Тақырыбы: Жанғыш пайдалы қазбалар.

Мақ саты: Жанғ ыш пайдалы қ азбалар туралы тү сіндіру.

Жанғ ыш пайдалы қ азбалар туралы ой-ө рісін дамыту, тіл байлығ ын, сө здік қ орын дамыту.

Оттан абай болуғ а, достық қ а, ержү рек болуғ а тә рбиелеу.

Сабақ тү рі: Аралас сабақ. Ә дісі: Тү сіндіру, сұ рақ -жауап, ә ң гімелеу.

Кө рнекілігі: Суреттер, кө мір, бензин

Барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Кітап, дә птерлерін тү гендеу, сабақ қ а назарларын аудару.

ІІ. Ү й тапсырмасын тексеру кезең і:.

- Сонымен, тү сті металдардың қ андай кені бар? -Тү сті металдың ішіндегі ең кө п кө ргендерің қ айсысы? -Мыс, алюминий, қ орғ асын, мырыштан не жасалады?

Картадан шартты белгі бойынша тү сті металдарды тауып, оны қ орғ ау.

IIІ. Білімді тексеру кезең і:

Пайдалы қ азбалардың қ андай тү рлерімен таныстық?

Қ ара металл, тү сті металл, жанғ ыш пайдалы қ азбалардағ ы ұ қ састық пен айырмашылық ты кім айтып бере алады?

IV. Мақ сатын қ ою кезең і: Тақ ырыбын, мақ сатын хабарлау.Жанғ ыш пайдалы қ азбалар

. V. Жаң а материалды тү сіндіру кезең і:

- Жанғ ыш пайдалы қ азба деп неге атағ ан? Оларғ а не жатады?

Жаң а сабақ ты тү сіндіріп беру. Тас кө мір, мұ най, газ туралы толық мә лімет беру.

Тас кө мір ү ш тү рде кездеседі. Ең сапалы тү рі антрацит, кә дімге тас кө мір, қ оң ыр кө мір. Антрацит металл қ орытуғ а пайдаланатын кө мір, қ ызуы жақ сы болғ андық тан арнайы металл ө ң дейтін зауыттарғ а жібереді. Ол шымқ ай қ ара тү сті, қ олғ а жұ қ пайды, металл сияқ ты жылтырап тұ рады.

Ал қ ара кө мір антрациттей жалтырамайды, қ ызуы да кемірек.

Қ оң ыр кө мір мү лде жалтырамайды. Жылуы аз, оң ай ү гіледі, бық сып жанады, кү лі кө п қ алады.Жергілікті отын ретінде пайдаланады.

Мұ най-майлы, қ оймалжың зат. Қ ошқ ыл қ оң ыр, қ ара кө к, кейде қ ызғ ылт сары, тіпті ақ тү сті де бола береді. Оның иісі жермай (керосин) иісіндей болады.

Жанғ анда қ ызуды кө п береді, кү л қ алдырмайды, тү гел жанып кетеді.

Газ мұ най сияқ ты отын жә не химиялық шикізат ретінде пайдаланылады.

Елімізде мұ най мен газғ а Каспий маң ы ойпаты мен Маң ғ ыстау тү бегі ө те бай. Ембі мұ найы майлылығ ы жө нінен дү ние жү зінде 1-орын алады. Одан ең ірі аспаптарды майлайтын май алынады.

Картада мұ най-газ кен орындары, кө мір кен орындары кө мір- қ ара шаршымен, мұ най -қ ара тү сті мұ нара, ал газ -ақ тү сті мұ нарамен белгіленеді.

Сарамандық жұ мыс.

Картадан жанғ ыш пайдалы қ азбалар ө ндірілетін аймақ тарды кө рсету.

Оқ улық пен жұ мыс. Дауыстап тізбектей оқ ыту.

Дә птермен жұ мыс. Кү н ретін, ауа райын жазу.

Жанғ ыш пайдалы қ азбалар ө ндірілетін аймақ атауларын жазу.

VI. Жаң а материалды мең гергенін тексеру кезең і:

Сө зжұ мбақ шешу.

Кө лденең інен:

1. Металл мен оның қ оспалары алынатын тау жыныстары

2. Ағ ынды су

3. Сұ йық отын

4. Майлы мұ най қ ай қ алада ө ндіріледі?

5. Ең сапалы кө мір

Тігінен:

6. Температура мен қ ысым жоғ ары болғ анда жер астындағ ы шымтезек неге айналады

VII. Бекіту кезең і: Қ орытындылау -Жанғ ыш пайдалы қ азбағ а не жатады?

-Тас кө мір қ алай пайда болады? -Ө ң деу арқ ылы қ андай заттар алынады? Тас кө мірді қ айда пайдаланады? -Мұ най-газ кен орны деп нені айтады?

-Газ кен орны мен мұ най –газ кен орнының айырмашылығ ы неде?

-Ө ндіріс орындары пайдалы қ азбаларды ө ндіруде зиянды жақ тарын ойлап, не істеу керек?

VIII. Ү йге тапсырма беру кезең і: 48, 49, 50, 51, 52- беттерді оқ у, мазмұ ны.Дә птерге кө мір тү рлерін, кө мір кен орнын ашқ ан адамды, мұ найдан алынатын заттарды жазуғ а.

. Бағ алау.