Жылыжайды салуға телім тандау

Мұ ндай қ ұ рылыс салынатын жсрдің бедсрі жайлы оң тү стіке, оң тү стік-шығ ысқ а немесе оң тү стік-батыска сә л ең істі болуы керек. Блокты жылыжайлар ү шін ең істігі 0, 4° аспауы керек. Аң ғ арлы жылыжайлар ү шін 6°-қ а дейінгі ең іс рұ қ сат етіледі. Ү лескінің

ең ісі 3 артық болса, аланда текше жасалынады (терассалау). Ең ісі солтү стікке бағ ытталғ ан жерлер мү ндай қ ү рылыстар ү шін қ олайсыз. Олар ә детте салкьш, кү н сә улссі ол жерге кисык тү седі де, ауа мен топыракты ә лсіз қ ыздырады. Қ орғ аулы жерлерге арналғ ан алаң ның сумен, канализациямен жә не электрмсп қ амтамасыз-дандыратын қ ү рылыстарын салуғ а аз шығ ын шығ аруғ а бейімді, сондай-ак жолдармен оң тайлы байланысы болуы ескерілгені жө н.

Ү лескі солтү стік, солтү стік-шығ ыстық жә нс ү стем желдерден жә не қ ар басып қ алушылық тан (қ ысқ ы жылыжайлар ү шін) жә нс кө ктемгі жылыжайларды алғ ашқ ы кезде пайдаланғ анда қ орғ алуы керек. Дақ ыл ө сіретін қ ұ рылыстарды ойпат, суық ауа жи-налатын жә не тү ндс температура беткейге қ арағ анда едә уір тө мен болатын жерлерге салуғ а болмайды.

Ү лескі жылыжай шыныларының жарық ө ткізгіштігін тө мсп-дететін, ауа ластағ ыштардан алысырак жә не опьщ жел жағ ында орналасканы дү рыс.

Топырақ астындағ ы қ абаттың су ө ткізгіш болғ анының маң ызы зор. Жылыжай салғ ан кезде кә різді (дренаж) да салу керек. Жер асты сулары жылыжай дең гейіне 2 м жақ ын келмеуі керек, ал булыжайдың іпү ң қ ырына 1 м. Бү заубас, ө рмскші жоне тү йіндеумсн (осімдік ауруы) залалданғ анокерлерге мү ндай кү ры-лыстарды жү ргізугс болмайды. Ү лескіні ксміргіштердің жаппай кө беюінен сақ тау ү шін коймалардан, шаруашылык қ ұ рылыстарынан 300 м, ал жү мысшылардыд тү рғ ынынан (кенеттсн болатын жү мыс кезінде) 500-700 м қ ашық тық та орналастыру ке­рек.

Жылыжайларды шығ ыстан-батыска бағ ыттап (ендік багыт) салғ ан дү рыс. Мү ндайда олардың кыста жарық тануы жаксарады, ал жазда жарық тануы тө мендейді, сонымен жылу рсжимі жакса­рады. Пайдалануы наурыз - сә уірдегі кө ктемдік жылыжайлар-\дың колайлы багыты солтү стіктен оң тү стікке қ арай; жарық та-нуы біркелкі жә не талтү сте қ ызуы бә сендейді. Коктемдік плен-кальқ жылыжайларды кыскы жылыжайларғ а жә не бу қ азанына жақ ынырак орналастырады. Бұ л олардыд жылуын кө ктем кезс-ң інде пайң алануғ а мү мкіндік береді.

Тұ ракты булыжайларды шығ ыстан батысқ а, жылжымалы пленкалы паналарды солтү стіктен оң тү стікке бағ ьтттап, тізбектен жә не орам (квартал) тосілімен орналастырады.

Булыжайларды тізбектеп орналастырғ анда оларды косар-лап, іргелес екі булыжайлардың бойлық беренслерінің қ атарара-лық тарын 70 см етіп орналастырады. Эр жү птың арасынан 3, 5 м, ал бас жактарынан кө лік ә тетін 5 м жолдар калдырады.

