Тақырыбы: Жұмбақ айтыс.

Мақ саты: халық ауыз ә дебиетінің бір тү рі жұ мбақ айтыс туралы айта отырып, мә нерлеп тү сініп оқ уғ а, ойын қ орытып, тү сінгенін еркін жеткізуге ү йрету; дұ рыс сө йлем қ ұ ра отырып, ө здігінен жұ мыс істей білуге дағ дыландыру; ө нер, білімнің қ ажеттілігін айта отырып, білімділікке, тапқ ырлылық қ а, сө здің тү біне жете білуге тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: аралас

Ә дісі: сұ рақ -жауап, тү сіндіру, ә ң гімелеу, іздену.

Кө рнекілігі: оқ улық, сызба, мақ ал- мә телдер.

Сабақ тың барысы:

І.Ұ йымдастыру кезең і: Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару. Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау:. Шө же мен Орынбайдың арасындағ ы айтыс айтыстың қ ай тү ріне жатады? Бұ л айтыста кім жең ді деп ойлайсың? Шө же Орынбайдан бір кө зің ді бер деп неліктен сұ рады? Шө же қ андай мақ ал айтты?

ІІІ. Ө ткенді қ орыту: Айтыста сө зден ұ стап, тапқ ырлық танытқ ан кім? Бұ л адамдарды кімдер деп айтуғ а болады? Шө же ө здерін біз кімбіз деді? Сағ ан бұ л айтыс ұ нады ма?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і:

1. Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау.

2. Жаң а сабақ қ а даярлық.

Сонымен айтыстың қ андай тү рлерімен таныстық? (жан – жануарлар айтысы, ақ ындар айтысы). Бү гінгі сабақ та сол айтыстың бір тү рі «Жұ мбақ» айтысымен танысамыз.

Ү. Жаң а сабақ:

1. Кітаппен жұ мыс: айтысты іштен, рө лмен, жалғ астырып оқ у. Ә р шумақ та не жайлы айтылғ анын талдау.

2. Сө здік жұ мыс: Несібе – сыбағ а, ризық, ү лес. Болсын тамам – бітсін, аяқ талсын. Сапарғ али мен Нұ ржанның айтысы айтыстың қ ай тү ріне жатады? (жұ мбақ айтысқ а).

3.Сергіту сә ті:

Ү І. Жаң а сабақ ты қ орыту:

1. Жұ мбақ айтысының дә стү рлі (жай) жұ мбақ айтып, шешуден қ андай айырмашылығ ы мен ұ қ састығ ы бар ма? (ақ ындар арасындағ ы бір – біріне сө з жарыстыру арқ ылы жұ мбақ тауы).

2. Сапарғ алидың бірінші жұ мбағ ының шешуін тауып, дә птерің е жаз.

Ү ІІІ. Қ орыту: Бү гін қ андай тақ ырып ө ттік? Сапарғ алидың екінші жұ мбағ ының шешуінің суретін сал.

ІХ. Ү йге тапсырма:. Тү сініп оқ у, мазмұ нын айту. Бағ алау.

№ 19. Тақ ырыбы: Ә деби ертегілер. Қ арабатыр. Ы. Алтынсарин

Мақ саты: Ы. Алтынсариннің «Қ арабатыр» атты ә деби ертегісі жайлы айта отырып, тілін, ой ө рісін дамыту; мә нерлеп оқ уғ а, тү сінгенін ә ң гімелеуге, ойын жеткізе білуге ү йрету; білімділікке, ізденімпаздық қ а тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: аралас Ә дісі: сұ рақ -жауап, тү сіндіру, ә ң гімелеу.

Кө рнекілігі: оқ улық, суреттер, кесте.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару. Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: 1. Айтысты рө лге бө ліп оқ у. Сапарғ али мен Нұ ржанның айтысы айтыстың қ ай тү ріне жатады? Жұ мбақ айтысының дә стү рлі (жай) жұ мбақ айтып, шешуден қ андай айырмашылығ ы мен ұ қ састығ ы бар ма? (ақ ындар арасындағ ы бір – біріне сө з жарыстыру арқ ылы жұ мбақ тауы); (жұ мбақ қ ысқ а, ә рі нұ сқ а).

ІІІ. Ө ткенді қ орыту: Сапарғ алидың жұ мбағ ының шешуін Нұ ржан қ алай деп тапқ ан еді?

