Иярдың морфологиялық-ботаникалық маңызы

Тамыр жү йесі. Тұ қ ымдары егіліп, тұ қ ым жарнақ тары топырақ бетіне шығ ып болғ анша тамыр жү йелері қ алыптасады.Осы тамыр жү йелері тігінен жә не жан-жағ ына кө птеп таралып, топырақ қ абатына жайылып ө се бастайды.Негізгі бастапқ ы тамыр 1 метрге дейін болады, осы тік тамырдан жайылып таралғ ан кө птеген жанама тамырлары топырақ тың жоғ ары қ абатында (25-30см)орналасады. Осы тамырлардың физологиялық функциясы қ оректі қ ажеті ертінділерді кө птеген ұ сақ тамырша тү ктерімен ө зіне сорып, топырақ бетіндегі вегетативтік жә не генеративтік мү шелерін қ амтамасыздандырады.

Сабақ тары. Шырмауық сияқ ты жә не қ ысқ а ұ зынды мұ ршаларымен жармасып ө зіне жақ ын биік ө скен ө сімдіктердің сабақ тарымен жоғ арылап ө се бастайды немесе бұ ндай жағ дай болмағ анда топырақ бетіне жайылып ө ркендейді.Сабақ тары жұ мыр-қ ырлы, қ ырлы, нә зік, орташа қ атты тү ктерімен қ алыптасып ө седі. Орталық басты сабақ тан бірінші қ атар, біріншіден екінші, екіншіден ү шінші сабақ тары қ алыптасып, осылайша жалғ асып, сорттарының ерекшеліктеріне байланысты ө ркендей береді. Осылайша сабақ тануы аз, орташа, кө п болуы сорттың ерекшеліктеріне, қ оректену алаң ының кө леміне, ө сіп- ө ндіру технологиясының қ олайлы жағ дайларына байланысты болады. Сабақ танудың тү рлері: орталық бір сабақ ты, кө п сабақ ты(сегізден де кө п сабақ тар) орташа(5-8 дейін), аз(1-4). Сабақ тарының ұ зындығ ы сорттарына, ө сіру жағ дайларына қ арай салқ ындау аймақ таырда 1, 5 м, ал қ оң ыржай жылы жақ тарда 2-3 м-ге дейін ө сіп ө неді.Сабақ тарының ұ зындығ ына қ арай 4 топқ а бө лінеді: тү пкісі- 0, 1 м, қ ысқ а сабақ тысы- 0, 1-0, 5м, орташасы -0, 6-1, 5м ұ зын сабақ тылары 1, 5 м-ден де ұ зынырақ болып қ алыптасады. Сабақ тарының жуандығ ы: жің ішкесі – 0, 5см, ал жуандары-0, 5см-ден де жуан. Қ ысқ а сабақ тылары ерте піседі, жемістері онша ү лкен емес. Сабақ тарының жапырақ танулары аз, орташа, жә не кө п болып бө лінеді.

Жапырақ тануы. Сабағ ының ө сіп-дамуы кезең інде жапырақ тары кезектесіп қ алыптасады.Жапырақ алақ андары тұ тас- аздап қ ана қ алақ тануы болады, жапырақ тарының беттері тегіс, аздағ ан қ ыртыстары бар, кедір-бұ дырланғ ан, шеттері бү тін, тұ тас немесе жиектері ара тісі тә різденіп қ алыптасады. Жапырақ тарының екі жақ беттері сабақ тары сиқ танып тү ктенеді немесе тү ксіз де болып ө седі.

Жапырақ тарының сыртқ ы тү р пішіндері ә ртү рлі сү йірленген, сопақ ша бес ұ шты сопақ ша болып қ алыптасады. Жапырақ алақ андарының ұ зындығ ы қ ысқ а (12 см-ге дейін) орташа (12-15см), ұ зын (15 ден ұ зын) болады. Жапырақ тарының ендері: кішкене (15 см- дей), орташа (15-20см), енділеу (20-ден енді).