Штангінің аспа нүктесінің қозғалысының кинематикасы мен динамикасы

Ұ ң ғ ымалы сорғ ының гидрожетегі кривошипті-шатунды механизмі бар механикалық жетектен айырмашылығ ы онда жетекші звеноның штангінің аспа нү ктесімен берік кинематикалық байланыстың болмауы, бұ л жылдамдық пен ү деудің штангінің аспа нү ктесінің орналасуынан бірдей тә уелді болуын тоқ татуына ә келеді.

Аспа нү кесінің жылдамдығ ының ө згерісі 13.9-суретте жуық талып кө рсетілген, қ озғ алыс фазасы ү ш топқ а бө лінген: пауза (поршеньнің қ озғ алысы болмағ анда), орнатылмағ ан (жылдамдық алу немесе тежелу) жә не орнатылғ ан қ озғ алыс.

Келесі жорамалдар қ абылданады:

жү ктеме;

кү штік сорғ ының жіберілімі бірқ алыпты;

гидроқ ұ бырдағ ы сұ йық тық сығ ылмайды.

Орнатылғ ан қ озғ алыстағ ы кинематика. Штангілі жә не қ ұ бырлы цилиндрдің қ озғ алысының басы паузамен (фаза 1) жалғ асады, ол бө лгіш золотниктің терезе ашылғ анша дейін оң нан солғ а қ арай (13.9-сурет) қ озғ алысымен шартталғ ан, ал ашылғ ан терезелермен сұ йық тық сорғ ыдан келіп цилиндрлерге жіберіледі. Циклдің басында бө лгіштің золотнигі ортаң ғ ы жағ дайда болып, бірқ алыпты қ озғ алады.

Золотниктің нейтрал жағ дайынан ө ткеннен кейін – жұ мыс сұ йық тығ ы кү штік сорғ ыдан қ ұ быр бойымен қ ұ бырлы цилиндрдің жоғ арғ ы аумағ ына қ озғ алады (фаза 2), ал оның тө менгі аумағ ынан қ ұ бырлы цилиндрдің тө менгі аумағ ына жылжып, поршеньді жоғ ары қ арай қ озғ алтады. Штангілі цилиндрдің жоғ арғ ы аумағ ындағ ы жұ мыс сұ йық тығ ы золотник арқ ылы бакке барады. Осылайша, қ ұ бырлы цилиндрдің поршені жә не сә йкесінше қ ұ бырлар колоннасының аспа нү ктесі тө мен қ арай жылжып, ал штангілі цилиндрдің поршені мен штангілер аспа нү ктесі тө мен қ арай орын ауыстырады. Екінші фазада поршеньдер ү деумен қ озғ алады. Фазаның жалғ асуы уақ ытқ а байланысты, сол уақ ыт ішінде қ ұ бырлы цилиндрдің поршені жылдамдық жинап, ал поршеннің кө лемдік жылдамдығ ы сорғ ының берілісіне тең болады. Осы уақ ыт аралығ ында жұ мысшы сұ йық тың бір бө лігі қ айта қ ұ б қ ақ пақ шасы арқ ылы бакке барады. 13.9-суретте жылдамдық алу уақ ыты (фаза 2) ab аралығ ымен белгіленген, ал ү деуді тұ рақ ты деп алынғ ан.

13.9-сурет. bc (фаза 3) орнатылғ ан қ озғ алысты кривошипсіз тербелмелі станоктың штангілерді аспа нү ктесінің жылдамдығ ының ө згеруінің жуық талғ ан заң дылығ ы.

Цилиндрдің жоғ арғ ы жә не тө менгі аумағ ындағ ы поршеньдердің эффективті ауданының ө згерісін ескеретін осы периодтағ ы штангілер қ озғ алысының жылдамдығ ы:

Мұ нда F_тц — қ ұ бырлы цилиндрдің эффективті кө лденең қ имасының ауданы; F – цилиндрдің кө лденең қ имасының ауданы; f — штангілі цилиндрдің кө лденең қ имасының ауданы; f_шц — штангілі цилиндрінің поршенінің кө лденең қ имасының эффективті ауданы (13.9-сурет).

