Этиотропты ем

Жұ қ палы аурулардың этиотропты емінің негізгі ә дісі – химиотерапия ә р тү рлі топтарғ а жататын антимикробты дә рілер (антибиотиктер; сульфаниламидтік препараттар; нитрофуран туындылары, вирустық репликация ингибиторлары т.б.) қ олдану.

Антибиотиктерә сер ету механизмі бойынша 3 топқ а бө лінеді – микроағ залардың қ абырғ асының синтезінің ингибиторлары; микробтық нуклеин қ ышқ ылдары мен белоктық синтезінің ингибиторлары; молекулярлы қ ұ рылымды жә не жасуша мембранасының функциясын бұ затын препараттар.

Микробтық клеткаларғ а ә сер етуі бойынша бактерицидтікжэне бактериостатикалық антибиотиктерді ажыратады.

Химиялық қ ұ рамы бойынша антибиотиктер бірнеше топқ а бө лінеді:

- аминогликозидтер (гентамицин, канамицин, т.б.)

- ансамакролидтер (рифампицин, рифамицин т.б.)

- беталактамдар (пенициллиндер, цефалоспариндер т.б.)

- палиендер (амфотерицин В, нистатин т.б.)

- макролидтер (олеандомицин, эритромицин, т.б)

- полимиксиндер (полимиксин М т.б.)

- тетрациклиндер (доксициклин, тетрациклин, т.б.)

- хлорамфеникол (левомицетин)

- фузирен, т.б.

Табиғ и антибиотиктермен қ атар синтетикалық жә не жартылай синтетикалық дә рілер қ олданылады. Олардың антимикробты ә сері, қ ышқ ылдар мен ферменттерге тұ рақ тылығ ы жоғ ары.

Антибиотиктердің микробқ а ә серінің спектріне байланысты бірнеше топ ажыратады:

- грам-оң жә не грам-теріс кокктарғ а (менингококк, стрепто- жә не стафилококктар, гонококк, коринобактериялар, клостридиялар) жә не кейбір грам-оң бактерияларғ а қ арсы эффективті антибиотиктер - бензилпенициллин, бициллин, метициллин, цефалоспориндердің I буыны, макролидтер, линкомицин, ванкомицин, т.б.

- грам-оң жә не грам-теріс таяқ шаларғ а қ арсы кең спектрлі антибиотиктер: жартылай синтетикалық пенициллиндер (ампициллин т.б.), хлорамфеникол, тетрациклиндер, II буынды цефалоспориндер;

- кө бінесе грам-теріс таяқ шаларғ а қ арсы активтілігі жоғ ары антибиотиктер: доксициклин, полимиксин, III буынды цефалоспориндер;

- саң ырауқ ұ лақ тарғ а қ арсы препараттар: леворин, нистатин, амфотерицин В, флуканазол, кетоконазол.

Сонымен қ атар, қ азіргі кезде ә ртү рлі химиопрепараттардың да маң ыздылығ ы жоғ алғ ан жоқ. Оларғ а нитрофурандар, 8-оксихинолин жә не хинолон, сульфаниламидтер жә не сульфондар, т.б. туындылары жатады.

Нитрофуранды препараттар (фуразолидон, фурадонин, фурагин, фурациллин, т.б.) кең антибактериалді спектрге жә не қ арапайымдыларғ а қ арсы ә серге, жасушаішілік қ асиетке ие. Олар ішек жә не зә р шығ ару жолдарының жұ қ палы ауруларында жә не жергілікті антисептик ретінде қ олданылады.

8-оксихинолин туындылары (мексаза, мексаформ, хлорхинальдон, 5-НОК, т.б.) ішек жә не урогениталді аурулардың кө птеген бактериалді, қ арапайымды, саң ырауқ ұ лақ ты аурулардың қ оздырғ ыштарына қ арсы эффективті.

Хинолон туындылары, ә сіресе фторхинолондар (ломефлоксацин, норфлоксацин, офлоксацин, пефлоксацин, ципрофлоксацин, т.б.) жоғ ары антибактериалді эффектіне, кең спектрлігіне, жасуша ішіне ену қ асиетіне жә не тө мен токсиндік ә серіне, т.б. байланысты қ азіргі кезде кең қ олданылуда.

Сульфаниламидтер (сульгин, сульфадимезин, сульфаниламидтер, сульфапиридазин, фталазол, т.б,) жә не сульфон препараттары (диафенилсульфон немесе дансон, т.б.) грам-оң жә не грам-теріс бактериялармен немесе қ арапайымдылармен шақ ырылғ ан ішек, тыныс жолдары, зә р шығ ару жолдары ауруларының кө птеген ауруларында қ олданылады. Бірақ, бұ л дә рілерді қ олдану ә р тү рлі асқ ынулардың пайда болуына ә келіп соғ ады. Жаң а сульфаниламидтер мен триметопримнің ү йлесуі - котримаксазолдың (бактрим, бисептол, гросентол, септрим, т.б,) антибактериальды эффекті жоғ ары жә не жанама ә сері аз.

Этиотропты терапия мақ сатымен паразиттерге қ арсы жә не вирустарғ а қ арсы препараттар да қ олданылады. Паразиттерге қ арсы препараттар бірнеше топқ а бө лінеді: безгек қ оздырғ ышына қ арсы (хингамин немесе делагил, хинин, т.б.), амебиаз қ оздырғ ышына қ арсы (метронидазол, парамомицин, эмитин, т.б.) жә не басқ а протозойлы инвазияларғ а қ арсы препараттар; гельминттерге қ арсы препараттар (альбендазол, левамизол, мебендазол, празиквантель, фенасал.т.б.).

Вирусқ а қ арсы препараттарвирустардың тіршілік циклінің ә р тү рлі сатыларына ә сер етеді. Клиникалық тә жірибеде вирусқ а қ арсы препараттар А тұ мауына қ арсы (амантадин, арбидол, ремантадин, осельтамивир, занамавир т.б.), герпестік инфекцияғ а қ арсы (ацикловир, валацикловир, ганцикловир, полирем, т.б.), В жә не С вирусты гепатиттерге қ арсы (ламивудин, рибавирин, т.б.). АИВ – инфекцияғ а қ арсы (зидовудин, невирапин, саквинавир, эпивир, т.б.) қ олданылады. Қ азіргі кезде вирусты инфекциялар емінде интерферондар қ олданылады (адамның лейкоцитарлы интерфероны, рекомбинантты препараттар – интерлейкин - 2α, интерлейкин - 1β). Олар вирусқ а қ арсы ә серімен қ атар иммуноынталаушы ә серге ие.

Антибактериальды, вирусқ а қ арсы жә не паразиттерге қ арсы емінің максимальды эффектіне жету ү шін бірнеше ережелерді сақ тау керек. Қ андайда бір белгілі дә рі ауру этиологиясына, науқ астан бө лінген қ оздырғ ыш штаммының сезімталдығ ына, ауру сатысына жә не науқ астың осы дә ріге сенсибилизациясы болуына байланысты таң далынады.

Антибактериальды препараттардың активтілігі басқ а дә рілермен ө зара іс-ә рекетіне байланысты болуы мумкін (мысалы, кальций препараттарының ә серінен тетрациклин эффективтілігі тө мендейді; фторхинолондардың антацидті препараттардың ә серінен эффективтілігі тө мен, т.б.). Антибиотиктердің ө здері де кө п дә рілердің ә серін ө згертеді (мысалы, аминогликозидтер миорелаксанттардың ә серін жоғ арылатады, левомицетин антикоагулянттың ә серін кү шейтеді).