Мониторинг -деп

1.қ оршағ ан ортадағ ы адамның іс-ә рекетінің нә тижесінде болатын ө згерістерді бақ ылау жә не адам ө міріне қ ауіпті жағ дайларды ескерту

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық жә не гидрологиялық жағ дайын анық тау

3.биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

4.адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

5.табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану

292.Экологиялық мониторинг -деп

1.қ оршағ ан ортаның жағ дайын бақ ылау, бағ алау жә не болжау

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық жә не гидрологиялық жағ дайын анық тау

3.биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

4.адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

5.табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану

293.Биоэкологиялық мониторинг-деп

1. биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

2. қ оршағ ан ортаның жағ дайын бақ ылау, бағ алау жә не болжау

3.атмосфераның, оратаның метереологиялық жә не гидрологиялық жағ дайын анық тау

4. адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

5. табиғ и ортаның жағ дайын оның адам денсаулығ ына ә сері тұ рғ ысынан бақ ылау.

294.Қ оршағ ан ортаның мониторингі -деп

1.адамдардың тіршілік ететін орта жағ дайын бақ ылау арқ ылы, адамдарғ а табиғ атта болып жататын қ ауіп-қ атерлерді алдын алу

атмосфераның, оратаның метереологиялық жә не гидрологиялық жағ дайын анық тау

3.биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

4.адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

5.табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану

295.Экологиялық мониторингтің міндеттері

1. антропогендік факторлардың ә серлінен табиғ и орта жағ дайының ө згерістерін болжау мен бағ алау

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық жә не гидрологиялық жағ дайын анық тау

3.биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

4.адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

5.табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану

296. Қ оршағ ан орта ластанулары денсаулық қ а тигізетін ә серлері бойынша

1.жедел жә не созылмалы

2. табиғ и жә не жасанды

3. радиациялық

4. онкологиялық

5. канцерогенді

297. Халық денсаулығ ын сипаттайтын негізгі кө рсеткіштер

1.санитарлық -демографиялық, аурушаң дық, мү гедектік, тұ рғ ындардың физикалық дене жетілуі, функциональдық кү йі

2. халық тың қ ұ рылымы

3. халық тың қ ұ рамы

4. халық тың динамикасы

5. халық тың саны

298.Демография-дегеніміз

1.халық тың қ ұ рылымын, қ ұ рамын, динамикасы мен кө беюін қ оғ амдық -тарихи тұ рғ ыдан зерттейтін ғ ылым

2. елдің немесе оның аумағ ында біріккен адамдардың жиынтығ ы

3. тұ рғ ындар статистикасымен динамикасы

4. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың сандық қ ұ рамы

5. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың санының қ озғ алысы мен ө згеруі

299. Тұ рғ ындар (халық тың орналасуы) дегеніміз

1.елдің немесе оның аумағ ында біріккен адамдардың жиынтығ ы

2. халық тың қ ұ рылымы, қ ұ рамы

3.белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың санының қ озғ алысы мен ө згеруі

4. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың сандық қ ұ рамы

5. халық тың динамикасы

300. Халық тың орналасуын қ андай статистикасы бағ ыттарда зерттеді

1.тұ рғ ындар статистикасымен динамикасы

2. халық тың қ ұ рылымы, қ ұ рамы

3. халық тың динамикасы

4. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың сандық қ ұ рамы

5. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың санының қ озғ алысы мен ө згеруі

301.Тұ рғ ындар статистикасы дегеніміз

1.белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың сандық қ ұ рамы

2. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың санының қ озғ алысы мен ө згеруі

3. халық тың қ ұ рылымы, қ ұ рамы

4. организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

5. бұ л сыртқ ы фаторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

302. Тұ рғ ындар динамикасы дегеніміз

1.белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың санының қ озғ алысы мен ө згеруі

2. халық тың қ ұ рылымы, қ ұ рамы

3. белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың сандық қ ұ рамы

4. организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

5. бұ л сыртқ ы фаторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

303.Денсаулық тү сінігі дегеніміз не?

1. бұ л аурулардың болмауы

2. Организмдерді қ оршап жатқ ан оның тіршілік етуіне ә сер ететін нә рселер

2. адамғ а жә не табиғ и экожү йеге зиянды ә сер ететін химиялық, физикалық, биологиялық агенттердің қ оршағ ан ортағ а тү суі

3. бізді қ оршағ ан табиғ и орта параметрлерінің адамның қ ажеттіліктері мен технологиялық талаптарғ а сә йкестік дең гейі

4.биосфера қ ұ рамына кіретін биотикалық элементтерді анық тау

5.адамдардың экологиялық қ ауіпсіздігін анық тау

304.Денсаулық ты бағ алаудың кезең дері қ андай?

1.жеке, топтық, халық тық, қ оғ амдық,

2. ә леуметтік -саяси

4. моральдық -эстетикалық

5.психофизикалық

305.Денсаулық бағ алаудың шартты кө рсеткіштері

1.денсаулық ресурстары, денсаулық мү мкіндігі, денсаулық балансы

2. жеке адам денсаулығ ы

3.топтық денсаулық

4.халық тық денсаулық

5. қ оғ амдық денсаулық

306.Денсаулық ресурстары- дегеніміз

1.организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

2. бұ л сыртқ ы фаторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

3. денсаулық тың мү мкіндігі мен оғ ан ә сер ететін факторлар арасындағ ы тепе-тең діктің кқ рініс тапқ ан жағ дайы

4.денсаулық тың бұ зылуы салдарынан адам қ ызметінің нормадан ауытқ уы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқ ылардың пайда болуы

307.Денсаулық мү мкіндігі- дегеніміз

1.бұ л сыртқ ы факторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

2. денсаулық тың мү мкіндігі мен оғ ан ә сер ететін факторлар арасындағ ы тепе-тең діктің кө рініс тапқ ан жағ дайы

3. организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

4. денсаулық тың бұ зылуы салдарынан адам қ ызметінің нормадан ауытқ уы

5.функциональдық немесе морфологиялық ауытқ ылардың пайда болуы

308.Денсаулық балансы –дегеніміз

1.денсаулық тың мү мкіндігі мен оғ ан ә сер ететін факторлар арасындағ ы тепе-тең діктің кө рініс тапқ ан жағ дайы

2. бұ л сыртқ ы фаторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

3. организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

4. денсаулық тың бұ зылуы салдарынан адам қ ызметінің нормадан ауытқ уы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқ ылардың пайда болуы

309.Халық денсаулығ ының кө рсеткіші -туушылық дегеніміз

1.жаң а ұ рпақ тардың жаң ару ү рдісі, организмнің ұ рпақ ө ндіру қ абілетіне ә сер ететін биологиялық фактор

2. бұ л сыртқ ы фаторлар ә рекетін жеке адамның осығ ан ұ қ сас реакция жасау қ абілетінің жиынтығ ы

3. организмнің моральдық -функциональдық жә не психологиялық мү мкіндіктерін оң жақ қ а ө згерте алатын мү мкіндігі

4. денсаулық тың бұ зылуы салдарынан адам қ ызметінің нормадан ауытқ уы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқ ылардың пайда болуы

310.Халық денсаулығ ының кө рсеткіші –ө лім-жітімшілікке қ андай факторлар ә сер етеді

1.биологиялық, ә леуметтік, медициналық

2. ә леуметік-экономикалық

3.ә леуметтік-биологиялық

4.экологиялық -жә не табиғ и-климаттық

5.ұ йымдастырушылық жә не медициналық

311.Халық денсаулығ ының кө рсеткіші –табиғ и ө сім

1.белгілі бір уақ ыт кезең інде халық санының артуы

2. ө лім-жітім дең гейлері

3. қ оршағ ан орта ластануларының зиянды ә серінен ресми статистика бойынша қ алыптасқ ан аурулар

4. организм функциялары мен адам денсаулығ ының бұ зылуы

5.физикалық дене дамуы

312.Аурушаң дық - дегеніміз

1.қ оршағ ан орта ластануларының зиянды ә серінен ресми статистика бойынша қ алыптасқ ан аурулар

2. белгілі бір уақ ыт кезең інде халық санының артуы

3. организм функциялары мен адам денсаулығ ының бұ зылуы

4. физикалық дене дамуы

5. ө лім-жітім дең гейлері

313.Мү гедектік- дегеніміз

1. организм функциялары мен адам денсаулығ ының бұ зылуы

2. белгілі бір уақ ыт кезең інде халық санының артуы

3. қ оршағ ан орта ластануларының зиянды ә серінен ресми статистика бойынша қ алыптасқ ан аурулар

4. физикалық дене дамуы

5. ө лім-жітім дең гейлері

314. Тау- кен, кө мір ө неркә сібтері орналасқ ан ө ң ірлеріде қ андай аурулар жиі кездеседі?

1. тыныс жә не сезім органдарының аурулары

2. жү йке жү йесі аурулары

3. тері мен тері асты аурулары

4. эндокриндік, зат алмасу

5. асқ орыту органдарының аурулары

315.Мұ най газ кен орындарында тұ рғ ындар арасында жиі кездесетін аурулар

1.жү йке жү йесі, тері мен тері асты, кө з, эндокриндік, зат алмасу

2. тыныс органдарының аурулары

3. сезім органдарының аурулары

4. асқ орыту органдарының аурулары

5. эндокриндік, зат алмасу

316.Тү сті металлургия аймақ тарындағ ы тұ рғ ындар денсаулығ ында кездеесетін аурулар

1. жү йке жү йесі, тыныс жә не асқ орыту органдарының аурулары

2. тері мен тері асты

3. эндокриндік, зат алмасу

4. сезім органдарының аурулары

5.кө з аурулары

317. Ядролық жә не ракеталық ядролық сынақ полигонды аймақ тарда тұ рғ ындар арасында жиі кездесетін аурулар

1.қ алқ ан безі, хромосомалық, онкологиялық аурулар

2. тыныс органдарының аурулары

3. сезім органдарының аурулары

4. асқ орыту органдарының аурулары

5. эндокриндік, зат алмасу

318. Биогеохимиялық шет аймақ тар дегеніміз:

1. топырақ тың қ ұ рамында химиялық элементтердің жетіспеуі немесе кө п мө лшерде болатын аймақ

2. қ ұ рамында химиялық элементтердің қ алыпты мө лшерде болатын аймақ

3. қ ұ рамында химиялық элементтердің орташа мө лшерде болатын аймақ

4. ыстық микроклиматты аймақ

5. жоғ ары ылғ алды аймақ

319.Жасанды биогеохимиялық аймақ тарғ а жатады:

1.жұ қ палы аурулар таралатын табиғ и – географиялық аймақ тар

2.территориядағ ы ө неркә сіптік тастандылармен жә не ағ ынды сулармен ұ зақ уақ ыт ластанғ ан топырақ

3.вирусты аурулар таралғ ан аймақ тар

4.гельминттер таралғ ан аймақ тар

5.антропогенді ластаушылардың салдарынан территориядағ ы топырақ тың қ ұ рамындағ ы микроэлементтердің аз болуы

320.Антропогендік биогеохимиялық шет аймақ тар дегеніміз

1.адам қ ызметінің нә тижесінде қ оршағ ан ортаның химиялық заттармен ластанғ ан аймақ