Поршеньдердің шеткі жағ дайғ а жақ ындағ ан кезінде реверсирлеу жү йесі іске қ осылып, бө лгіштің ауысыуы басталады. Сонымен қ атар оның гидравликалық кедергісі ө сіп, сорғ ының шығ а берісінде қ ысым ө сіп, қ айта қ ұ ю қ ақ пақ шасы ашылады. Ол арқ ылы жұ мыс сұ йық тығ ының бір бө лігі бакке қ арай ағ ады. Тежелу периоды cd аралығ ына сә йкес келеді (фаза 4).

Поршеньдер тоқ тағ аннан кейін пауза it (фаза 10) болады, бұ л период кезінде золотник терезелері жабық болып, кейін цикл қ айталанады.

Абсолют жә не салыстырмалы жылдамдық тарды анық тау формулалары 13.1-кестеде келтірілген.

Штангілер аспасының нү ктелірнің жә не қ ұ бырлардың орын ауыстыруы, жылдамдық тары мен ү деулері ө зара байланысты. Ол штангілі жә не қ ұ бырлы цилиндр поршеньдерінің астындағ ы сұ йық тық кө лемінің тұ рақ тылығ ына негізделген:

(13.1)

Қ ұ бырлар мен штангілердің салыстырмалы орын ауыстыруы олардың абсолютті орын ауыстыруына тең екенін ескерсек, L = /In + /T, онда мынаны аламыз:

(13.2)

Уақ ыт бойынша дифференциалдап, мынаны аламыз υ _i = (F_тц/f_шц) υ _т. Осындай ө рнекті ү деулер ү шін де аламыз:

(13.3)

Осылайша, қ ұ бырлардың аспасының орын ауыстырудының, жылдамдығ ының жә не ү деудінің ө згерісін штангілердің аспа нү ктесіне арналғ ан сә йкес формуласының мына қ атынасқ а F_тц/f_шц = l_ш/l_т кө бейтіндісінен алуғ а болады, мұ нда k_ф– тепе-тең дік параметрі.

Штангінің екі жү рісінің уақ ытын жуық тап, былай анық тағ а болады:

l_ш-ны L арқ ылы ө рнектеп, мынаны аламыз

(13.4)

Штангі аспасының нү ктесінің 1 мин-ғ ы қ ос жү ріс саны мына ө рнекпен сипатталады:

(13.5)

Орнатылмағ ан қ озғ алыстағ ы кинематика. Штангі аспа нү ктесінің жылдамдық алу фазасын екі периодқ а бө лген дұ рыс:

1) ұ ң ғ ыма сорғ ысының плунжерінің ү стінде сұ йық тық бағ анының салмағ ы ә серінен штангілердің серпімді деформациясы кезіндегі жылдамдық алу;

2) бұ л процесс аяқ талғ аннан кейінгі жылдамдық алу;

Штангінің серпімді деформация периодында х орын ауыстырғ ан кезінде жоғ ары қ арай жү рісі (13.8-сурет) басталғ ан кезде штангілі жә не қ ұ бырлы цилиндрдің поршеньдеріне келесі кү штер ә сер етеді.

1. бө лгіштегі қ ысым айырмашылығ ының Δ р_р ә серінен штангілі цилиндрдің порненіне жоғ арыдан кү ш ә сер етеді.

2. поршеньге астынан поршень астындағ ы аумақ тағ ы сұ йық тық қ ысымынан р' пайда болатын кү ш ә сер етеді. Шток арқ ылы поршеньге штангілер салмағ ының кү ші Р_ш ә сер етеді, сұ йық тық бағ анасының салмағ ының бір бө лігі ұ ң ғ ымалы сорғ ының Р_жх/х’плунжерінің ү стінде, мұ нда х’ — штангі аспа нү ктесінің орын ауыстыруы, сұ йық тық бағ анасының салмағ ының қ ұ бардан штангіге ауысу моментіне сә йкес.

3. штангілер колоннасының жә не онымен байланысқ ан қ ондырғ ы бө лшектерінің ү йкеліс кү ші Т_в.

4. штангілердің жоғ ары қ арай қ озғ алғ андағ ы жылдамдық алу кезіндегі инерция кү ші.

мұ нда, k _{w д} — колоннаның ұ зындығ ы бойынша ү деудің ө згерісін ескеретін коэффициент k _{w д} =0, 5.

