Көптеген тепе-теңдіктер моделі

2A₁↔ A₂

A₂+A₁↔ A₃

A₃+A₁↔ A₄

•

•

•

A_n-1+A₁↔ A_n

(A_n)/(A_n-1A₁)=K_n

Берілген тепе-тең діктер иондық емес БАЗ-ды сипаттайды. Қ арсыиондардың мицеллалармен ассоциациясын ескеру ү шін, қ арсыиондар ү шін тепе-тең дікті жазу қ ажет. Бұ л негізінен ең дұ рыс жол емес, себебі тепе-тең дік константаларымен жұ мыс жасау, белгілі бір комплекстер тү зумен жү ретін аз арақ ашық тық та жұ мыс жасау дегенді білдіреді. Қ арсыиондардың таралуы ү лкен арақ ашық тық тарда жү ретін электростатикалық ә рекеттесулермен бақ ыланады. Сондық тан мицеллалармен байланысқ ан қ арсыиондарғ а белгілі бір сипаттама беру мү мкін емес. Бірақ бұ л қ арсыиондардың немесе олардың ассоциацияларының мицелламен байланысы физикалық мағ ынасын жоғ алтады деген емес. Сонымен мә ліметтерді талдағ анда сә йкес модельдердің шектеулеріне мә н берген жө н.

Ө здік диффузия коэффициенттері ә ртү рлі орталар (мицеллярлы, молекулярлы) бойынша орташа есептелген ө лшемдер болып табылады, сондық тан

D_obs=p_micD_mic+p_freeD_free

немесе

D_obs=(C_micD_mic+C_freeD_free)/C_tot

мұ нда р, D жә не С бар жерлерді сә йкесінше белгілі бір аймақ тағ ы молекула ү лесі, ө здік диффузия коэффициенті жә не концентрацияны белгілейді. D_free мә нін МТДК аз кездегі С қ атысындағ ы ө лшемдерден анық тайды, ал молекулалары мицеллағ а біріккен ү лгілер ү шін D_mic. 9-суретте кө рсетілген зерттеулерде мицеллатү зілу ү рдісіне ә сер етпес ү шін нашар еритін тетраметилсиланның (ТМС) тө мен концентрциялары қ олданылғ ан. Мицеллалар ү лкен қ осылыстар болып табылатындық тан, олардың ө здік диффузия коэффициенті молекулалық еріген БАЗ-дардың сә йкес ө лшемдерінен кө п аз болып келеді.

9-суретте кө рсетілгендей ә р тү рлі молекулалардың ө здік диффузия коэффициенттері бір-бірінен МТКК-дан жоғ ары БАЗ-дар концентрациялары қ атысында ө те ерекшеленеді. Судың молекулалары мицеллалармен ең аз ассоциацияланғ ан, ал ТМС молекулалары мицеллада кө п дә режеде локализделген. БАЗ-дар диффузиясы мен қ арсыиондардың диффузиясын ө лшеуден алынғ ан сандық талдау нә тижелері 10-суретте кө рсетілген.

Ионды БАЗ-дың мицеллатү зілуіне тә н кейбір маң ызды заң дылық тарды атап ө туге болады. Олар:

- Жақ сы жақ ындаулар арқ ылы МТДК-дан тө мен БАЗ-дың барлық молекулалары молекулалық еріген кү йде болады деп есептеуге болады.

- МТДК-дан жоғ ары концентрацияларда молекулалық еріген БАЗ концентрациясы азаяды жә не МТДК-дан кө п кіші мә ндерге жетуі мү мкін.

- Бос қ арсыиондардың концентрациясы МТДК-дан тө мен БАЗ-дың концентрациясы ө скен сайын, МТДК-дан жоғ ары концентрациялардағ ығ а қ арағ анда артады.

- Мицелламен байланысқ ан қ арсыиондармен БАЗ-дың мицелладағ ы қ атынастары қ арсыиондардың байланысу дә режесін анық тайды: β =C_mic^c/C_mic^s.

Сурет. БАЗ (дециламмоний), қ арсыион (дихлорацетат), су молекуласы мицеллардың ө здік диффузия коэффициенттерінің БАЗ-дың жалпы концентрациясына тә уелділігі.

10-сурет. БАЗ-дың жалпы концентрациясынан мицелланың жә не БАЗ-дың бос иондарының (+), қ арсы иондардың (-) концентрацияларының тә уелділігі.

Мицеллалық концентрация бірнеше реттілікке ө скен сайын β тұ рақ ты болып қ ала береді. Ә детте мұ ны қ арсыиондардың мицелладағ ы конденсациясымен тү сіндіреді. Бұ л мицелламен қ арсыионның ассоциациясы мицелланың зарядының эффективті тығ ыздығ ын қ амтамасыз ететін белгілі бір дең гейге дейін ө седі, ал содан кейін тұ рақ ты болып қ алады. Бұ л жағ дайларда қ арсыиондардың мицелламен концентрациясы мицелланың концентрациясына тә уелсіз, сонымен бірге енгізілетін электролит концентрациясы температурағ а тә уелсіз. Қ арсыиондардың конденсация қ ұ былысы кез-келген электростатикалық теория тұ рғ ысынан жақ сы тү сіндірілетін зарядталғ ан беттер мен полиэлектролиттерді қ оса алғ андағ ы жү йелер ү шін тә н қ ұ былыс.