ІҮ.Мақ сат қ ою кезең і: Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. Жаң а сабақ қ а даярлық. Ертегілердің қ андай тү рлерін білеміз? (жан – жануарлар туралы ертегі, қ иял – ғ ажайып ертегісі, шыншыл ертегі).Сергіту сә тін ө ткізу.

Ү. Жаң а сабақ: 1. Кейбір ертегінің шығ арушы авторы белгілі болғ андық тан, оны ә деби ертегі деп атайды. Ә деби ертегілер туғ ан елді сү юді, адамгершілікті, шыншыл болуды уағ ыздайды.

2. «Қ арабатыр» ә деби ертегісін оқ у, іштей оқ у, тізбектей оқ у, теріп оқ у. 3. Сө здік жұ мыс: Қ орық тық – отқ а қ ыздырылғ ан тастарды сү т қ ұ йылғ ан ыдысқ а салып пісірілген сү т. Жү рекжарды – сү йіншіге берілетін сыйлық. Жамшылап – бү ркемеленіп, жасырынып. Тасат – берік, қ атты.

Ү І. Тү сінгендерін тексеру: 1. Қ арабатырдың қ ұ старғ а айтқ ан ө тінішінде қ андай сө з қ айталанып келеді? Ол сө зді қ алай тү сінесің? (Тұ марымды ал сана, Біздің елге бар сана...). Қ ай қ ұ с балағ а қ айрымдылық жасады? Неліктен солай істеді деп ойлайсың? Қ арабатырдың қ арындасының сө здерін тауып оқ ы. Рө лмен оқ у, сахналау.

Ү ІІ. Қ орыту: 1. Бү гін қ андай тақ ырып ө ттік? Ертегінің авторы кім? Бұ л қ андай ертегіге жатады? 2. Халық ертегісімен салыстыра отырып, ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын тауып, мына ү лгілік кестеге сү йеніп жаз.

Ү ІІІ. Ү йге тапсырма: 1. Ө лең қ ұ растыру, суретін салу. 2.Бағ алау.

№ 20. Тақ ырыбы: Ә йел – ана. Ақ селеу Сейдімбек.

Мақ саты: Оқ ушыларғ а Ақ селеу Сейдімбектің «Ә йел – ана» атты ертегісімен таныстыра отырып, қ азақ халқ ының дә стү рі бойынша «Ана» есімді қ асиетті адамдарғ а деген қ ұ рмет, қ адір кө рсете білуге баулу; тү сініп оқ уғ а ү йрету, тілін, ой ө рісін дамыту; білімділікке, ізденімпаздық қ а, тапқ ырлық қ а тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: аралас Кө рнекілігі: оқ улық, суреттер.

Ә дісі: сұ рақ -жауап, тү сіндіру, ә ң гімелеу, тапсырмаларды орындау арқ ылы іздену.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару. Адамның кү лкісі – ә лемдегі ең ғ ажайып қ ұ былыстардың бірі. Адам кү лкінің кө мегімен таныса да, қ оштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Кү лкі арқ ылы кө ң іл кү йлерің ді білдіріліп кө рің дер. Бір- бірің е жымиың дар, кү лкілерің ді сыйлаң дар. Рахмет! Ендеше сабағ ымызды бастайық.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: Ы. Алтынсариннің «Қ арабатыр» атты ә деби ертегісі не жайлы екен? Қ арабатырдың қ ұ старғ а айтқ ан ө тінішінде қ андай сө з қ айталанып келеді? Ол сө зді қ алай тү сінесің? (Тұ марымды ал сана, Біздің елге бар сана...). Қ ай қ ұ с балағ а қ айрымдылық жасады? Неліктен солай істеді деп ойлайсың?

ІІІ. Ө ткенді қ орыту: Қ арлығ аш жайлы тағ ы қ андай аң ыз ә ң гіме білесің? Ә ң гімелеп берші?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і: Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау.Жаң а сабақ қ а даярлық

Сені дү ниеге ә келшен адамды қ алай атайды? Ана туралы қ андай ө лең, ә н, жырды білесің?

ә / Сергіту сә тін ө ткізу.

