Карьерлерді қайта құру кезіндегі маркшейдерлік жұмыстар.

Тау кен жұ мыстарын ө ткізу барысында біртіндеп қ айталанатын карьерлердің жә не кен кө зінің маркшейдерлік тү сірісін қ ұ ру ү шін тірек пункттері жеткілікті емес, сондық тан тү сіріс тор немесе жұ мыс негізі деп аталатын нү ктелердің тығ ыздырақ торын қ ұ растырады.

Маркшейдерлік тү сіріс торының қ ұ руының ә дісін таң дағ анда ескерту керек:

- тірек торының пункттеріне байланысты тү сіріс торының пункттерінің орнын анық тау дә лдігі;

- маркшейдерлік тү сірісті жү ргізгенде тірек жә не тү сіріс торларының пункттерін пайдалану ың ғ айлылығ ы;

- дала жә не есептеу жұ мыстарының қ арапайымдылығ ы;

- пункттің сақ талуының ұ зақ тығ ы.

Қ оршағ ан жер бедеріне, таулы-геологиялық шарттарына, карьердің ө лшемі мен конфигурациясына, маркшейдерлік тү сіріс жұ мыстарын жү ргізу ә дістеріне байланысты жоспарлы тү сіріс торларын келесі ә дістермен қ ұ растырады:

- эксплуатациялау торының бө лунімен;

- кескіндер ә дісімен;

- теодолиттік жү рісті жү ргізумен;

- полярлық ә діспен;

- геодезиялық жә не фотограмметриялық есептеулермен;

- аналитикалық торларды қ ұ румен;

- қ осылғ ан ә дістермен (жоғ арыда атап ө ткендердің қ осылуы).

Маркшейдерлік тү сіріс торларының биіктік пункттерін геометриялық жә не тригонометриялық нивелирлеу ә дістері арқ ылы анық тайды.

Тү сіріс торларында пункттерді анық тау қ ателігі тірек торына байланысты планда 0, 4 мм аспау керек жә не биіктігі бойынша 0, 2 м.

Пункттердің тығ ыздығ ы мен орналастыруы тү сірістің ә дісін, масштабын жә не тү сіріс жұ мысын орындау ың ғ айлығ ын есепке ала отырып анық талады.

Тахеометриялық тү сіріс ә дісінде тү сіріс торының пункттерін аспаптан пикеттерге дейінгі ара қ ашық тық тың тә ртібін есепке ала отырып орналастырады; 1: 1 000, 1: 2 000 жә не 1: 5 000 масштабтарына сә йкес ең іс жиегінің жә не басқ а да айқ ын емес контурларының тү сірістерінде 150, 200 жә не 300 м аспау керек. Айқ ын контурлар тү сірістерінде (ғ имараттар, қ ұ рылыстар) осы қ ашық тық 80 м, 100 м жә не 150 м болу керек.

Фотограмметриялық тү сіріс ә дісінде тірек ретінде қ олданылатын тү сіріс торының пункттерінің саны жә не орналастырылуы жоба бойынша анық талады.

Тү сіріс торларында горизонталь бұ рыштар Т30 теодолиттері арқ ылы екі тә сілмен немесе қ айталанумен ө лшенеді. Тә сілдер арасындағ ы бұ рыштардың айырмашылығ ы 45'' аспау керек. Т15 сияқ ты теодолиттер мен одан да дә лдігі жоғ ары теодолиттер арқ ылы бұ рыштар бір тә сілмен ө лшенеді.

Арақ ашық тық ты болат ө лшеу лентасы, рулетка, жарық қ ашық тық ө лшеуіш пен жарық қ ашық тық ө лшеуіш қ ондырмалары арқ ылы ө лшейді.

Тригонометриялық нивелирлеу арқ ылы пункттердің биіктігін анық тау кезінде кө лбеу бұ рышты Т30 сияқ ты теодолиттері арқ ылы екі тә сілмен, Т15 сияқ ты теодолиттері арқ ылы бір тә сілмен ө лшенеді. Аспап биіктігін жә не кө здеу биіктігін сантиметрлерге дейін алады.

Техникалық нивелирлеу ү шін Н-10 сияқ ты жә не жоғ арғ ы дә лдікті нивелирлерді, РН-4, РН-5 сияқ ты нивелирлік рейкалар мен т.б. қ олданады.

#