Шланг цилиндрі поршенінің тепе-тең дігінің дифференциалды тең дігі мынағ ан ие болады:

(13.6)

Сонымен қ атар қ ұ бырлы цилиндрдің поршеніне ә сер етеді: жоғ арыдан – сорғ ының айдайтын сұ йығ ының қ ысымы р_в—Δ р_дин — Δ р_тр — Δ р_р, астынан – р' қ ысымы, СҚ К колоннасының салмағ ы Рт, сақ иналы сұ йық тық бағ анының салмағ ы Р_к, ұ ң ғ ымалы сорғ ының плунжерінің ү стіндегі сұ йық тық бағ анының бір бө лігінің салмағ ы Р_ж [1 — (х/х’)], СКҚ колоннасының жә не қ ұ бырлардың аспа нү ктесіне келтірілген қ ондырғ ы бө лшектерінің ү йкелісі, қ ұ бырлар колоннасының олардың жылдамдық алғ ан кездегі инерция кү ші Р_н:

Бө лгішті ауыстыру процесінде оның гидравликалық кедергісі шексіздіктен аз ө лшемге дейін азаяды, ол толық ашық кездегі ішкі каналдардың кедергісіне шартталғ ан. Сонымен қ атар золотниктегі оның гидравликалық кедергісінің ө згеруі кезіндегі қ ысым ө згерісі

(13.7)

мұ нда, р – сұ йық тық тығ ыздығ ы; Q – бө лгіш арқ ылы жұ мысшы сұ йық тың шығ ыны; с – кө лемдік жылдамдық ты сипаттайтын тұ рақ ты шама; μ – динамикалық тұ тқ ырлық; t – ауысу басталудан кейінгі уақ ыт.

Гидрожү йе қ ұ бырларындағ ы сұ йық тың жылдамдық алуы қ осымша қ ысымды талап етеді Δ р_дин = l_прρ (d υ _ш/dt), мұ нда l_пр– диаметрлер ө згерісі ескерілген қ ұ бырлардың келтірілген ұ зындығ ы.

Қ ұ бырлардағ ы сұ йық тың қ озғ алысы гидродинамикалық ү йкеліске кететін қ ысымның жоғ алуымен жү реді.

мұ нда, d – қ ұ быр диаметрі.

Барлық кү ш факторларын ескергендегі қ ұ бырлы цилиндр поршенінің тепе-тең дігінің дифференциалды тең дігі мынандай болады:

(13.8)

(13.3), (13.6) жә не (13.8) алынғ ан мә ндер бірінші ретті дифференциалды тең деулер жү йесін білдіреді, (13.6) жә не (13.8) р' болуы, оларды екінші ретті бір тең деуге келтіруге мү мкіндік береді:

(13.9)

Келтірілген жең лдетулерден кейін, тең деуді мына тү рге келтіруге болады:

(13.10)

мұ нда G — штангінің аспа нү ктесіне келтірілген қ озғ алмалы бө лшектердің (штангілер, қ ұ бырлар, сұ йық тық тар) массасын сипаттайды; D — гидравликалық кедергіге негізделген жә не осылайша, жылдамдық квадратына тә уелді шығ ындар; В — штангілер аспасының орын ауыстыруымен байланысты жү ктемелер; А —Ескерту: q_ш, q_т — 1м штангілер колоннасы мен сорапты-компрессорлы қ ұ бырлардың массасы: q_ж, q_к — ұ ң ғ ымалы сорғ ының плундер ү стіндегі сұ йық бағ анының жә не СКҚ жә не ұ ң ғ ымалы сорғ ының цилиндріндегі ішкі диаметрлердің айырмашылығ ына негізделген сақ иналы сұ йық тық бағ анының 1м-ң массасы; τ и r — штангілер колоннасына жә не СКҚ -ғ а қ атысты ү йкеліс кү штің орта интенсивтілігі; m — динамикалық фактор, m= w /g формуласымен анық талады; w — штангілер колоннасының аспа нү ктесі қ озғ алысының ү деуі; L — сорғ ы аспасының терең дігі; в, н —штангі аспасының жоғ ары жә не тө мен жү ріс нү ктелеріне сә йкес индекстер.

(13.10) тең деуі сызық ты емес жә не элементарлы функцияларда шешімін таппайды. Оның шешімін сандық ә дістермен табуғ а болады. Негізінде, жуық есептеулерді алу ү шін Эйлер ә дісін пайдалануғ а болады. Бұ л жағ дайдада (13.10) тең деуі x'=z кө мегімен бірінші реттік екі тең деу жү йесі болып келеді:

(13.11)

Алынғ ан тең деулер жү йесін тең деуді табу ү шін итерациалық процесті қ олдану керек:

мұ нда, h — t ауысу уақ ыты.