Ү. Жаң а сабақ: 1. Мә тінді тү сініп, жалғ астырып оқ у. теріп оқ у. 2. Ертегідегі елшінің, Ә йел – ананың сө зін тауып оқ ы. 3. Кү ншуақ елін тұ тқ ынғ а алғ ан жау оларғ а не істемек болды? Ер – азаматтарды аман алып қ алу ү шін Ә йел – ана қ андай тапқ ырлық жасады?

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: Автор ертегі арқ ылы бізге қ андай ақ ыл, ө неге бермекші болып отыр? Ер – азаматтарды қ орғ аннан алып шығ удың тағ ы қ андай жолын ұ сынар едің?

Ү ІІ. Қ орыту: Бү гін қ андай тақ ырып ө ттік? Ертегі кім жайлы? Ертегідегі тауғ а, далағ а, орманғ а, кө лге қ атысты сипаттау сө здерді мына ү лгі бойынша жазып шық.

Басын мә ң гі қ ар шалғ ан заң ғ ар таулары. Тү гін тартсаң майы шық қ андай шү йгін далалары.

Мү лгіген қ ара орманы. Мө лдіреген ө зен – кө лдері.

Ү ІІІ.Ү йге тапсырма: 1.Мә тінді оқ у, сурет салу. 2. Бағ алау.

№ 21. Сабақ тың тақ ырыбы: Ең жақ ын кім адамғ а? Сейфолла Оспанов.

Сабақ тың мақ саты: Сейфолла Оспановтың «Ең жақ ын кім адамғ а» деген ертегі – ө лең ді оқ и отырып, адам баласына керекті жақ сы қ асиеттерді баланың бойына дарыту, білгенін тиянақ тай отырып, тү сініп оқ уғ а, ә ң гімелеуге, ойын толық жеткізе білуге ү йрету; сө йлемді дұ рыс қ ұ растырып, сұ рақ қ а толық жауап беруге дағ дыландыру, зерек болуғ а, терең ойлауғ а тә рбиелеу

Кө рнекілік: кітап, суреттер. Сабақ тың тү рі: аралас сабақ

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і. Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару. Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар.

ІІ.Ү й тапсырмасын сұ рау: Ақ селеу Сейдімбектің «Ә йел – ана» атты ертегісі кім жайлы? Кү ншуақ елін тұ тқ ынғ а алғ ан жау оларғ а не істемек болды? Ер – азаматтарды аман алып қ алу ү шін Ә йел – ана қ андай тапқ ырлық жасады?

ІІІ. Ө ткенді қ орыту: Автор ертегі арқ ылы бізге қ андай ақ ыл, ө неге бермекші болып отыр? Ер – азаматтарды қ орғ аннан алып шығ удың тағ ы қ андай жолын ұ сынар едің?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і: 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. Жаң а сабақ қ а даярлық. 2. Бү гін біз сендермен Сейфолла Оспановтың «Ең жақ ын кім адамғ а» деген ертегі – ө лең ді оқ имыз. Суреттеріне қ арап кө рің дер ә ң гіме не жайлы болады деп ойлайсың дар?

Ү. Жаң а сабақ: 1. Ертегі - ө лең ді тү сініп, жалғ астырып, рө лмен оқ у. 2. Ертегі –ө лең де қ андай хайуанаттардың аты аталады? (Арыстан, қ оян, қ асқ ыр, аю, сиыр, тү йе, ешкі, жылқ ы, қ ұ мырсқ а, марал, сусар, бұ лғ ын, қ ұ р, сандуғ аш, бұ лбұ л, бұ лан, керік, елік, қ ұ лан, шіл, піл, тауық, қ ой, ит, мысық, қ ырғ ауыл, қ ыран, тү лкі, қ оң ыз, торғ ай). Хайуанаттар не ү шін таласты? Ә рқ айсысы қ андай пайда кө рсетеді екен? Оғ ан сен қ алай жауап берер едің?

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: 1. Ө лең дірө лге бө ліп оқ ып, сахналау. 2. Автордың айтайын деген ойын ө лең нің қ ай шумағ ынан білуге болады? (Достық ты ә рі жалғ аймыз, Алғ а бірге самғ аймыз...)

Ү ІІ. Қ орыту: Бү гінгі сабақ тан не жайлы білдік? Ө мірде ө зің е ең жақ ын адам кім? Ол адам сағ ан неліктен жақ ын?

Ү йге тапсырма: 1. оқ у, тү сінігін айту, эссе (ойтолғ ау) жаз. 2. Бағ алау.

