядан ғ ылымғ а айналдырғ ан.

Ғ ылым – адамның табиғ ат пен қ оғ ам туралы объективті білімін қ алыптастыруғ а мү мкіндік беретін танымның ең жоғ ары пішімі, оның практикалық қ ызметінің бір саласы. Адамзат қ оғ амның дамуы барысында ғ ылым сол қ оғ амның маң ызы ә леуметтік институтына жә не тікелей ө ндірістік кү шіне айналды. Ғ ылымның басты мақ саты – ғ ылым заң дарының негізінде ашылып отырғ ан болмыс қ ұ былысы мен процесін болжау, тү сіндіру жә не жү йелеп мазмұ ндап беру.

Ғ ылым дамуының негізгі бағ ыттары:

Ғ ылым адамзат қ оғ амының ерте дә уірінен, адам баласының танымдық жә не ө ндірістік қ ажеттілігінің арасы ажырамай тұ рғ ан кезең нен бастау алады. Ежелгі Шығ ыста болашақ ғ ылымғ а негіз болғ ан білімнің алғ ашқ ы нышандары қ алыптасты.

Ғ ылымның “ө су нү ктесі” оның ішкі даму логикасы мен қ азіргі замандағ ы адамзат қ оғ амының кө пқ ырлы ә леуметтік қ ажеттілігінің ұ штасуына байланысты. 20- шы ғ асырдың басында жаратылыстану ғ ылымында алдың ғ ы қ атарғ а биология шық ты.

20 – ғ асырда ғ ылымның даму қ арқ ыны оның тү рлі салаларының ұ штасып, қ азіргі кезең нің кешенді, ірі мә селелерін жаң а бағ дарды шешуге бағ ытталғ ан мә селелерде ерекше байқ алды. 3 – мың жылдық тағ ы ғ ылымның дамуының басым бағ ыты біздің бү кіл ә лемді, оның ішінде, адамның ішкі ә лемін жан-жақ ты, тү тас қ алыптастыру болмақ.

Ғ ылымның ө з заң дарын ашуғ а бағ ытталғ ан қ ызметі – тү сіндіру мен болжау болып табылады. Ғ ылым деректен басталып, дерекпен аяқ талады, бірақ бұ л екі дерек бір нә рсе емес, бастапқ ы дерек – теориялық мазмұ нмен “қ иындатылмағ ан”, ал қ орытындылаушы дерек – тә жірибеден туғ ан теориялық тұ жырымдардың жемісі (заң дардың ашылуы) болып табылады.

Ғ ылымның белгілі бір саласында дә стү рлі зерттеулер жү ргізумен қ атар, пә наралық, кешенді зерттеулер жү ргізу қ азіргі ғ ылымның ерекше даму бағ ыты болып табылады. Ғ ылымды іргелі жә не қ олданбалы деп бө лу дә стү рі қ алыптасқ ан.

Іргелі – ғ ылым саласының міндеті қ оғ амды, дү ниені, табиғ атты тү сіндіретін заң дарды тану. Бұ л заң дар мен қ ұ рылымдар “таза кү йінде” зерттеледі, оларды тікелей пайдалану мү мкіншілігі шартты емес.

Қ олданбалы – ғ ылымның ашқ ан жаң алық тарын танымдық ә леуметтік – практикалық мә селелерді шешуге қ олдану болып табылады. Яғ ни оның міндеті – ақ иқ атты тану ғ ана емес, ә леуметтік сұ ранысты қ анағ аттандыру.