Бұ дан да дә лірек сандық шешімді Рунге-Куттың ә дісін қ олдану кезінде алуғ а болады. Бұ л жағ дайда есептеулерді ЭЕМ-де жасау тиімді.

Бұ л есептердің шешімін табу ү шін функциялардың Тейлор кезегіне орналастыруды қ олданамыз:

(13.12)

х'(0), х" (0) жә не т.б. туындылар бастапқ ы жағ дайларды ескере анық талады, мысалы, деформациялану периоды кезіндегі штангінің жоғ ары қ арай жү рісі кезіндегі жылдамдық ты алу кезінде х'(0)=0, х" (0) ө з кезегінде (13.10) тең деуінен табылады:

(13.13)

Штангі аспасының нү ктесінің уақ ыт бойынша орын ауыстыруын жоғ ары ретті туындыларды таба отырып анық таймыз, (13.13) тең деуін дифференциалдау арқ ылы:

(13.14)

Уақ ыт бойынша дифференциалдап, штангілердің орын ауыстыру жылдамдығ ын табамыз:

(13.15)

Тағ ы бір рет дифференциалдап, оның ү деуін анық таймыз:

(13.16)

Штангі аспасының нү ктесінің келесі фазаларындағ ы орын ауыстыруды, жылдамдық ты, ү деуді сипаттайтын тең деулерді де осынадай ә діспен алуғ а болады, алайда олардың бастапқ ы жағ дайы ретінде алдың ғ ы фазаның тоқ тау моментіне сә йкес орын ауыстыру мен жылдамдық тың мә ндерін алу керек.

Штангі колоннасының аспа нү ктесінің жоғ ары немесе тө мен жү рісі кезіндегі тежеуі ө згеше болып келеді.

Бұ л тең деудің шешімін сандық ә діспен анық тауғ а немесе оларды Тейлор ретіне орналастыруғ а болады.

Эйлер ә дісін қ олданып, штангілер аспасының тежелу процесін сипаттайтын дифференциалды тең деуінің шешімі

(13.17)

(13.11) жү йесінің шешіміндей болады, жә не келесі итерационды процесстің кө мегімен алуғ а болады:

мұ нда, h — t ауысу уақ ыты.

Сонда штангілер аспасының нү ктесіндегі жә не қ ұ бырлардағ ы жү ктеме келесі анық таулармен анық талады.

Штангі аспасының нү ктесіндегі қ озғ алыс кезіндегі жү ктеме:

жоғ ары

тө мен

Қ ұ бырлардың аспасының нү ктесіндегі қ озғ алыс кезіндегі жү ктеме:

жоғ ары

тө мен

Ең негізгісі максималды вибрационды қ ұ раушыны P_i анық тау болып табылады. Призматикалық ө зекке соқ қ ы жасағ аннан пайда болатын кернеудің шешемін қ олдана отырып, мынаны аламыз:

(13.23)

мұ нда, f_ш – штангінің кө лденең қ имасының ауданы; Е – штангі материалының серпеімділік модулі; υ – штангі аспасының нү ктесінің жсұ йық тық бағ анасының жү ктемесін алғ ан кездегі орын ауыстыруының жылдамдығ ы; а – металлдағ ы дыбыстың таралу жылдамдығ ы; m – штангі массасының сұ йық бағ анасының массасына қ атынасы.

Штангі немесе қ ұ бырдың орнатылғ ан жылдамдығ ының алынғ ан мә нін (13.2-кесте) қ ойсақ, онда штангі жә не қ ұ быр ү шін кү шті P_i аламыз:

мұ нда р_ж и р_ш — сұ йық тық жә не штангінің сә йкесінше тығ ыздық тары.

Ө рнекті ө згерете отырып, штангінің жоғ ары жү ріс кезіндегі максимал жү ктемесін аламыз.

(13.24)

Осындай тә сілмен минимал жү ктемені же табуғ а болады (13.11-сурет).