№ 22. Сабақ тың тақ ырыбы: Ормандағ ы оқ иғ а. Қ айнекей Жармағ амбетов.

Мақ саты: Қ айнекей Жармағ амбетов «Ормандағ ы оқ иғ а» атты ертегіні тү сініп оқ уғ а, ойланып сө йлеуге, ойын толық жеткізе білуге ү йрету; сө здік қ орын, тіл байлығ ын дамыту; адалдық қ а, шыншылдық қ а, ә ділеттілікке тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: аралас Ә дісі: сұ рақ -жауап, тү сіндіру, ә ң гімелеу, ойын тұ жырымдау.

Кө рнекілігі: оқ улық, суреттер.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Амандасу, тү гендеу, оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару. Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: Қ айнекей Жармағ амбетов «Ормандағ ы оқ иғ а» атты ертегі – ө лең де не жайлы айтылады? Онда қ андай хайуанаттардың аты аталды? (Арыстан, қ оян, қ асқ ыр, аю, сиыр, тү йе, ешкі, жылқ ы, қ ұ мырсқ а, марал, сусар, бұ лғ ын, қ ұ р, сандуғ аш, бұ лбұ л, бұ лан, керік, елік, қ ұ лан, шіл, піл, тауық, қ ой, ит, мысық, қ ырғ ауыл, қ ыран, тү лкі, қ оң ыз, торғ ай). Хайуанаттар не ү шін таласты? Ә рқ айсысы қ андай пайда кө рсетеді екен? Оғ ан сен қ алай жауап берер едің?

ІІІ. Ү й тапсырмасын пысық тау: Ә р оқ ушы ө зінің жазғ ан эсселерін оқ ытып, талдау. Ө мірде ө зің е ең жақ ын адам кім? Ол адам сағ ан неліктен жақ ын?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і: 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. Жаң а сабақ қ а даярлық. 2. Орманда не ө седі? Қ андай ағ аштардың тү рлерін білесің? Сенің ү йің нің жанында қ андай ағ аштар ө седі? Сен қ андай кү тім кө рсете аласың?

Ү. Жаң а сабақ: 1. Қ айнекей Жармағ амбетовтың «Ормандағ ы оқ иғ а» атты ертегісінтү сініп оқ у. Ертегі қ алай аталғ ан? Неліктен осылай аталды деп ойлайсың? Екі ағ аштың бір-бірімен ренжісуіне не себеп болды? 2. Сө здік жұ мыс: Қ осақ – сауу ү шін ұ зын арқ анмен мойындарынан бір – біріне тақ ап қ осақ тай байланғ ан қ ой немесе ешкілер тобы.

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: 1. Қ айың мен Қ араағ аштың қ атты ашулануына Тобылғ ының қ андай сө здері ә сер етті деп ойлайсың? (шағ ыстыруы). Тауып оқ ы. Қ араағ аштың қ ылығ ы кө з алдың а қ андай адамды елестетеді? Ә ң гіменің қ ай жері сағ ан ерекше ә сер етті? Неліктен? Сенің қ ай ағ ашқ а жаның ашыды? Неліктен? Қ азіргі заманда олар қ алай ө мір сү реді екен? Бұ л ертегіден ойың а не тү йдің? Қ андай қ орытынды пікір айта аласың?

Ү ІІ. Қ орыту: 1. Бү гін қ андай тақ ырып ө ттік? Адалдық, шыншылдық дегенді қ алай тү сінесің? Ө зің е ұ найтын ағ аштың суретін сал. 2. «Қ осақ арасында шыбын ө леді» деген сө здің мазмұ нын ашатындай мысал келтіріп айтып кө р.

Ү ІІІ. Ү йге тапсырма: 1мә тінді оқ у, ә ң гімелеу, ө лең ді жаттау.2.Бағ алау

№ 23. Тақ ырыбы: Қ ауын мен Қ арбыз. Жолтай Ә лмашев

Мақ саты: Жолтай Ә лмашевтің «Қ ауын мен Қ арбыз» ертегісін тү сініп оқ уғ а, ертегінің негізгі ойын табуғ а ү йрету; тілін, дұ рыс сө йлеу қ абілетін, ой ө рісін дамыту; достық ты қ ұ рметтеуге, ынтымақ шылдық қ а, сыйластық қ а тә рбиелеу, адамгершілікке баулу.