2. қ ұ рамында химиялық элементтердің қ алыпты мө лшерде болатын аймақ

3. қ ұ рамында химиялық элементтердің орташа мө лшерде болатын аймақ

4. қ ұ рамында химиялық элементтердің артық мө лшерде болатын аймақ

5. қ ұ рамында химиялық элементтердің аз мө лшерде болатын аймақ

321. Антропогендік биогеохимиялық шет аймақ тар тудыратын зиянды заттардың кө здері

1.мұ най газ ө ндіруші ө неркә сіп, тү сті жә не қ ара металургия, кө мір жә не жылу энергетика, автокө лік

2. ауыл шаруашылық ө німдері

3. пестицидтер мен минералды тың айтқ ыштар

4. мал, қ ұ с ө сіру шаруашылығ ы

5. сұ йық жә не қ атты қ алдық тар

322.Республикамыздың қ ай облысында темір кен орындары жұ мыс жасалуда

1.Қ останай облысында

2. Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қ арағ анды, Павлодар облыстарында

5. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

323.Республикамыздың қ ай облысында тү сті металдар ө ндірілуде

1.Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарындаы

2. Арал мен Семей

3. Қ останай облысында

4. Қ арағ анды, Павлодар облыстарында

5. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

324.Республикамыздың қ ай облысында тү сті металдар ө ндірілуде

1.Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарында

2. Арал мен Семей

3. Қ останай облысында

4. Қ арағ анды, Павлодар облыстарында

5. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

325.Республикамыздың қ ай облысында кө мір шығ арылуда

1.Қ арағ анды, Павлодар облысы

2. Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қ останай облысында

5. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

326.Республикамыздың қ ай облысында фосфор шығ арылуда

1.Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

2. Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қ останай облысында

5. Қ арағ анды, Павлодар облысы

327.Республикамыздың қ ай облысында мұ най шығ арылуда

1.Атырау, Маң ғ ыстау, Орал облыстары

2. Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

5. Қ останай облысы

328. Экологиялық апат аймақ тар

1. Шығ ыс Қ азақ стан, Жезказғ ан облыстары

2.Арал мен Семей

3. Оң тү стік Қ азақ стан, Тараз

4. Атырау, Маң ғ ыстау, Орал облыстары

5. Қ останай облысыа

329. Арал ө ң іріндегі экологиялық апат аймағ ында тұ рғ ындар арасында қ андай аурулар пайда болды?

1.жү йке жү йесінің зақ ымдалуы

2.асқ азан-ішек, қ ан аздық, балалардың шетінеуі, туа біткен патологиялар

3.вирусты аурулар

4.паразитарлық аурулар

5.эндемиялық аурулар

330.Биогеохимиялық шет аймақ тарда халық арасындағ ы аурулардың алдын алу бойынша қ андай шаралар қ ажет?

1.Қ О нысандарының ластануын алдын алу, экологиялық жағ дайларды сауық тыру

2. адам қ ызметінің нә тижесінде қ оршағ ан ортаның химиялық заттармен ластанғ ан аймақ тарды алдын алу

3.денсаулық ты нығ айту жә не сауық тыру шараларын қ олдану

4.атмосфералық ауа сапасын бақ ылау

5. тұ рғ ындар денсаулығ ының жеке кө рсеткіштерін табу

331.Экологияда “ тұ рақ ты даму” терминін алғ аш қ ай жылы қ олданды?

1. 1960ж

2. 1970ж

3. 1980ж

4. 1990ж

5.1992ж

332. БҰ Ү қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мә селері туралы Стокгольм конференциясының декларациясы қ ай жылы ө ткізілді

1. 1960жылы

2. 1970жылы

3. 1980жылы

4. 1990жылы

5.1972жылы

333.Қ оршағ ан орта жә не даму бойынша БҰ Ү комиссиясы қ андай баяндама қ абылдады

1.Біздің ортақ болашағ ымыз

2. Қ оршағ ан орта туралы

3.Биосфералық қ орық тар

4.Биологиялық алуан тү рлілік

5. Табиғ атты тиімді пайдалану

334. Экологиялық мә селелерді алдын алу ү шін адам ретсіз дамудан, тиімді реттелген табиғ ат пен қ оғ амның даму заң дарына ө ту

1. тұ рақ ты даму

2. қ оршағ ан орта

3. халық денсаулығ ы

4. мұ хитты қ орғ ау

5. кедейшілікпен кү ресу

335.Тұ рақ ты дамудың негізгі факторлары қ андай?

1.Экономикалық, ә леуметтік, экологиялық

2.абиотикалық, биотикалық, антропогендік

3.табиғ и, жасанды

4.физикалық, химиялық, биологиялық

5.радиациялық

336. БҰ Ұ -ның конференциясы барлық елдердің ү кіметтерін тұ рақ ты дамудың қ андай концепцияларын қ абылдауғ а шақ ырды?

1. республикалық

2. қ алалық

3. ұ лттық

4. тұ рақ ты

5. аудандық

337.Тұ рақ ты дамудың басты принципі қ андай?

1. саяси-қ ұ қ ық тық, экономикалық, экологиялық

2. патриотизмдік, толеранттылық

3. жоғ арғ ы мә дениет, адам қ ұ қ ығ ы

4. ә леуметтік, халық аралық, ақ параттық

5. қ оғ ам мен табиғ ат арасындағ ы ө зара ү йлесімдікті сақ тау

338. Тұ рақ ты даму стратегиясының негізгі принциптері

1. саяси-қ ұ қ ық тық, экономикалық, экологиялық

2. патриотизмдік, толеранттылық

3. жоғ арғ ы мә дениет, адам қ ұ қ ығ ы

4. ә леуметтік, халық аралық, ақ параттық

5. кедейшілік

339. Тұ рақ ты даму стратегиясының принциптері

1. саяси-қ ұ қ ық тық, экономикалық, экологиялық

2. патриотизмдік, толеранттылық

3. жоғ арғ ы мә дениет, адам қ ұ қ ығ ы

4. ә леуметтік, халық аралық, ақ параттық

5. кедейшілік

340.Тұ рақ ты дамудың дең гейлерін атаң ыздар

1.аймақ тық, ұ лттық, ғ аламдық

2. экологиялық

3. экономикалық

4. ә леуметтік

5. ө кіметтік

341. Қ азақ стан Республикасының Президентінің жарлығ ымен 2007-2024 жылдарғ а арналғ ан тұ рақ ты дамуғ а кө шу тұ жырымдамасы қ ай жылы қ абылданды

1. 10 ақ пан 2004 ж

2. 25 қ азан 1972 ж

3. 14 қ араша 2006 ж

4.7 мамыр 2003 ж

5. 8 наурыз 2010

342. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө ту концепцияның бірінші міндеті қ андай?

1. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

2. демографиялық салада қ азіргі кездегі туушылдық кө рсеткіштерін сақ тай отырып, халық тың ө мір сү ру кө рсеткішінің орташа дең гейін кө теру

3. саяси тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

4. экологиялық тұ рақ тылық тың кө рсеткіштерін жоғ арылату

5.экологиялық білім мен тә рбие

343. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө ту концепциясының екінші міндеті қ андай?

1. демографиялық салада қ азіргі кездегі туушылдық кө рсеткіштерін сақ тай отырып, халық тың ө мір сү ру кө рсеткішінің орташа дең гейін кө теру

2. экологиялық тұ рақ тылық тың кө рсеткіштерін жоғ арылату

3. саяси тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

саяси тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

4. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

5.экологиялық білім мен тә рбие

344. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө ту концепциясының ү шінші міндеті не?

1. саяси тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

2. демографиялық салада қ азіргі кездегі туушылдық кө рсеткіштерін сақ тай отырып, халық тың ө мір сү ру кө рсеткішінің орташа дең гейін кө теру

3. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

4. экологиялық тұ рақ тылық тың кө рсеткіштерін жоғ арылату

5.экологиялық білім мен тә рбие

345. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө ту концепциясының тө ртінші міндеті не?

1. демографиялық салада қ азіргі кездегі туушылдық кө рсеткіштерін сақ тай отырып, халық тың ө мір сү ру кө рсеткішінің орташа дең гейін кө теру

2. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

3.саяси тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

4. экологиялық тұ рақ тылық тың кө рсеткіштерін жоғ арылату

5.экологиялық білім мен тә рбие

346. БҰ Ұ Бас хатшысы Морис Стронгтың бастамасы мен қ оршағ ан орта мен даму жө ніндегі халық аралық комиссия (МКОСР) қ ай жылы қ ұ рылды

1.1888 ж

2.1990ж

3. 1983 ж

4. 1992 ж

5. 2010 ж

347. Тұ рақ ты дамуды қ амтамасыз ету мә селесіне мыналар жатады?

1.қ аржы ресурстары жә не оларды пайдалану

2. қ айтымсыз ө згерістерге ұ шырауы

3.экологиялық қ ауіпсіз технологияларды қ олдану

4.тұ рақ ты дамуды ғ ылыми жә не ақ параттық қ амтамасыз ету

5. экологиялық қ атер аймағ ы;

348. Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө туінің дайындық кезең і қ ай жылдар?

1.2000-2010 ж

2. 2019-2024 ж

3. 2007-2009 ж

4. 2010-2012 ж

5. 2013-2018 ж

349.Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө туінің дайындық кезең діне қ андай мә селелер қ арастырылды?

1.тұ рақ ты даму принциптерін енгізу, экономиканы диверсификациялау

2. саяси ө мірдің барлық салаларына тұ рақ ты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың ө мір сү руінің экономикалық тұ рақ тылық дең гейін кө теру

4. халық аралық критерийлерге қ ол жеткізу

5. экологиялық білім мен тә рбие беру

350. Тұ рақ ты дамуғ а ө тудің бірінші кезең і қ ай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

351. Қ азақ стан республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө туінің бірінші кезең інде қ андай мә селе қ арастырылды?

1.дү ние жү зіндегі бә секеге қ абілетті 50 елдің қ атарына қ осылу

2. саяси ө мірдің барлық салаларына тұ рақ ты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың ө мір сү руінің экономикалық тұ рақ тылық дең гейін кө теру

4. халық аралық критерийлерге қ ол жеткізу

5. экологиялық білім мен тә рбие беру

352. Тұ рақ ты дамуғ а ө тудің екінші кезең і қ ай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

353. Қ азақ стан республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө туінің екінші кезең інде қ андай мә селе қ арастырылды?

1.елдің жағ дайын нығ айту, экологиялық тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету

2. дү ние жү зіндегі бә секеге қ абілетті 50 елдің қ атарына қ осылу

2. саяси ө мірдің барлық салаларына тұ рақ ты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың ө мір сү руінің экономикалық тұ рақ тылық дең гейін кө теру

4. халық аралық критерийлерге қ ол жеткізу

5. экологиялық білім мен тә рбие беру

экологиялық білім мен тә рбие беру

354.Тұ рақ ты дамуғ а ө тудің ү шінші кезең і қ ай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

355. Қ азақ стан республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө туінің ү шінші кезең інде қ андай мә селе қ арастырылды?

1.дү ние жү зіндегі бә секеге қ абілетті 50 елдің қ атарына қ осылу

2. саяси ө мірдің барлық салаларына тұ рақ ты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың ө мір сү руінің экономикалық тұ рақ тылық дең гейін кө теру

4. халық аралық критерийлерге қ ол жеткізу

5. экологиялық білім мен тә рбие беру

356. Тұ рақ ты дамудың идеясы қ андай?

1. болашақ ұ рпақ тың сапасын жақ сарту, экономикалық жә не ә леуметтік даму

2. ү здіксіз біліктілікті кө теру

3. жоғ арғ ы мә дениетті басқ ару

4. патриотизмді қ алыптастыру

5. адам қ ұ қ ығ ы бағ алау

357.Қ Р-ның тұ рақ ты даму саясатының болашақ тағ ы міндеттері қ андай?

