Ультрацентрифугалық әдіс

Ультрацентрифуганы коллоидтық бө лшектердің шамасын анық тауғ а қ олдануды ең бірінші рет 1912 ж. А.В. Думанский айтқ ан болатын. А.В. Думанскийдің осы идеясын Швед ғ алымы Сведберг кейінірек (1923 ж.) жү зеге асырып ультрацентрафуганың конструкциясын жасады. Ультрацентрифугалық ә діс, ультрацентрифуганың кө мегімен коллоидтық ерітінді қ ұ йылғ ан ерекше кюветадағ ы (ыдысшадағ ы) бө лшектердің центрифуганың айналу осьінен шетіне қ арай ығ ысу (жылжу) жылдамдығ ын ө лшеуге негізделген. Бұ л жағ дайда формуладағ ы g-дің орнына

жазуғ а болды. Мұ нда - бұ рыштық жылдамдық; ал х- бө лшек айналу осьінен қ ашық тығ ы.

Сонда Стокс тең деуін былайша жазамыз:

Бұ ны интегралдап, r-ді тапсақ:

- белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы бө лшектерді айналу осьінен қ ашық тығ ы. Оны фотоғ а тү сіру арқ ылы золь мен таза дисперсиялық ортаның шекарасы арқ ылы анық тайды.