Сабақ тың тү рі: аралас Кө рнекілігі: оқ улық, сурет.

Ә дісі: тү сіндіру, сұ рақ -жауап, іздену, ә ң гімелеу, ө зіндік.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Сабақ қ а ә зірлік.

Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау. Қ айнекей Жармағ амбетовтың «Ормандағ ы оқ иғ а» атты ертегісі не жайлы? Қ айың мен Қ араағ аштың қ атты ашулануына Тобылғ ының қ андай сө здері ә сер етті деп ойлайсың? (шағ ыстыруы). Қ араағ аштың қ ылығ ы қ андай адамды елестетеді? Ә ң гіменің қ ай жері сағ ан ерекше ә сер етті? Неліктен? Сенің қ ай ағ ашқ а жаның ашыды? Неліктен?

ІІІ. Ө ткенді пысық тау: Қ азіргі заманда олар қ алай ө мір сү реді екен? Бұ л ертегіден ойың а не тү йдің? Қ андай қ орытынды пікір айта аласың?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і. 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. 2.Жаң а сабақ қ а даярлық. Балалар, сендер қ ауын, қ арбыз жеп кө рдің дер ме? Оның дә мі қ андай? Олар туралы жұ мбақ білесің дер ме? Ү. Жаң а сабақ. Жолтай Ә лмашевтің «Қ ауын мен Қ арбыз» ертегісін тү сініп оқ у; сө здік жұ мыс: Тү йнек – ө сімдіктің ө ніп шық қ ан жеміс тү йіні. Тұ з тағ ылары – далада тіршілік ететін жабайы аң дар. Пә лек – қ ауын-қ арбыздың кө лбей ө скен ө ркені. Сұ рақ -жауап: Қ арбыз бен Қ ауын қ андай шешімге келді? Қ ауынды кім тауып алады? Қ арт қ ауынның дә нін не істеді? Қ арбыздың жағ дайы не болды? Ү І. Білімін тексеру. 1.Бұ л ертегіден нені тү сіндің? 2. Ертегі қ алай басталатынын дә птерің е жаз.(Ерте- ерте, ертеде, ешкімнің табаны тимеген ен далада Қ ауын мен Қ арбыз жайқ алып ө сіп тұ рыпты...) 3. Қ арбыздың жалғ ыз қ алып ө кінген жерін ертегіден тауып оқ ы. Ү ІІ Қ орыту. Бү гін қ андай тақ ырып ө ттік? Нелер жайлы? «Дә н – Қ ауынның жү регі. Осы ө лмесе, ол мә ң гі жасайды» дегенді қ алай тү сінесің? Бұ л ү зіндіні, яғ ни Қ арбыздың жағ дайын оқ ығ анда қ андай сезімде болдың? Ү ІІІ Ү йден: оқ у, ә ң гімелеу. Суретін салу.2. Бағ алау.

№ 24.Тақ ырыбы: Мысалдар. Ақ қ у, Шортан һ ә м Шаян. Ахмет Байтұ рсынұ лы.

Мақ саты: Қ азақ халқ ының ұ лы тұ лғ асы Ахмет Байтұ рсынұ лы шығ армасының мазмұ нымен таныстыра отырып, Мысал жанры туралы тү сінік беру; оқ ушының ауызша сө йлеуін, мә нерлеп, тү сініп оқ уын, ө з ойын жү йелі айта білуін, шығ арманы талдай алу, шығ армашылық пен жұ мыс істей білу қ абілетін дамыту; Ахмет Байтұ рсынұ лының тұ лғ асын ү лгі ете отырып, мысалдың мазмұ нын айқ ындай келе, ынтымақ тастық қ а, бірлікке тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: сайыс сабақ. Сабақ тың типі: жаң а білім игеру.

Кө рнекілігі: 1. А. Байтұ рсынұ лы мен И.А.Крылов портреті

2. Мысал бойынша салынғ ан сурет.

Ә дісі: аквариум ә дісі(топтық жұ мыс), тү сіндіру ә дісі, іздендіру, ө здігінен білім алу ә дісі.

С абақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: О қ ушы зейінін сабақ қ а аудару.

