Аурудың кезеңдері

I - кезең де аурудың шағ ымы жоқ, бірақ та науқ ас аяқ тың тамыр соғ уы анық талынбайды. Бұ л кезең ді тамырдың тырысып тарылғ ан кезең і атайды.

II - кезең де аяқ салқ ындағ ан, қ ансырау кезең і ұ стамалы ақ сақ тық синдромы анық, тамыр соғ уы жоқ, аяқ бозарғ ан.

ІІІ - кезенде аяқ тың ауырсынуы ө те кү шті, аяқ тың тіндері атрофияланғ ан, тырнақ ө суі, қ ылшық ө суі нашарланғ ан, тер шық пайды, I - II немесе V саусақ тар некрозданғ ан.

IV - гангренозды кезең ің де, аурудың жалпы жағ дайының нашарлауы, ауыр улану байқ алады.

Облитерациялы эндартерииттің диагнозын анық тау аурудың алғ ашқ ы кезендерінде қ иын. Анамнезден алдымен аурудың зиянды ә деттерін-темекі шегу, арақ -шарап ішу, аяқ тың домбығ уы, инфекция, улану сияқ ты эндартериитке себеп болатын жағ дайларды анық тау қ ажет.

Бұ дан соң эндартерииттің негізгі симптомдарын (тамыр соғ уының нашарлауы, аяқ тың бозаруы, салқ ындауы) іздестіреді.

Кейінгі, асқ ынғ ан кезең дерде - шіру, ойық жаралар, улану, дене ауырсынуынан науқ ас тыныш ұ йқ ыдан айырылғ ан кезенде диагноз оң ай анық талады. Біракта бұ л ауруларғ а нә тижелі кө мек кө рсету қ иындалады. Сондық тан ә р қ ашан эндартерииттің диагнозын ерте анық тау қ ажет.

Дифференциалды диагноз - ең алдымен диабеттік гангренадан айыру қ ажет. Диабеттік гангрена кө бінесе қ арт адамдарда байқ алады. Оларда диабетке қ оса атеросклероз, инфекцияғ а қ арсы реакцияның нашарлығ ы жә не диабет салдарынан басталатын неврит қ оса ә сер беріп гангренағ а ұ шыратады.

Диабетті гангреналар ауыр улануғ а, еттер арасының флегмонасына ә келіп соғ ады. Сондық тан ә рқ ашанда ірің ді жарасы бар қ арт адамдардың зә ріндегі, қ анындағ ы қ анттың мө лшерін анық тау қ ажет.

Рейно ауруымен кө бінесе жас ә йелдер ауырады. Оларда ешбір анық себепсіз, ал кейде суық сумен жуғ анда саусақ тардың бозаруы, ауырсынуы басталады. Мұ ны " ө лі саусақ " симптомы деп атайды. Перифериялық артерияның тырысуы жә не ауырсынуы байқ алады. Облитерациялы эндартерииттен тағ ы да айырмашылығ ы - Рейно ауруы қ олдың тамырларын қ амтиды жә не қ ан тамырының соғ уы нашарланбағ ан. Рейно ауруымен кө бінесе жас ә йелдер ауырса эндартериитпен жас еркектер ауырады.

Рейно ауруының себебі белгісіз, ал емделуі ө те қ иын жә не нә тижесіз.

Лериш синдромы немесе артерияның атеросклерозы –окклюзиясы (атеросклерозбен бітелуі) холестерин жә не липоидты алмасудың бұ зылуы салдарынан кездесетін ауру. Атеросклероз орталық ү лкен артерияларда басталып шеткі кіші артерияларғ а шабады. Тамырдың интимасында атеросклерозды тү йіншектер пайда болып қ ан тамырын бітейді.

Тамырдың бұ лшық етті қ абатында ә к пайда болып бұ л қ абатты дегенерациялы ө згеріске ұ шыратады. Интима қ алың дайды да қ ан тамырының " кө зін" жабады, немесе тромб тамырды бітейді.

Атеросклерозды окклюзия кө бінесе қ арт адамдарда байқ алады.