Орам (квартал) тә різді орналастырғ апда, булыжайлар 20-30 шү ң кырдан топтастырылады. Кө ршілсс булыжайдың бой-лык бө рснелерініқ арасьт 70 см болады, Биологиялык отынмсн жылытылатын булыжайларды колмен толтырғ аида жә не тазала-ганда олардыц бас жағ ындағ ы жолды кезекпе-кезек 10 жә не 15 м етіп калдырады. Енсізі топырак, ендісі кө ң сактауғ а пайдаланы-лады. Техникалық жылуды колданғ анда немесе шү ң қ ырларга ма­териалдар механизм кү шімсн жеткізілгенде жол 6 м дейін кішірей-тіледі.

2. Қ орғ аулы жер қ ұ рылысын жылыту

Қ орғ аулы жерде жылытудың бірнешс тә сілі қ олданылады: кү н сә улссі (гелиожылыту), биологиялык (биожылыту), техникалык-

Кү н сә улесімен жылыту инфракызыл сә улелердің дақ ыл ө сіру кү рылыстарының шынылы немесе пленкалы жабындары аркылы ө ткенде пайда болатын жылыжай салдарын (ә серін) пай-далануғ а негізделген.

Кү н сә улесін пайдалануда шынының сапасы, шынылы бетгіц тазалығ ы, пленкапың сапасы, жылыжайлар мен булыжайлардың ендік бағ ытта дү рыс орналасуы жә не шыныланғ ан беттің кө лбеу бұ рышы маң ызды рол атқ арады.

Биологнялық жылыту, топырак астынан жылытуы жок, қ орғ аулыжер кү рылыстарында колданылады. Микроорганизмдердің кө мегімеп органикалык жадығ аттар шірігенде пайда болатын жылуды пайдалануғ а негізделінген. Бү л органикалык материал-дар биоотын дсп аталынады.

Биоотын ретінде код (жылқ ының, ірі кара малдың, койдың), қ аланың қ оқ ым-сокымы жә не баска да органикалык материалдар қ олданылуы мү мкін. Ерте жә не орта мерзімдік булыжай ү шін ең дұ рысы жылқ ы қ иы.

Техникалық жылыту ә ртү рлі отыішың, жер асты ыстык суының, электр энергиясыпың жылуын пайдалануды қ арастырады. Қ ыскы жыльтжайдың 1 м жылыту ү шін жылына 4, 2-4, 5 МДж жылу керек, сондық тан дақ ыл ө сіретін қ ү рылыстарда отын-ны-ң жоғ ары калориялысы - мазут, мұ най, табиғ и газ қ олданылады.

Жылу энергиясының кө зіне жә нс оны пайдалану тә сіліне бай-ланысты техникалық жылыту сумен, электр куатымен, газбен, сондай-ак ө ндіріс орындарының калган жылуын жә не жер асты ыстық суыньтң жылуымен жү зеге асырылады.

Қ орғ аулы жер қ ү рылыстарында, ә сіресе, жылыжайларда, кө кністерді ө сіру отынды мол жү мсаумен (бү кіл пайдалану шығ ындарының 30-40 %) байланысты. Жылыжайларда 1 кг кө кө ніс ө ндіруге 10-15 кг шартты жылу шығ ындайды (отынның жану жылуы 29, 3 МДж/кг).

Қ орғ аулы жер кү рылыстарында отынды ү немдеу ү шін басты буын - жылу жогалтумен кү ресу. Ол ү шін жылу сақ тағ ыш каси-еттері жоғ ары, жаң а жарық ө ткізгіш жадығ аттарды колданады, ә ртү рлі тү ракты жылу корғ ағ ыш экрандар, арнаулы ө згермелі экрандар қ ажет. Бү кіл жү мсалғ ан жылудың 25 % санылаулар ар-қ ылы жогалуы мү мкін. Пленканы екі кабаттап жабу жарық тану-ды 8-10 % томендеткенімен, отын шығ ынын 25-30 % кемітеді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1.Техникалық жылуды қ алай қ олданады.

Тұ ракты булыжайларды қ алай орналасады.