Сабағ ымыз басталды, балалар. Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә р сө зге зер салың дар. ІІ. Сабақ мақ сатымен таныстыру: - Балалар, бү гін біз сабақ та қ азақ тың ұ лы ақ ыны А.Байтұ рсынұ лының шығ армашылығ ымен танысамыз, ә дебиеттің мысал жанры жө нінде сө з қ озғ ап, мысал ө лең нің ерекшелігін айқ ындаймыз.

ІІІ. Жаң а материалды тү сіндіру:

Бү гінгі сабағ ымыз сайыс тү рінде ө теді. Балалар топқ а бө лінеді.

Топқ а бө лу шарты: Тө рт бұ рыш қ ағ азғ а салынғ ан Ақ қ удың, Шортанның, Шаянның суреттері таратылады. Сол сурет бойынша ақ қ улар бір топқ а, шортандар бір топқ а, шаяндар бір топқ а бірігеді.

Алдын ала ә р топқ а ә р тү лі ү й тапсырмалары берілген, олар ө з сұ рақ тары тө ң ірегінде жан-жақ ты ізденіс жү ргізіп, оны тірек-ү лгілер арқ ылы, яғ ни сызбалар салып, соғ ан жазып тү сіндіру қ ажет.

І топ: А. Байтұ рсынұ лының ө мірі.

ІІ топ: А. Байтұ рсынұ лының мысалдары.

ІІІ топ: А. Байтұ рсынұ лының ө лең дері.

Қ ысқ аша деректер. Ахмет Байтұ рсынұ лы – қ азақ тың ұ лы ағ артушы, ірі ғ алым-лингвист, ақ ын, аудармашы, оқ улық авторы. Туғ ан жері – қ азіргі Қ останай облысының.Жангелдин ауданындағ ы Ақ кө л ауылы. А. Байтұ рсынұ лы алғ ашқ ы «Ә ліпби» оқ улығ ын жазғ ан. Оның «Қ ырық мысал», «Маса» деген шығ армалар жинағ ы шық қ ан. Бар ө мірін адал қ ызмет етуге арнағ ан оғ ан «халық жауы» деген жала жауып, жазық сыз қ ұ рбан болды.

А. Байтұ рсынұ лы Крыловтың мысалдарын аударғ ан. Сол аударғ ан мысалдарын «Қ ырық мысал» деген кітап етіп шығ арады. Соның бірі – бү гінгі «Ақ қ у, Шортан һ ә м Шаян» мысалы.

Абай Қ ұ нанбаев, Ахмет Байтұ рсынұ лы – мысал жанрын қ азақ ә дебиетіне енгізуші аудармашы-ақ ындар. Ал сендердің 3-кластағ ы оқ ығ ан «Бидай мен Қ аң бақ» мысалының авторы Асқ ар Тоқ мағ амбетов – жаң ашыл мысалшы. Осы ақ ын-жазушылардың арқ асында мысал жанры – қ азақ ә дебиетіне еніп, дамып келе жатқ ан жанр.

(Мұ ғ алімнің мысалды мә нерлеп оқ уы, балалардың тү сінігін тексеру, нақ тылау)

- Балалар, олар қ айда ө мір сү реді?

- Олар не істемек болды?

- Олардың жү ктері неге қ озғ алмады?

- Ақ ын бұ л кейіпкерлер арқ ылы қ андай адамдарды бейнелеп отыр?

Мысалда автордың айтайын деген негізгі ойы болады дедік. Негізгі ой дегеніміз – ақ ынның айтар ө сиеті.

1 – тапсырма. Автордың тү йінді, яғ ни негізгі ойын табу.

- А. Байтұ рсынұ лының тү йінді ойы қ ай жеде жазылғ ан?

- Мысал бізді неге шақ ырады?

Мысалдың тә рбиелік мә ні – балаларды бірлікке, ынтымақ қ а шақ ыру.

Қ орытынды: Мысалда негізгі ой шығ арманың басында немесе аяғ ында беріледі. Мысалдың міндетті тү рде тә рбиелік мә ні болады. Ол тү йінді ой арқ ылы ашылып, айқ ындалады.

2 – тапсырма. Негізгі ойғ а қ атысты ынтымақ, бірлік туралы білетін мақ ал жазу. Мысалы:

1. Бірлік болмай, тірлік болмас.

Ә рбір топ жазғ ан мақ алының мағ ынасын тү сіндіреді.