Алғ ашқ ыда аяқ тары шаршағ ыш, тоң ғ ыш жә не парестезия дамиды. Кейінде - ұ стамалы ақ сақ тық синдромы. Жаяу жү ру мө лшері кү н санап қ ысқ ара тү седі.

Аурудың алғ ашқ ы кезең інде артериографияда анық ө згерістер байқ алмаса, кейінгі, екінші кезенде артерияның облитерацияғ а - бітелуге ү шырағ ан бө лімдері кө рінеді. Осциллограмманың биіктігі 2—Змм. аспайды.

Ү шінші кезенде - ұ стамалы ақ сақ тық синдромы анық, ауру жаяу азғ ана жерге жү ре алады. Аяқ қ атты ауырсынады. Аяқ басында тамыр соғ уы сезілмейді, трофикалық ө згерістер - тырнақ сынғ ыш, қ ылшық ө спейді, тер аз, тері қ ұ рғ ақ. Осцилограмма сызығ ы тү зу. Артериограммада артерия облитерациясы екінші аяқ қ а шапқ ан.

Тө ртінші кезенде ауру жаяу жү ру қ абілетін толық жоғ алтқ ан, аяқ тың ө те кү шті ауырсынуынан ол тү німен ұ йық тамайды, бір немесе бірнеше саусақ тары некрозданғ ан, кейде некроз аяқ тың басына жә не тілерсекке шапқ ан.

Бұ рын артерияның склерозы қ ан тамыры ауруларының ең негізгі тү рі болып саналатын (Цеге-Мантейфелъ). Кейінде бұ дан басқ а да қ ан тамырларының аурулары анық талды.

Бюргер синдромы — немесе бітелмелі тромбангиит -— trombangiitis obliterans — кө бінесе жас адамдарда байқ алады. Синдром ә р тү рлі инфекциядан соң (іш сү зегі, кү йік ү сік) басталады. Ауру тек артерия емес венозды қ ан тамырларын да жарақ аттайды. Кө к тамырда кездесетін Бюргер синдромы - кө шпелі тромбофлебит аталады. Ол тері астының кө к тамырында басталып, кейін артерияғ а шабады. Ауру дамып трофикалық бұ зылыстарғ а, гангрена алды жағ дайына, одан ә рі гангренағ а ұ шыратады. Бюргер синдромы басталуына шылым шегу жә не флебит ә сер етеді.

Ауру ағ ымы ү ш кезең ғ е бө лінеді: алғ ашқ ы, дамығ ан жә не гангренозды кезең дер.

Гангренозды кезең ерекше басталады. Алдымен бір саусақ та кө піршікпайда болады. Ол жарылып емге кө нбейтін ойық жара ашылады. Гангрена аз уақ ытта 1 жә не Ү саусақ тардың шіруіне ұ шыратады. Қ анда оның жұ қ қ ыштығ ыжә не тромбоциттер саны ө скені байқ алады.

Тромбооблитерациялы ауруларды емдеудің жалпы принциптері

1. Зиянды факторлардың ә серін жою (домбығ у, шылым шегу), тұ рмысты жақ сарту.

2. Қ ан тамыры тырысуын жою: Но-Шпа - 0, 4 - 30 кү н бойы, никошпан, васкулит - 025 - 30 кү н, галидор 0, 5- 30кү н., новокаинді блокада.

3. Ауыруды жою (ишемиялық, жү йкелік, қ абынулық). Аналгетиктер, новокаинмен блокада.

4. Коллатеральды қ ан айналысын жақ сарту (қ ан тамыры арқ ылы, бү йрек аймағ ының блокадасы), физиотерапия (УВЧ, Д’Арсонваль, қ арағ айдың қ ылқ анымен, радонды, кү кіртті ванналар).

5. Тіндер трофикасын жақ сарту: гормональды препараттар- падутин 20 ед., депо-падутин 40 ед. ет арасына кү н-ара- 20 рет егіледі, ангиотрофин- 1-2 мл., витаминдер- В-1, В-12, никотин қ ышқ ылы 0, 5 мл. ет арасына. оксигенотерапия, оксигенобаротерапия -ОБТ.