1.су, жер ресурстарын басқ ару

2.биологиялық алуан тү рлікті сақ тау

3 саяси тұ рақ тылық қ алыптастыру

4. халық аралық қ арым- қ атынасты жақ сарту

5. толеранттылық ты қ алыптастыру

358.Қ Р-да тұ рақ ты даму саясатының болашақ тағ ы міндеттері қ андай?

1. қ оршағ ан ортаны қ орғ ау

2.биологиялық алуан тү рлікті сақ тау

3. халық аралық қ арым- қ атынасты жақ сарту

4.халық аралық қ арым- қ атынасты жақ сарту

5. толеранттылық ты қ алыптастыру

359.Қ О мен ТД «ХХІ ғ асыр кү н тә ртібі» бағ дарламасы қ ай жылы қ абылданды?

1. 1992ж

2. 1993ж

3. 1994ж

4. 1995ж

5. 1996ж

360. Тұ рақ ты даму ү шін адамдардың қ андай бағ ыттылығ ы ө згеруі тиіс?

1. сана-сезімі, адамгершілігі

2. концепциясы

3. мақ саты

4. тұ рақ тылығ ы

5. міндеттері

2.Етихан сұ рақ тары-тә жірибелік дағ дылар бойынша:

1. Тұ рақ ты дамуғ а анық тама берің із

2.Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуғ а ө ту кезең дері мен міндеттері.

3.Конвенциялар мен ратификацияларды анық тау.

4.Қ азақ стан Республикасының тұ рақ ты дамуы тұ жырымдамасының мақ саты.

5.Тұ рақ ты дамудың негізгі ұ станымдары.

6.Тұ рақ ты дамудың экологиялық механизмін ашып кө рсетің іздер.

7.Тұ рақ ты дамудың қ оғ амдық механизмін ашып кө рсетің іздер.

8.Тұ рақ ты дамудың экономикалық механизмін ашып кө рсетің іздер.

9.Тұ рақ ты даму тү сінігінің пайда болу тарихы, оның стратегиясы мен принциптері

10.Тұ рақ ты даму идеясы талқ ыланғ ан халық аралық конференцияны атаң ыздар.

11. Экожү йелік даму аймағ ын қ ұ рудың бассейндік ұ станымдары.

12.БҰ Ұ -ның климатты ө згерту аясындағ ы рамалық конвенциясы.

13.Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау бойынша конференция.

14.Экономиканы диверсификациялау ұ ғ ымын ашың ыздар.

15.Тұ рақ ты экожү йелік даму аймақ тары

16.Ұ лттық жә не жергілікті дең гейдегі тұ рақ ты даму ұ станымдарын ашып кө рсетіп, тізіп берің іздер.

17.Экожү йелік даму аймағ ын қ ұ рудың бассейндік ұ станымы.

18.Қ азақ станның табиғ и ресурстарына сипаттама берің із.

19.Ә лемдік мә дени жә не табиғ и мұ раларды сақ тау бойынша конвенция.

20Тұ рғ ындар саны. Болжам.

3.Тә жірибелік дағ дылар тізімі

Экологиялық процестерді талдап, табиғ ат қ орғ ау қ ызметінде нақ тылы міндеттер қ ойып басым бағ ыттарды белгілеуге жә не алғ ан білімдерін экологиялық мә селелерді шешу ү шін пайдалануғ а, биосфераның даму заң дылық тары, оның тұ рақ тылығ ының негізгі шарттары, сондай-ақ ә р тү рлі мемлекеттерде, Қ азақ стан Республикасында тұ рақ ты даму идесын іске асыру жө нінде білім мен дағ дыларды қ олдану.

№2 есеп.

Еуразияның солтү стік орманды зонасының орманын шапқ аннан кейін бір жыл ө ткен соң ол жерде шө птер пайда болды, 10 жылдан кейін – кустарниктер оның артынан 3-5 жыл аралығ ында ақ қ айың дар мен осиналар ө сті. Соң ғ ылары тез қ арқ ынды ө суімен, жоғ ары кун сү йгіштігімен ерекшеленеді, нә тижесінде 50 жыл ө ткеннен кейін бұ л аймақ та ең ісінде шыршалар ө сіп келе жатқ ан жапырақ ты орман пайда болды. Келесі 50 жылдық та аралас ормандар пайда болып, содан кейін шыршалы орманғ а ауысты.

Сұ рақ тар:

1. Бұ л есепте айтылғ ан 150-200 жыл аралығ ындағ ы фитоценоздың ауысуы қ алай аталады?

2. Сукцессияның қ ай тү рі? Біріншілік сукцессияның екіншілік сукцессиядан айырмашылығ ы?

3. Экожү йенің бір тү рінің екінші тү рге ауысуы қ алай аталады?

4. Сукцессияның жалпы заң дылық тарының сипаты?

5. Берілген есепте сукцессияның қ андай спецификалық заң дылық тары сипатталғ ан?

6. Эдификаторлық тү рлер мен доминантты тү рлер дегеніміз не?

7. Сукцессияны анық тайтын экожү йені қ алай атаймыз?

№3 есеп.

Балхаш қ аласында мыс балқ ытушы зауыттан 3 км жә не ЖЭС-нан 1 км қ ашық тық та атмосфера мыспен - 0, 02 мг/м³ (ШРЕК–0, 002), кө міртек қ ышқ ылымен – 30, 0 мг/м³ (ШРЕК–3, 0), кү кіртті газ – 0, 3 мг/м³ (ШРЕК–0, 05), кү кіртті сутекпен – 0, 016 мг/м³ (ШРЕК– 0, 008), азоттың екі тотығ ымен – 0, 08 мг/м³ (ШРЕК–0, 04) ластанғ ан. Тұ рғ ындар бас ауруына, тамақ сің уінің бұ зылуына, тыныс алу жолдарының, кө здерінің тітіркенуіне шағ ымдануда. Қ ауіптілік класстары: Cu – 2, CO – 4, SO₂ – 3, NO₂ – 2, H₂S – 2.