Штангі жә не қ ұ быр аспаларының нү ктелерінің теориялық динамограммасын алынғ ан тә уелділіктерді ескере салуғ а болады. Бұ л штангі жә не қ ұ быр колонналарындағ ы (13.11-сурет) тербелмелі процестерге шартталғ ан статикалық кү штер мен қ осымша жү ктемелердің диаграммаларының жиынтығ ын білдіреді. В жә не В₁ D жә не D₁ нү ктелерінің ординатасының айырмашылық тары қ осымша жү ктеме Р сә йкес келеді, ал ол ө з кезегінде қ озғ алыс бағ ытына байланысты статикалық кү штермен қ осылады немесе олардан алынады.

13.11-сурет. штангі (а) мен қ ұ быр (б) аспасының нү ктелеріндегі кү ш салудың диаграммасы

Гидрожетекті қ ондырғ ылардың динамограммасының ерекшелігі – онда балансирлі тербелмелі-станоктардағ ыдай сағ ат тілі бойынша айналудың болмауы, ол орнатылғ ан жә не орнатылмағ ан қ озғ алыстардағ ы айқ ын аймақ тардың болуымен шартталғ ан.

Поршеньнің бірқ алыпты қ озғ алысының штангілі цилиндрдің тө мен жә не жоғ ары ү йкеліс жә не инерция кү штерін ескермейтін жағ дайын мына тең деумен сипаттауғ а болады:

(13.25)

мұ нда, (р_ш+p_ж)/f_шц — штангінің жоғ ары жү рісі кезінде поршеньнің эффективті ауданы f_шц бар штангілі цилиндрдің тө менгі аумағ ындағ ы қ ысым; Р_ш/f_шц — жаң ағ ыдай, тек штангінің тө мен қ арай жү рісі кезінде; Δ р_в, Δ р_н— штангінің сә йкесінше жоғ ары жә не тө мен жү рісі кезіндегі сорғ ыдағ ы қ ысымның ауысуы; р_ак — пневмоаккумлятордағ ы екі жү ріс уақ ыты кезінде тұ рақ ты деп алынатын газ қ ысымы.

(13.25) оң жә не сол жақ тарын қ осып, ө рнектеп, аккумуляторда тепе-тең дікті қ амтамасыз ететін керекті қ ысымды аламыз:

(13.26)

Алынғ ан ө рнек структурасы бойынша балансирлі тербелмелі-станоктың жү гінің тепе-тең дік ө рнегіне ұ қ сас.

Біріккен сұ лбасы жә не пневматикалық аккумуляторы бар қ ондырғ ыларды тепе-тең дікке келтіру. Жоғ ары жә не тө мен қ арай бірқ алыпты қ озғ алыс кезінде қ ондырғ ы штогына (13.3-сурет) ә сер ететін кү штердің балансы мына тү рге ие болады:

(13.27)

мұ нда, f_шц — штангілі цилиндр поршенінің эффективті ауданы; F — тепе-тең дік цилиндрі поршенінің эффективті ауданы; p_в, р_н — штангінің жоғ ары жә не тө мен жү рісі кезіндегі сорғ ының алатын қ ысымы.

(13.26) жасағ ан ө рнектеу сияқ ты ө рнектеуден кейін мынаны аламыз:

(13.28)

Инерционды жетекті қ ондырғ ыны тепе-тең дікке келтіру. Тепе-тең дікке келтіретін қ ондырғ ы маховик (13.6-сурет) болғ ан жағ дайда, оның анық аталатын негізгі параметрі оның инерция моменті J болып табылады.

Штангінің жоғ ары жү рісі кезіндегі қ озғ алтқ ыштың жасайтын жұ мысы:

(13.29)

штангінің тө мен қ арай жү рісі кезінде

(13.30)

мұ нда, U_у — бір қ ос жү ріс кезінде жинайтын жә не беретін кинетикалық энергияны қ олдануғ а байланысты маховиктің жасайтын жұ мысы.

Цикл ассиметрисының коэффициентін a = t_в/t_н ескере штангінің жоғ ары жә не тө мен қ арай жү рісінің уақ ыты

мұ нда Т — қ осжү ріс уақ ыты.

Штангінің сә йкесінше жоғ ары жә не тө мен жү рісі кезіндегі қ озғ алтқ ыштың орташа қ уаты:

(13.31)

N_в = N_н тепе-тең дік жағ дайынан қ ондырғ ыны тепе-тең дікке келтіретін тепе-тең дікке келтіретін қ ұ рылғ ының энергиясыйымдылығ ын анық таймыз.

