Арқылы алудың сұлбасы.

Тоқ кү ші 5-10 А ал кернеуі 30-110 В болатын тұ рақ ты тоқ тізбегіне Бредиг амперметр, реостат, диспергіленетін металдан 2 электродты қ осты. Су астындағ ы электродтар арқ ылы тоқ жү ргенде олардың арасында вольт доғ асы пайда болады. Сол себепті электродтар ұ штарында дисперленген металдың бұ лттары тү зіледі. Тұ рақ ты кірнелерді алу ү шін суғ а аздап стабилизатор – электролит, мысалы, сілтілік металдардың гидрооксидтерін қ осқ ан тиімді.

Волт доғ асының температурасы ө те жоғ ары болғ андық тан Бредиг ә дісі тек гидрокірнелерді ғ ана алуғ а қ олданылғ ан. Сведберг оны жетілдіріп органокірнелерді алуғ а жарамды етті.

М.А.Лунина ө здерінің қ ызметтестерімен бірге осы ә дісті одан ә рі жетілдіріп металдардың органокірнелерін алды. Мысалы, темір, никель, алюминий, хром, вольфрам жә не т.б. металдар органокірнелері алынды. Олардың тұ рақ тылығ ын арттыру ү шін жү йеге стабилизаторлар ретінде ә детте алюминийдің нафтенатын немесе стеаратын қ осады. Сведберг пен М.А. Лунинаның осы ә дісті жетілдіруінің негізгі себептері тұ рақ ты тоқ ты, айналмалы тоқ пен ауыстырғ аны жә не метал ұ нтақ тары фракциялық ерігіштігі бар ыдыстар тү бінде болуынан еді. Металдардың органокірнелері ә р тү рлі органикалық қ осылыстарды гидрлеу жә не тотық сыздандыру ү шін, зымырандардағ ы сұ йық отынды жандырудың катализаторы ретінде, пластикалық массаларғ а, желімдерге, лактар мен бояуларғ а толық тырғ ыш ретінде, медицинада дә рілік препараттарды даярлау ү шін жә не т.б. салаларында кең қ олданылады.

Қ атты дененің диспергілену механизмін зерделеу нә тижесінде қ атты дене деформацияланғ анда оның бетінде микрожарық шақ тар болатыны белгілі болды. Орыс ғ алымы А.Ф. Иоффе жә не оның мектебі беттік микрожарық тардың тү зілуі қ атты денелердің мық тылығ ының тө мендеуінің басты себебі екендігін кө рсетті.

Кез-келген қ атты дененің қ ұ рылымының ақ аулары болады, ә детте микрожарық шақ тық кристалдық тордың ә лсіз жерлерінде тү зіледі.

П.А.Ребиндер мен Е.Д.Шукин жә не т.б. ө здерінің ең бектерінде диспергілеу кезінде ортадан ә р тү рлі заттардың адсорбциялануынан деформацияланушы кү штердің ә серінен микрожарық шақ тар, микросаң ылаулардың оң ай пайда болып, дамитынын кө рсетті. Адсорбцияланатындар электролиттердің иондары, БАЗ-дың молекулалары болуы мү мкін. Олар бетте адсорбцияланғ анда екі ө лшемді газ тү зіп, осы газдың қ ысымымен микрожарық шақ тарғ а еніп, оларды одан ә рі итеріп, заттың одан ә рі ұ сақ талуына мү мкіншілік туғ ызады. Микрожарық шақ тардың дамуы 1.3-суретте кө рсетілген.

Адсорбцияның ә серінен диспергіленудің жең ілденуі Ребиндер эффектісі немесе қ аттылық тың адсорбциялық тө мендеуі деп аталады. Ребиндер эффектісінің ү лкен практикалық маң ызы бар. Осы ә ртү рлі материалдарды бұ зу, иә деформациялау ү шін, мысалы: тау жыныстарын бұ рғ ылағ анда, металл кесетін станоктарда металдарды ө ң деуде жә не т.б. пайдаланылады. Қ аттылық тың адсорбциялық тө мендеуінің нә тижесінде осы ү дерістер жылдам жү реді, энергетикалық шығ ын азаяды жә не кесетін аспаптардың жұ мыс істеу уақ ыты ұ зарады.