Сұ рақ тар:

1. Қ андай ластау кө здері анық талып отыр?

2. Қ андай ластаушылар жедел жә не созылмалы ә сер етеді?

3. Ластаушыларды жә не адам денсаулығ ына ә серін айтып берің із.

4. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогендік факторларғ а жатады?

5. Атмосфераның ластануы халық денсаулығ ына қ алай ә сер етеді?

№4 есеп.

Тү сті металлургия ауданының қ орғ асын-мырыш комбинатынан 1, 5-2, 0 км жә неЖЭС-нан0, 5 кмқ ашық тық та атмосфера кө міртек тотығ ымен – 5, 0 мг/м³ (ШРЕК – 3, 0), азоттың екі тотығ ымен – 0, 4 мг/м³ (ШРЕК – 0, 04), қ орғ асынмен – 0, 004 мг/м³ (ШРЕК –0, 0003) ластанғ ан. Ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы 80-85%, желсіз. Тұ рғ ындар тамақ кебуіне, кө здерінің, мұ рындарының тітіркенуіне, терілерінің қ ышуына шағ ымдануда. Қ ауіптілік класстары: СO – 4, Pb – 1, NO₂ – 2.

Сұ рақ тар:

1. Қ андай ластаушылар жедел жә не созылмалы ә сер етеді?

2. Ластаушыларды жә не адам денсаулығ ына ә серін айтып берің із.

3. Қ андай ластау кө здері анық талып отыр?

4. Қ андай ластаушылар адам ағ засына спецификалық жә не спецификалық емес ә сер етеді (қ андай аурулар туындайды)?

5. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогендік факторларғ а жатады?

№5 есеп.

Биосфераның жылыжайлық газдармен антропогенді ластануынантуындап, парниктік эффектке ә келеліп отырғ ан биосфералық ү рдістердің ө згеруіне бағ а беру.

Кү н сә улелерінің барлық тү рлері (ультракү лгіннен бастап инфрақ ызылғ а дейін) жерге жетіп оны қ ыздырады. Соң ғ ысы, жиналғ ан жылу энергиясын ИҚ -сә улесі тү ріне айналдырып космосқ а қ айта сә улелендіреді. Қ айта сә улеленген ИҚ -сә улелер қ арқ ынды тү рде кейбір газдармен сің іріледі (СО₂, СН₄, NO₂, фреондармен). Кө рсетілген жылыжайлық деп аталатын газдар, атмосферада жылыжайлық ә йнек қ ызметін атқ арады: кү н радиациясын жерге ө ткізіп, бірақ Жердің жылулық сә улеленуін шығ армайды. Соның салдарынан температура жоғ арылап, ауа райы мен климат ө згереді.

Жылыжайлық эффект деп, жылулық тепе тең діктің ө згеруіне байланысты планетада температураның жаһ андық жоғ арылап, атмосферада жылыжайлық газдардың шоғ ырлануы болып саналады.

Негізгі жылыжайлық газ кө міртектің диоксиді: ә ртү рлі мә ліметтерге жү гінсек, оның жылыжайлық эффектке ү лесі 50-65 %. Басқ а жылыжайлық газдарғ а метан (шамамен 20%), азот оксиді (шамамен 5%), озон, фреондар (хлорфторкө міртегі) жә не басқ а газдар (шамамен 10-25 %). Жалпы жылыжайлық газдардың 30 тү рі белгілі, олардың жылулық эффектісі атмосферадағ ы кө лемімен ғ ана емес, сонымен бірге бір молекулағ а шақ қ андағ ы белсенділік қ озғ алысымен де сипатталады. Егер берілген кµрсеткіштер бойынша СО₂ бірлік деп алсақ, онда метан ү шін ол 25 тең, азот оксиді -165, ал фреон ү шін – 11000.

Атмосферағ а СО₂ тү суінің негізгі антропогенді кө здері қ ұ рамында кө мірі бар жанғ ыштарды жағ у (кө мір, мұ най, мазут, метан т.б.). Қ азірде тек жылу энергетикасының ө зінен ғ ана атмосферағ а 1 т. кө міртегі бір адамғ а шақ қ андағ ы/жыл бө лінеді; XXI ғ асырдың бірінші жү зжылдығ ында тастандылар 10 млрд. т. жетеді. Ю.В.Новиков (1998 г.) бойынша, СО₂ жаһ андау тастаудың кейбір мемлекеттер ү лесі: АҚ Ш – 22%, Рессей мен Қ ытай – по 11%, Германия мен Япония – 5%-дан, қ алғ ан мемлекеттер шамамен - 46%.

Жылыжайлық эффекттің салдарынан Жердің жылдық орташа температурасы соң ғ ы жү зжылдық та шамамен 0, 3 - 0, 6^оС кө терілген. Қ азіргі кезде СО₂ концетрациясы жылына 0, 3 - 0, 5 % жылдамдық пен жоғ арылап отыр. Басқ а да жылыжайлық газдардың қ ұ рамының жоғ арылауы: бір жыл ішінде, мета­н - 1 %, азот оксиді - 0, 2 %.

Кейбір мә ліметтер бойынша, жылыжайлық газдардың қ ұ рамының екі еселенуі осы ғ асырдың екінші жартысында болуы мү мкін, ол планетаның орташа жылдық температурасын 1-3, 5^оС кө тереді.