6. Қ ан қ оюлануын тү зету- фибринолитиктер, антикоагулянттар,

7. Қ абыну процессін бә сендендіру- кортикостероидтар, антипиретиктер, антибиотиктер.

8. Десенсенбилизирлеуші препараттар- димедрол, пипольфен, хлорлы кальций.

Артерия тромбооблитерациялы ауруларда қ олданылатын операциялар:

а) Магистральды қ ан тамырларының реконструкциясы - протездеу, шунтирлеу, эндоартериоэктомия.

б) Вегетативті жү йке жү йесіне жасалатын операциялар -кеуде, бел симпатэктомиясы, периартериальды симпатэктомия.

в) Ампутация жә не экзартикуляция.

Қ олданылатын операциялардың тү рлері зақ ымдалғ ан қ ан тамырының тү ріне байланысты. Кү рделі тамырлар зақ ымдалуларында-реконструктивті, шеткері тамырлар зақ ымдануында –симпатэктомияр зақ ымдануында –симпатэктомия.судов- реконстрв- реконстру, шеткергі тамырлар зақ ымдануында -симпатэктомия.тың себебіне мамандар кө зқ арастарының ә р тү рлі.

Облитерациялы эндартеритті емдеу- консервативті жә не оперативті болады.

Консервативті тә сілдер - эндартерииттің жалғ ыз ғ ана емдеу тә сілі — аяқ ампутациясы белгілі болатынды. Бұ л дә рігердің ауруғ а қ арсы шарасыздығ ын дә лелдейтін.

Ғ ылым дами келе эндартерииттің консервативті емдері жә не операциямен емдеудің жаң а тә сілдері ұ сынылды.

Эндартериитті дә рімен емдеудің негізі неде? Ә р кашанда ем патогенезбен сә йкес, яғ ни аурудың себебін жоюғ а, немесе басуғ а бағ ытталады. Мә селен, мерезбен байланысты эндартериитте - биохинол, йод препараттары, антибиотиктер пайдаланылады.

Бюргер ауруында - тромбофлебитке қ арсы антибиотиктер, сулъфаниламидтер, антикоагулянттар қ олданылады. Бұ рын уротропин, салицилді натрий, лимонды қ ышқ ыл натрий 0, 2%—20мл, гепарин, физиология ерітіндісі пайдаланылатын. Бұ л қ анның қ оюлануын бә сең детіп тромбофлебитті жоюғ а бағ ытталатын консервативті ем. Қ анғ а 5%—10% хлорлы натрийдің ерітіндісін егіп (Зилъберт тә сілі) қ анның осмосты қ ысымының ө згеруіне сә йкес қ анды сұ йылту орындалынатын.

Қ анды сұ йылту ү шін Соколовский 15 тә улік бойы 20 мл. дестилденген суды қ ан тамырына егіп осмотерапия немесе акватерапияны пайдаланғ ан.

Тінді терапия, витаминотерапия (В-тобының витаминдері), антикоагулянтты терапия (фибринолизин, гепарин, дикумарин), гормонотерапия (аталық жә не аналық гормондары, глюкокортикоидтар) қ олданылуы ұ сынылғ ан.

Консервативті тә сілдердің арасында ө те маң ыздысы физиотерапиялық емдер.

Ертеден белгілі - барлық жылы процедуралар дене ауыруын басатындығ ы жә не коллатеральды қ ан айналысын жақ сартатындығ ы. Сондық тан қ ұ рғ ақ жылы ауа, соллюкс, жылы сумен ванна, бальнеотерапия - кө мір қ ышқ ылы, кү кіртсутегі қ осылғ ан ванна, курортотерапия (Сочи, Мацеста, Пятигорск), фототерапия - УВЧ, бү йрек ү сті бездерін рентген сә улесімен аластау, диатермия пайдаланылады.

Химиялық десимпатизация ү шін - пахикарпин, карбохолин, родергам, тетамон, паранефральды блокада, никотин қ ышқ ылы пайдаланылады.

Коллатеральды қ ан айналысын кұ шейту ү шін аяқ тардың (локальды) баротерапиясы қ олданылады.