Тиксотропия

Қ ұ рылымды қ айта қ алпына келтіру жү йенің тұ тқ ырлығ ының кө беюі бойынша бақ ыланылады, сондық тан тиксотропия қ ұ былысында жү ктемені тү сіруден кейін тұ тқ ырлық тың біртіндеп ө суі жә не уақ ыт бойынша жү ктемені қ ою кезінде тұ тқ ырлық тың азаюы ретінде қ арастыруғ а болады. Жү ктемені тү сіруден кейін қ ұ рылымның (тұ тқ ырлық тың) қ айта қ алпына келуі жай ө тетін болса немесе берілген жылжу кедергісі кезінде ол неғ ұ рлым жай жү рсе, соғ ұ рлым тиксотропия қ ұ былысы кү штірек болады.

Қ ойыртпақ тың тиксотропиясының практикада ү лкен мә ні бар. Осыны растау ү шін кейбір мысалдарды қ арастырайық. Бентонитті бө лшектің тиксотропия қ асиеті мұ най ө ндіретін ө ндірісте бұ рғ ылау ерітінділерінің негізгі қ ұ рамдастары сияқ ты балшық ты жү згіндерді пайдалануғ а мү мкіндік береді. Бұ рғ ылау жұ мыс кезінде мұ ндай ерітінділер ө здерінің типтік сұ йық тық тар сияқ ты ұ стайды: Бұ рғ ылауды тоқ тату кезінде (мысалы, қ ұ бырларды шығ ару қ ажет болғ ан жағ дайда) тез шө гу, нә тижесінде, бұ рғ ылау қ иындайды, басқ аша айтқ анда апат қ аупі туады. Жоғ арғ ы дисперстік балшық ты жү згіннің тиксотроптық қ асиеттері ө з торында бө лшектерді ұ стайтын коагуляциялық қ ұ рылымдардың тууын қ амтамасыз етеді жә не соғ ан байланысты олардың шө гуіне кедергі жасайды.

Бұ рғ ылау жұ мыстарын қ айта қ алпына келтіру кезінде балшық ты бө лшектердің коагуляциялық қ ұ рылымы оң ай бұ зылады жә не қ айтадан сұ йық тү рдегі қ асиеттеріне ие болады. Сонымен қ оса топырақ тардың тиксотроптық қ асиеттері, ә сіресе суланғ ан балшық тың техникалық жағ дайларды ө ң деу кезінде жә не қ ұ рылыс ғ имараттарын, кө пірлер салу, жол тө сеу кезінде ө те маң ызды. Су сің ірілген кейбір қ ұ мды топырақ тардағ ы апатты жағ дайлар жү згіннің тиксотропиясымен тү сіндіріледі: олардың тыныштық кү йін бұ зғ анғ а дейін қ имылсыз қ алады жә не оларғ а механикалық ә сер кезінде ақ қ ыштық қ а ие болады. Осы мә селеге байланысты қ ұ рылыс ерітінділері қ ұ рылыс орнына араластыратын қ ұ рылғ ысы бар арнайы машиналарда жеткізіледі.

Пигменттер қ ұ рылысының тиксотропты қ асиеттері майлы бояуларда, осы кең қ олданылатын материалдың техникалық қ асиеттері кө рінеді: араластыру арқ ылы пигменттің коагуляциялық қ ұ рылымы бұ зылады. Материалдың оң ай қ озғ алғ ыштығ ы жә не сонымен қ атар қ ажетті жұ қ а қ абатпен жағ у мү мкіндігі, қ ұ рылымның тез қ алпына келгіштігі вертикальді бетпен бояудың ағ ып кетуіне қ арсы тұ рады.

Тиксотропия кейбір технологиялық амалдарды тиімді ө ткізілуін қ амтамасыз етеді. Мысалы, тиксотропия қ ұ рылымның бұ зылуы ө тетін материалдардың дірілдік ө ң деуді ө ткізуге мү мкіндік береді, ол араластыру ү дерісін жең ілдетеді, ішкі кернеуді алуды, тығ ыздандыруды қ амтамасыз етеді жә не т.б.

Ү лкен практикалық мә ніне қ арамастан, тиксотропияның нағ ыз сандық теориясы осы кү нге дейін жоқ.