Ә лемдік мұ хиттардың дең гейінің кө терілуіне ә келетін, климаттың жаһ андық жоғ арылауы, ғ алымдардың ұ йғ аруы бойынша, бө лек экожү йелер ү шін ғ ана емес, сонымен қ оса бү кіл биосфера ү шін ең ү лкен апат деп саналынады:

1. Мұ хит дең гейінің 1, 5 - 2 м. кө терілсе, шамамен 5 млн. км², қ ұ нарлы жә не қ алың елді жерлер судың астында қ алуы ық тимал. Ол жерлерде 1 млрд. адам тұ рады жә не ауылшаруашылық тық ө німнің кө п бө лігі жиналады. Тұ рғ ындардың аралдың ішкі бө ліктеріне қ арай кө шіру ә скери ұ рыс керістерге жә не ә леуметтік қ озғ алысқ а ә келуі мү мкін.

2. Климаттың жылынуы тек мұ хит дең гейінің кө терілуімен ғ ана емес, сонымен бірге, ауа райының тұ рақ сыздығ ына, табиғ и аймақ тардың жылжуына, дауыл мен борандың кө беюіне, жануарлар мен ө сімдіктердің қ ырылуына ә келеді. Осының нә тижесінде, азық -тү лік мә селесінің кү рт нашарлауы мү мкін.

3. Полюстер мен экватордағ ы темепература айырмашылығ ының азаюынан (негізінде, полюстердің қ атты жылынуынан) мә ң гі мұ з болып жатқ ан топырақ тар еріп, олардан метанның ү лкен мө лшері бө лінеді де, жылыжайлық эффект кү шейе тү седі.

4. Климаттың ө згеруінен, оң тү стік аймақ тарда жылулық кү йзелістерге, сонымен бірге аурудың кө п тү рлерінің таралуына ә келіп, адамзат денсаулығ ына жағ ымсыз ә сер кө рсетеді.

Жоғ арыда айтылғ анның бә рі, климаттың ө згеруі мә селелері бойынша халық аралық конференцияда (Торонто, 1979 г.) «...жылыжайлық эффекттің салдары, тек жаһ андақ ядролық соғ ыспен ғ ан салыстырыла алады» деп мә лімденді.

Сұ рақ тар:

1. Жылыжайлық эффект кезінде, тірі заттардың қ андай функциялары бұ зылады?

2. Адамның іс ә рекеті салдарынан қ андай заттар айналымы бұ зылып, жылыжайлық эффект туындайды, неге?

3. Жылыжайлық эффект кезінде биосфера ө німділігі мен тү рлік ә ртү рлілік қ алай ө згереді?

4. Жылыжайлық эффектінің пайда болуы, биосфераның гомеостатикалық механизімінің бұ зылуына ә келуі мү мкін бе?

№6 есеп. З

ыряновка қ аласының ағ ынды сулары су жинайтын қ ұ бырларғ а жә не Березовка ө зеніне қ ұ йылады. Березовка ө зненіне ағ ынды судың келіп қ ұ ятын жерінен тө мнірек су алып тексергенде, онда: Сынап-0, 0006 мг/л (1 лкассты зияндылық); қ орғ асын-0, 06 мг/л; кадмий-0, 003 мг/л; цианидтер-0, 5 мг/л (2 кластық зияндылық); коли-индексі-2380000, иісі-4 балл, БПК-10 мг/л, еріген оттегі-0, 5-1, 0 мг/л.

Ағ ынды судың қ ұ ятын жерінен тө менде жә не жоғ арыда тұ ратын тұ рғ ындардың ауыру жиілігі (1000 тұ рғ ын).

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогенді факторларғ а жатады?.

4. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

№7 есеп.

Антропогенді салмақ тың артуына байланысты (атмосфералық ластануы, ағ ынды сулар) Шығ ыс қ азақ стан аймағ ында су қ олданатын тұ рғ ындарғ а полтенциалды зиян келтіреді. Металл ө нідеретін комбинаттардың ағ ынды сулары Ертіс ө зеніне ағ уда. Ал тұ рғ ындар Ертістің суын фильтрациялап ішуде. Тексерілген судың концентрациясы: берилий-0, 0001 мг/л, мышьяк-0, 04 мг/л, қ орғ асын-0, 09 мг/л, кадмий-0, 002 мг/л, цинк- 1, 5, мг/л. Класс бойынша қ ауіптілігі: Ві, Cd, Pb, As-2, Zn-3.

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Қ андай ластаушылар абиоттық, биоттық жә не антропогенді факторларғ а жатады?.

4. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

№8 есеп.

Ауылды жерлерінің тұ рғ ындары ішетін суды ү йінің қ асындағ ы қ ұ дық тардан алады. Мал шаруашылығ ының қ алдық тарын тұ рғ ын ү йлердің қ асына ә келіп жинайды. Қ ұ дық тардың суын тексергенде, онда аммиак-3-5 мг/л, фосфаттар-0, 06 мг/л, нитраттар-40 мг/л, нитриттер-5 мг/л, хлоридтер-450 мг/л, коли-индекс-50 БГКП (қ алыпты-10 БГКП) 1 литрде анық талады.

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері орын алып тұ р?

2. Негізгі су ластау кө здері қ андай?

3. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

4. Қ андай гигиеналық шаралар жү ргізу тиіс?

№9 есеп.

Ауылдық елді мекеннің тұ рғ ындары ауыз су ретінде ү йлердің жанындағ ы шахталық қ ұ дық суын қ олданады. Мал шаруашылығ ының қ алдық тары тұ рғ ын ғ имараттарының маң ында жиналады. Қ ұ дық суында аммиак – 3-5 мг/л, фосфаттар – 0, 06 мг/л, нитраттар – 40 мг/л, нитриттер – 5 мг/л, хлоридтер – 450 мг/л, коли-индекс – 50 БГКП анық талды.

(норма – 10 БГКП) 1 литрде.

Сұ рақ тар:

1. Судың қ андай ластау тү рлері бар?

2. Қ андай негізгі ластау кө здерін кө ріп отырсыз?

