Көбіктің тұрақтылығының механизімі.

Кө біктің салыстырмалы тұ рақ тылығ ын тү сіндіру ә детте ү ш фактордан туындайды:

- кинетикалық;

- қ ұ рылымды-механикалық;

- термодинамикалық.

Тұ рақ тылық тың кинетикалық факторы тек тұ рақ тылығ ы аз кө біктерде байқ алады, оны жиі ө зіндік емдеу эффектісі немесе Марангони эффектісі деп атайды.Оның мә ні қ абыршық тағ ы сұ йық тық тың ағ уынан қ абыршық тың жұ қ аруы біркелкі болмайды. Қ абыршық тың жеке бө ліктеріндегі газ кө піршіктерінің айналасы ө те жұ қ арып, созылып соның ә серінен беттік қ абаттағ ы БАЗ концентрациясы азайып, сә йкесінше беттік керілуі артады. Сондық тан да жоғ арғ ы концентрлі БАЗ ерітіндісі осы аймақ тан, яғ ни қ алың бө ліктен, жұ қ арғ ан (жің ішкерген) аймақ қ а ұ мтылады.Қ абыршық тың жің ішкерген бө ліктері ө зіндік емделеді, яғ ни қ алың дайды. Ерітіндінің осындай ағ ып кету уақ ыты жү здік, тіпті мың дық секунд бө ліктермен ө лшенеді, сондық тан да қ абыршақ тың жарылу ық тималдылығ ы азайып, тұ рақ тылық артады. Осығ ан дә лел ретінде Дюпре зерттегендей: қ атты заттар(қ орғ асын бытырасы) жә не сұ йық тамшысы (сынап) кө бік қ абыршығ ынан ешқ андай жарылусыз (ү зілусіз) ө теді. Бірақ қ абық ты ұ зақ кептіруден кейін (кө біктің кебуі) ондағ ы сұ йық тың мө лшері азаяды да БАЗ ерітіндісінің ағ ып кетуі мү мкін болмайды, ә рбір осындай “снаряд” жарылыс болдырады.

БАЗ беттік тасымалдану жылдамдығ ы:

- БАЗ ерітіндісінің беттік керілуінің мә ніне;

- жің ішке жә не қ алың дағ ан бө ліктердегі концентрациялардың айырымына тә уелді болады.

Екі адсорбциялық қ абаттан тұ ратын ө те жұ қ а қ абыршық тарда, «ө зіндік емделу» эффектісі аз байқ алады. Кө біктің қ ұ рылымды – механикалық тұ рақ тылығ ы жұ қ а қ абық тардың адсорбциялық қ абаттарының гидратациясынан жә не қ абыршақ аралық сұ йық тық тардың тұ тқ ырлығ ының артуы есебінен болатын спецификалық мық тылануына байланысты болады.

БАЗ молекулаларының полярлы тобының сумен ә рекеттесуі қ абыршық аралық сұ йық тық тың қ абыршық тың ортаншы «сэндвич» қ абатынан ауырлық кү шінің жә не капиллярлық кү штердің ә серінен ағ ып кетуін шектейді. Адсорбциялық қ абатта гидратталғ ан БАЗ молекулалары ө зара бірігіп, нә тижесінде адсорбциялық қ абаттардың барлық қ абыршық тарының да созылу беріктігі жоғ арылайды.

Қ абыршық аралық сұ йық тық тың тұ тқ ырлығ ын арттыру ү шін БАЗ-ғ а кейбір арнайы заттарды қ осады: мысалы, мың дық ү лестегі майлы спирт қ атысында БАЗ ерітіндісінің тұ тқ ырлығ ы ондағ ан есеге артады. Қ ұ рылымды-механикалық факторды ә детте кинетикалық жә не термодимнамикалық тұ рақ тылық факторымен бірлестіре қ арастырады.

Термодинамикалық тұ рақ тылық факторын жиі сынама қ ысым деп атайды. Ол сыртқ ы кү штің ә серінен олардың жұ қ алануына кедергі жасайтын артық қ ысым пайда болғ анда жұ қ а қ абыршық тарда болады. Ионогендік заттармен тұ рақ танғ ан кө біктің қ абыршық тарындағ ы сынама қ ысымының себебі – ерітіндіде қ абыршық беттерінің маң дайында кө біктү згіштің иондарымен тү зілген қ ос электрлік қ абаттың тебілуі, яғ ни сынама қ ысымның электрстатикалық қ ұ рамдасы жү зеге асады.

Қ орытындылай келе айтатынымыз таза термодинамикалық тұ рақ тылық факторы кө бік тұ рақ тылығ ын қ амтамассыз ету ү шін жеткіліксіз, жоғ арыда қ арастырылғ ан басқ а да факторларды ескеру керек.