3 – тапсырма. Мысалды сахналық қ ойылым етіп дайындау. Бұ л тапсырма бойынша балалармысалды алдын ала диалогке айналдырып алады. Автор сө зі болады. Мысалы, автор «Бір кү ні Ақ қ у, Шаян, Шортан ү шеуі кездесіп қ алады. Олар ү стіне жү к тиелген ү лкен арба тауып алып, қ атты қ уанады.

Ақ қ у айтады: – Достар, келің дер, мына арбаны ә уеге тартып шығ арайық, - дейді.

Шортан айтады:

– Мұ ны кө лге апарайық, - дейді.

Шаян айтады:

– Жоқ, одан да мұ ны қ ұ мғ а апарайық.

Автор:

– Сө йтіп ү шеуі ү ш жақ қ а тартып, арбаны орнынан қ озғ алта алмайды.»

Осылайша балалардың ә рқ айсысы ө з сө зін айтып, мысалды ә р тү рлі етіп импровизация жасауғ а болады.

Сергіту жаттығ уы Ал, балалар, тұ райық,

Қ ане, қ анат жазайық.

Ақ қ у болып ұ шайық,

Кө лде жү зген балық тай,

Жү зіп, жү зіп алайық.

Қ ане, айналып, қ арайық.

Қ орытынды. Мақ ал-мә телдер:

1. Алтау ала болса, ауыздағ ы кетер,

Тө ртеу тү гел болса, тө бедегі келер.

2. Бірлік болмай, тірлік болмас.

3. Жұ мыла кө терген жү к жең іл.

№ 25. Тақ ырыбы: Ара мен Шыбын. Оспанхан Ә убә кіров.

Мақ саты: Оқ ушының жеке қ абілеті мен белсенділігіне сү йене отырып, мысалдағ ы тү йінді ойды ашуғ а жағ дай жасау. Ө з бетінше шығ армашылық пен жұ мыс істеуге баули отырып, байланыстырып сө йлеуін, шығ армашылық ойлауын дамыту.

Сабақ тың тү рі: сайыс-сабақ. Ә дісі: сұ рақ -жауап, талдау, іздену. Кө рнекілігі: суреттер, сызба

Барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і: Сабақ қ а даярлық. Адамның кү лкісі – ә лемдегі ең ғ ажайып қ ұ былыстардың бірі. Адам кү лкінің кө мегімен таныса да, қ оштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Кү лкі арқ ылы кө ң іл кү йлерің ді білдіріліп кө рің дер. Бір- бірің е жымиың дар, кү лкілерің ді сыйлаң дар. Рахмет! Ендеше сабағ ымызды бастайық.

ІІ. Мақ сат қ ою кезең і: 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. 2. Жаң а сабақ қ а даярлық. Топтарғ а бө лініп, сайыс-сабақ ты ө ткізу. Санамақ айту жолымен топтың басшысын таң дайды. Ү ш қ атардан топ басшысы шығ ып, ішіндегі топтың аты жазылғ ан қ ағ азды оқ иды.

І топ – «Оқ у» тобы ІІ топ – «Жазу» тобы ІІІ топ – «Ө нер» тобы.

(Топтың аты тақ тағ а ілінеді. Топ басшыларына ұ пайыды есептейтін бағ алау парағ ы беріледі. Олардың міндеті – жауап берген ө з тобының балаларын белгілеп отыру. Жинағ ан фишканы санап, ә р топтың ұ пайы есептеп шығ арылады.топтың аты жазылғ ан ә рбір қ алташағ а ұ пайды салып отырады.)

ІІІ. Жаң а сабақ: Кіріспе. жаң а сабақ тың мақ сатымен таныстыру.

1. Автор туралы қ ысқ аша дерек.

Оспанхан Ә убә кіров 1934 жылы туып, 1986 жылы қ айтыс болғ ан. Ол Алматы облысы Жамбыл ауданы Қ арақ астек ауылында дү ниеге келген. Қ ұ рманғ азы атындағ ы Алматы Ө нер институтының театр факультетін бітірген. Оның «Қ оң ырау», «Бө дене», «Кү лкің із келе ме?», «Анау мен Мынау», «Бір дорба», т.б. кө птеген жинақ тары бар. Оспанхан Ә убә кіров – талантты сатирик. Сатирик деп адамның бойындағ ы теріс қ ылық тарды сынап, мысқ ылдап жазатын жазушыны айтамыз.