(13.32)

t_в = t_н, α =1 болғ анда, қ ондырғ ының жұ мыс циклі симметриялы болғ анда, тік жақ шаның ішіндегі р_ш+р_ш/2 ө рнегі структурасы бойынша алдында алынғ ан ө рнекке ұ қ сас болады.

Маховикпен жұ тылатын немесе шығ арылатын U энергиясы ө зімен істелетін жұ мыспен анық талады:

мұ нда, w _max, w _min — маховиктің максимал жә не минимал айналу жиілігі.

Алынғ ан ө рнектерді пайдалан отырып, қ ондырғ ының тепе-тең дікке келтіретін маховиктің инерция моментін табамыз:

(13.33)

Штангілі цилиндр поршеніне ә сер ететін кү штер балансы:

(13.34)

Қ ұ бырлы цилиндр поршенінің штангінің жоғ ары жү ріс кезіндегі кү штер балансы:

(13.35)

13.12-сурет. сорғ ымен берілетін сұ йық тық қ ысымының тепе-тең дік параметріне тә уелділігі

Мә ндерді тең деуге қ ойып:

(13.36)

оны ө рнектеп, штангілі жә не қ ұ бырлы цилиндрдің жоғ арғ ы аумағ ына берілетін агенттің қ ысымын анық тайтын ө рнек аламыз:

(13.37)

Штангілер мен қ ұ бырдың аспа нү ктесіне ә сер ететін кү ш салуларды ескерсек, ө рнектегеннен кейін мынаны аламыз (13.12-сурет):

(13.38)

(13.39)

Қ арастырып отырғ ан қ ондырғ ылардағ ы тепе-тең дік сипаттамасы болып тепе-тең дік параметрі k_ф болып табылады. р_в жә не р_н қ ысымдырының k_ф байланысты ө згерісі 13.12-суретте кө рсетілген.

1-3 сызығ ы штангінің жоғ ары қ арай, 4-6 сызығ ы тө мен қ арай жү рісі, 2, 5 сызық тармен поршеньдердің орнатылғ ан қ озғ алысы, 1, 4-ү демелі, 3, 6- бә сең детілген қ озғ алысы кө рсетілген.

Орнатылмағ ан қ озғ алыс кезіндегі қ ысымдар тең дігін (13.38) жә не (13.39) тең деулерінің оң жақ тарын тең естіріп алғ а болады. Ө рнектегеннен кейін кубтық тең деудің келесі тү рін аламыз:

(13.40)

мұ нда

Алынғ ан ө рнекті анализдеуден шығ атыны, штангі аспасы нү ктесінің орнатылғ ан қ озғ алысы кезінде, яғ ни m = 0 болғ анда, (13.40) тең деуі қ арапайым квадраттық тең деуге ауысады:

(13.41)

Олардың коэффициенттері

Алынғ ан тә уелділіктерді анализдегенде тепе-тең дік параметрі сорғ ы аспасының терең дігіне L тә уелді емес екенін орнатуғ а болады, ол штангі колоннасының, қ ұ бырлардың, сақ иналы сұ йық тық бағ анының жә не сұ йық тық бағ анының ұ ң ғ ымалы сорғ ының плунжерінің ү стінде сызық тық қ озғ алысының кез келген фазасында анық талады. Орнатылмағ ан қ озғ алыста тепе-тең дік параметрі динамикалық фактордың m мә ніне тә уелді болады.

k_p анық тау ү шін оң тү бірі мына формуламен анық талатын (13.41) тең деуін шешу керек

(13.42)

Алынғ ан тә уелділіктерден тепе-тең дік жағ дайын қ ұ быр мен штангілер жү ріс ұ зындығ ының айырмашылығ ы тепе-тең дік параметріне k_р сә йкес келгенде қ амтамасыз етуге болады, ал ол ұ ң ғ ыма іші жабдығ ының жә не сұ йық тық бағ анасының тығ ыздық функциясы болып табылады.

Қ ондырғ ыны штангілер жә не қ ұ бырлар аспасының нү ктесінің жү рісінің ұ зындық айырмашылық тарын, яғ ни штангілі жә не қ ұ бырлы цилиндрлердің поршеньдерінің эффективті аудандарының қ атынасын немесе ұ ң ғ ыма іші жабдық тарының элементерінің тығ ыздық тарын ө згерте отырып тепе-тең дікке келтіруге болады.