Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Цвиттер-иондық БАЗ






 

Цвиттер-иондық БАЗ-дың молекулаларында екі қ арама-қ арсы зарядталғ ан топ болады. Ә дебиеттерде оларды жиі амфотерлік деп атайды. Бірақ ол қ ате, ө йткені «цвиттер-иондық» жә не «амфотерлік» терминдері синоним емес. Амфотерлік БАЗ ерітіндінің рН-на байланысты катиондық, цвиттер-иондық жә не аниондық БАЗ бола алатын заттар. Оғ ан мысал амин қ ышқ ылдары. Цвиттер-иондық БАЗ рН-тың кең диапазонында зарядтардың біреуін ғ ана сақ тайды. Оң заряд ә рқ ашан аммоний тобымен қ амтамасыз етеді, ал теріс зарядталғ ан топтар ә р тү рлі болуы мү мкін, теріс зарядтар кө бінесе карбоксилат ионмен қ амтамасыз етіледі. Мұ ндай БАЗ кейде амфотерлікке де жатады, бірақ жоғ арыда қ арастырылғ андай бұ л терминдер (амфотерлік жә не цвиттер иондық) ә р тү рлі мағ ына береді. Амфотерлі БАЗ-дың зарядтары рH-қ а тә уелді ө згереді, яғ ни қ ышқ ылдан сілтіге дейін рH-тың ө згеруінен БАЗ-дың катиондық тан цвиттер-иондық қ а, одан аниондық БАЗ-ғ а дейін БАЗ-дың типі (тү рі) ө згереді. Қ ышқ ылдық топтардың да, негіздік топтардың да тұ рақ ты зарядты болмайды. Мұ ндай БАЗ-дар бегілі бір рH интервалында цвиттер иондық БАЗ болады. Амфотерлік БАЗ -дың рH-ның ө згеруі зарядтарды ө зертеді, ә рине оның кө бік тү зуші жә не жуғ ыш қ абілеті, жуғ ыш ә сері сияқ ты қ асиеттеріне ә сер етеді, яғ ни БАЗ-дың басты қ асиеттері рH-қ а тә уелді болады. Изоэлектрлік нү ктеде осындай БАЗ-дың физика-химиялық қ асиеті иондық емес БАЗ-дың қ асиетіне ұ қ сас болып келеді. Изоэлектрлік нү ктенің тө менгі жә не жоғ арғ ы жағ ында катиондық немесе аниондық сипаты бар. БАЗ-ғ а сә йкес болады. Сульфатты немесе сульфонатты топтар бар БАЗ-тар молекулалардың теріс зарядын қ амтамасыз етеді, моноалкилді жә не алкилсульфонды қ ышқ ылдарының рКа-сының мә ні ө те тө мен болғ андық тан, олар рН-тың ө те тө менгі мә ндерінде цвиттер-иондық болып қ алады. БАЗ-дың цвиттер-иондық тү рлері қ арапайым аминқ ышқ ылдардың (мысалы, глицин (NH4CH2COOH), бетаин ((CH2)2NCH2COOH), аминопропион қ ышқ ылы (NH2CH2CH2COOH) N – алкилтуындылары жатады. Мұ ндай БАЗ-ды аминқ ышқ ылдардан алмайды, ұ зынтізбекті аминдердің натрий хлорацетатының немесе акрил қ ышқ ылының туындыларының реакцияларымен алады, сонда кө міртектінің бір немесе екі атомының сә йкесінше азотпен жә не карбоксилат тобымен қ ұ рылымын тү зеді. Мысал ретінде, тө менде алкилдиметиламиннен жә не натрий монохлорацетатынан алынғ ан БАЗ-ды бетаин туындыларын алудың реакциясының сұ лбасы кө рсетілген:

Амидбетаин туындыларын алу, амидаминнің алынуына ұ қ сас:

Цвиттер-иондық БАЗ-дың ә детте имидазолиндер деп аталатын басқ а тү рін май қ ышқ ылы мен аминоэтилэтанолымен реакциясымен синтездеп, содан соң хлорацетатпен ө ндеу арқ ылы алады. БАЗ-дың бұ л тү рінің наменклатурасы соң ғ ы ө німде имидазольдік соң ына ө те кү рделі, бірақ кейіннен бесмү шелі сақ ина синтезтік екінші сатысында ү зілетіні белгілі болды. Мұ ндай реакциялардың тізбектері мынадай:

N CH2CH2OH R – COOH + H2NCH2CH2NHCH2CH2OH R – C + R – CON N CH2CH2NH2 CH2CH2OH + R – CONHCH2CH2NHCH2CH2OH CICH2COO- R – CON – CH2CH2OH CH2CH2NH2CH2COO- + R – CONHCH2CH2NH – CH2COO - CH2CH2OH

Цвиттер-иондық БАЗ ө те жақ сы дерматологиялық қ асиетімен сипатталады, кө зге тітіркену ә серін бермейтіндіктен косметикалық заттарда жә не шампундарда колданады. Мұ ндай БАЗ-ң молекуласының жиынтық заряды нолге тең болғ андық тан, олар иондық емес БАЗ сияқ ты, электролиті кө п композицияларда да қ асиеттерін жоғ алтпайды. Дә стү рлі тү рде цвиттер – иондық БАЗ таза сілтілік заттарда қ олданылады.

5- суретте цвиттер-иондық БАЗ-дың тү рлеріне мысал келтірілген, ал 1.7-кестеде БАЗ-дың осы класының ақ параттары жазылғ ан. Бұ рын ескертілгендей, аминоксиді БАЗ немесе дұ рысы ү шіншілікті аминдердің N-оксидтері кей-кезде цвиттер-иондық, кейде иондық емес, ал кейде катиондық БАЗ-ғ а жатады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.