2. Ү нтаспадан «Ара мен Шыбын» диалогын тың дату.

3. Тірек сызба бойынша мысалды талдау.

4. Ара мен Шыбын бейнеленген сурет бойынша екеуіне мінездеме, сипаттама беру.

ІҮ. Сабақ ты бекіту: «Кім мық ты?» сайысы.

А). «Ө нер» тобының тапсырмасы. Ара мен Шыбын қ анатын жамылып, рө лге бө лініп ойнайды.

Ә). «Оқ у» тобы мысалдағ ы тү йінді ойды жазады.

Б). «Жазу» тобы Ара мен Шыбын жайлы «Егер мен Шыбын болсам...» тақ ырыбына эссе жазады.

«Кім ақ ын?» тапсырмасы. Ү ш топқ а ө лең бойынша ұ йқ ас табу тапсырмасы беріледі.

Келді арағ а Шыбын

Жиып жатқ ан шырын,

Шақ ырды Шыбын қ онақ қ а.

Ара келсе кешігіп,

Жатып қ апты шешініп.

Қ онақ ты дұ рыс кү тпепті,

Шыбынғ а ақ ыл жетпепті.

Жұ мысты тез ә рі дұ рыс орындағ андары ү шін ұ пай беріледі.

«Кім ұ тқ ыр?» тапсырмасы. Бұ л тапсырма бойынша мынандай сұ рақ тар таратылып беріледі. Оқ ушылар ойларын мына сұ рақ негізінде жинақ тайды:

1. «Қ онақ жай» дегенді қ алай тү сінесің?

2. «Қ онақ» деген кім? Қ онақ тың қ андай тү рлері бар?

3. Қ онақ ты ілтипатпен қ арсы алу дегенді қ алай тү сінесің?

«Кім тапқ ыр?» тапсырмасы.

Мысал бойынша мақ ал-мә тел тауып жазу тапсырмасы беріледі.

1. Келгенше қ онақ ұ ялады, келген соң ү й иесі ұ ялады.

2. Қ онақ асың а емес, қ абақ -қ асың а риза.

3. Ең бекшінің наны тә тті, жалқ аудың жаны тә тті.

Ү. Қ орыту. Қ андай тарауды аяқ тадық?

Ү І. Ү йге тапсырма: 1. оқ у, кестені толтыру. 2.Бағ алау.

№ 26. Тақ ырыбы: Арыстан мен тышқ ан. Сұ лтанмахмұ т Торайғ ыров.

Мақ саты: Оқ ушыны Сұ лтанмахмұ т Торайғ ыров ө мірімен таныстыра отырып, «Арыстан мен Тышқ ан» арасындағ ы мысалды оқ ып, жеке қ абілеті мен белсенділігіне сү йене, мысалдағ ы тү йінді ойды ашуғ а жағ дай жасау. Ө з бетінше шығ армашылық пен жұ мыс істеуге баули отырып, байланыстырып сө йлеуін, шығ армашылық ойлауын дамыту.

Тү рі: аралас сабақ. Ә дісі: сұ рақ -жауап, талдау, іздену. Кө рнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і. Сабақ қ а ә зірлік. Адамның кү лкісі – ә лемдегі ең ғ ажайып қ ұ былыстардың бірі. Адам кү лкінің кө мегімен таныса да, қ оштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Кү лкі арқ ылы кө ң іл кү йлерің ді білдіріліп кө рің дер. Бір- бірің е жымиың дар, кү лкілерің ді сыйлаң дар. Рахмет! Ендеше сабағ ымызды бастайық.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: 1. « Ара мен Шыбын» атты Оспанхан Ә убә кіровтың мысал –ө лең інде Шыбын Арағ а не деді? Ара оғ ан неге бірден келісе салмады? Қ онақ кү туге Шыбындардың дайын еместігі жө нінде мә тінде не делінген? Шыбынның қ онақ ты дұ рыстап кү ткісі келмей тұ рғ анын оның қ айсө здерінен байқ ауғ а болады?

ІІІ. Ү й тапсырмасын пысық тау: Егер сен араның орнында болсаң, не істер едің? Мысалда адамдардың қ андай қ ылығ ы сыналады? Кесте бойынша ө зің нің сипатауың жайлы не айтар едің?