3. Заттардың ШРЕК жоғ ары концентрациясын анық тау.

4. Судың ластау кө рсеткіштері тұ рғ ындар денсаулығ ына қ алай ә сер етуі мү мкін?

№10 есеп.

Қ алада автокө ліктің басымдылығ ы, ө ндіріс орындарының маң ында ағ аштардың жойылуы байқ алып отыр. Таң ғ ы сағ аттарда (жазда) желсіздік, тұ ман, жерү стілік инверсиялар байқ алуда. Қ ала тұ рғ ындарында тыныс алу мү шелері ауруының кө беюі, қ ан-тамыр жә не жү йке-жү йе аурулары, созылмалы ауруларының қ озуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бү йрек т.б.) байқ алып отыр. Тұ рғ ындар ө неркә сіптер мен автокө ліктерден шығ атын шуғ а шағ ымдануда.

Сұ рақ тар:

1. Қ ала қ оршағ ан ортасының негізгі антропогенді ластауыш кө здері?

2. Қ ала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қ ала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қ ала атмосферасының ластануына қ андай ауыр металдар негізгі ү лес қ осады?

5. Қ ала қ оршағ ан ортасының ластануының экологиялық салдары, ә сер ету факторлары?

6. Қ андай факторлар тұ рғ ындар денсаулығ ына зиянды ә сер етеді, инголяциялық жү ктеменің салыстырмалы салмағ ы (болғ ан орнынан бастап)?

7. Қ ала қ оршағ ан ортасының сапасын жақ сарту бойынша қ андай алдын алу шаралары қ ажет?

№11 есеп.

Ірі қ ала жағ дайларында атмосфераның химиялық заттармен ластануы бойынша сандық кө рсеткіші берілген (Рс.к.): ЖЭС шығ арындылары аймағ ында, тү сті металлургия жә не автокө ліктерден ә ртү рлі қ ашық тық та. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, кө міртек тотығ ы, кү кірттің екі тотығ ы, азоттың екі тотығ ы, кү кіртті қ ышқ ыл. Қ ала таулар арасындағ ы шұ ң қ ырда орналасқ ан.

Қ алада автокө ліктің басымдылығ ы, ө ндіріс орындарының маң ында ағ аштардың жойылуы байқ алып отыр. Таң ғ ы сағ аттарда (жазда) желсіздік, тұ ман, жерү стілік инверсиялар байқ алуда. Қ ала тұ рғ ындарында тыныс алу мү шелері ауруының кө беюі, қ ан-тамыр жә не жү йке-жү йе аурулары, созылмалы ауруларының қ озуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бү йрек т.б.) байқ алып отыр. Тұ рғ ындар ө неркә сіптер мен автокө ліктерден шығ атын шуғ а шағ ымдануда.

Сұ рақ тар:

1. Қ ала қ оршағ ан ортасының негізгі антропогенді ластауыш кө здері?

2. Қ ала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қ ала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қ ала атмосферасының ластануына қ андай ауыр металдар негізгі ү лес қ осады?

5. Қ ала қ оршағ ан ортасының ластануының экологиялық салдары, ә сер ету факторлары?

6. Қ андай факторлар тұ рғ ындар денсаулығ ына зиянды ә сер етеді, инголяциялық жү ктеменің салыстырмалы салмағ ы (болғ ан орнынан бастап)?

7. Қ ала қ оршағ ан ортасының сапасын жақ сарту бойынша қ андай алдын алу шаралары қ ажет?

№12 есеп.

Ірі қ ала жағ дайларында атмосфераның негізгі ластау кө здері: ЖЭС, тү сті металлургия, автокө лік. Қ ала таулар арасындағ ы шұ ң қ ырда орналасқ ан, нашар желдетіледі. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, кө мiртектiң тотық тары, кү кiрттiң екi тотығ ы, азотты екi тотық, кү кiрттi қ ышқ ыл. Жел тұ рғ ын ү йлер аймағ ына бағ ытталағ ан.

Қ алада автокө ліктің басымдылығ ы, ө ндіріс орындарының маң ында ағ аштардың жойылуы байқ алып отыр. Таң ғ ы сағ аттарда (жазда) желсіздік, тұ ман, жерү стілік инверсиялар байқ алуда. Қ ала тұ рғ ындарында тыныс алу мү шелері ауруының кө беюі, қ ан-тамыр жә не жү йке-жү йе аурулары, созылмалы ауруларының қ озуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бү йрек т.б.) байқ алып отыр. Тұ рғ ындар ө неркә сіптер мен автокө ліктерден шығ атын шуғ а шағ ымдануда.

Сұ рақ тар:

1. Қ ала қ оршағ ан ортасының негізгі антропогенді ластауыш кө здері?

2. Қ ала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қ ала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қ ала атмосферасының ластануына қ андай ауыр металдар негізгі ү лес қ осады?

5. Қ ала қ оршағ ан ортасының ластануының экологиялық салдары, ә сер ету факторлары?

6. Қ андай факторлар тұ рғ ындар денсаулығ ына зиянды ә сер етеді, инголяциялық жү ктеменің салыстырмалы салмағ ы (болғ ан орнынан бастап)?

7. Қ ала қ оршағ ан ортасының сапасын жақ сарту бойынша қ андай алдын алу шаралары қ ажет?

Есеп №13.

Ірі қ ала жағ дайларында атмосфераның негізгі ластау кө здері: ЖЭС, тү сті металлургия, автокө лік. Қ ала таулар арасындағ ы шұ ң қ ырда орналасқ ан, нашар желдетіледі. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, кө мiртектiң тотық тары, кү кiрттiң екi тотығ ы, азотты екi тотық, кү кiрттi қ ышқ ыл. Жел тұ рғ ын ү йлер аймағ ына бағ ытталағ ан.

Қ алада автокө ліктің басымдыл