Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






АсҚазан жӘне Ұлтабар ішегініҢ ойыҚ жаралы аурулары






 

Қ азіргі уақ ытта аталғ ан мү шелердің ойық жаралы ауруларымен ауыратын адамдар ө ткен 50-100 жылдардығ ыдан жиі кездеседі. Егер 1914 ж. дейін ойық жарамен науқ астар барлық терапевтік аурулардың 0, 07% қ ұ раса, 1920 ж. 12%-не жетті. Бұ л тек ауру диагнозын анық таудың жақ сарғ андығ ымен емес ойық жаралы аурулардың шынайы кө бейгендігімен байланысты.

Ойық жаралы ауруларды зерттеудің алғ ашқ ы кезең інде Крювелье, Рокитанский, Вирхов морфологиялық зерттеумен ойық жараның қ ұ рылысын, пайда болатын орындарын анық тады.

Екінші кезең Клод Бернардың жануарларғ а жасалғ ан тә жірибесінен басталады. Қ арын фистуласына тірі бақ аның аяғ ын енгізумен ол қ арын шырыны қ ышқ ылының бақ а аяғ ын ерітіп жіберетіндігін дә лелдейді де қ арын ойық жарасын пептикалы ойық жара деп атайды.

Лейбе - «жара пайда болуы ү шін қ арыннан бос қ ышқ ылы кө п шырын шығ уы қ ажет» деп жазды. XIX- ғ асырдың аяғ ында хирургиялық техниканың дамуы, рентген сә улесінің ашылуы ойық жаралы ауруларды операциямен емдеуге жол ашты. Бұ л ү шінші кезең болып саналады. Хирургтар операциямен «ішкі аптека» ашуғ а тырысады. Бұ л ү шін гастроэнтеростомия, одан соң резекция операциялары ұ сынылады.

1905 ж. Мойниген ойық жараның тек қ арында емес ұ лтабар ішегінде де жиі орналасатындығ ын дә лелдейді. Оғ ан дейін ұ лтабар жарасы ө те сирек (1: 45) кездеседі деп есептелген. Сонымен, ү шінші кезең де ойық жараның қ арын мен қ атар ұ лтабарда, ащы ішекте, ө ң еште кездесетіндігі дә лелденеді.

Асқ азанның ойық жаралы ауруы туралы ілімнің IV- кезең і 1914-22 жж. басталады. Бұ л кезең де халық тың соғ ысқ а байланысты ауыр жағ дайы аурудың жиіленуімен ерекшеленді.

Ақ ырғ ы кезең синтетикалық деп аталады. Бұ л кезең де (И.Т.Курцин жә не К.М. Быков) жү йкелік рефлекторлы теория негізінде аурудың патогенезін, басталу, даму механизімін анық тау шаралары жү ргізілді.

Ауруды анық тауда ең маң ызды хабарлар науқ астың субъективті сезімінен алынады. Бұ л ү шін анамнез ө те толық анық талуы тиіс. Мойнингенше- «ауруды 45 минут сұ рап 15 минут қ арау қ ажет».

Қ арындағ ы ауырсыну сезімі ойық жараның ерте жә не негізгі кө рінісі болып саналады. Ауыру тағ ам қ абылдауғ а жә не оның сапасына байланысты. Қ ара нан, кө кө ністер, ет ауыруды кү шейтеді.

Ауырудың пайда болатын мезгіліне байланысты оның -ерте, кешіккен, тү нгі жә не ашық қ андағ ы тү рлерін бө леді.

Ерте ауыру деп тағ ам қ абылдағ аннан кейін 0, 5-1 сағ атта басталатын ауыру сезімін атайды.

Кешіккен ауыру 3-5 сағ аттан соң, ашық қ андағ ы ауыру тағ ам қ абылдағ аннан ұ зақ уақ ытта аш қ арында басталады. Бұ ндай науқ астар ауыруды басу ү шін тағ ам

 

қ абылдайды. Сү т ішеді, қ ант сорады. Кейбіреулер ә р қ ашанда қ алтасында кептірілген нан сақ тайды. Тү нгіауырсынуғ а қ арсы керует жанына тағ ам, сү т қ оятын науқ астар да кездеседі.

Ойық жараның ауыруы қ ысқ ан, бұ рағ ан, кү йдірген сияқ ты сезімдер береді. Ауыру сезімі жараның орналасқ ан жеріне сә йкес. Іштің оң бө лшегіндегі ауыру ұ лтабар ішегінің жә не пилорустың жарасында, тө с шеміршегі астының ауыруы кардиальды ойық жарасында байқ алады.

Іштің сол бө лшегінің ауыруы қ арынның кіші иіннің ойық жарасында байқ алады.

Кейде ауыру сезімі арқ ағ а, сол иық қ а беріледі. Бұ ндай иррадиация жараның ұ йқ ы безіне дарығ андығ ын (пенетрация) дә лелдейді.

Іші жарасы қ атты ауырғ ан науқ ас ішін қ олдарымен басып бір қ ырындап жатады немесе ішін столдың жиегіне басып отырады.

Іш ауырсынуы ауыр жұ мыстан, жол жү ргеннен соң, жағ дайсыз, сапасыз тағ амдар ішкенде, кө п тағ амдар қ абылдағ анда кү шейе тү седі.

Ойық жараның ауру-сырқ аулық кө ктемде жә не кү зде кү шейеді. Кө ктемде витаминдер кемістігі ә сер етсе, кү зде- шикі кө кө ністер мен жеміс-жидектерді қ абылдау.

Бұ нымен қ атар ойық жаралы аурулар кейде басылып, біраз ү ақ ыттан соң қ айта басталып тұ рады. Бұ ны жарық кезең деп атайды. Жарық кезең аурудың кү шейуімен алмасады.

Асқ азанның ойық жаралы ауруының екінші негізгі симптомы - қ ұ су. Қ ұ су ауыруда сирек байқ алады. Қ арын ойық жарасымен ауыратындардың 68% кездессе, ұ лтабар ішегінің ойық жарасында қ ұ сық аурулардың 53%-де байқ алады. Қ ұ сық ауыру сезімін басып науқ астың жағ дайын жең ілдетеді. Сондық тан кейбір науқ астар ә дейі қ ұ сық шақ ырады. Саусағ ын ауызғ а тығ ып, жұ тқ ыншақ ты қ оздырады. Қ ұ сық тың кө птеген тү рлері белгілі. Қ ұ сық та бұ рын қ абылданылғ ан тағ ам қ алдығ ы бар ащы дә мді, кө п мө лшерлі. Бұ л қ арынның моторикасының нашарланғ андығ ын немесе пилорустың тарылғ анын дә лелдейді. Қ ұ сық тан соң ауру тістерінің қ ажалуын сезеді.

Қ анды қ ұ сық ойық жаралы аурудың тұ рақ ты симптомдарына жатпайды. Қ арын ойық жарасынан ақ қ ан қ ан қ ұ сық пен шығ ады немесе ішекке жиналады. Бұ л жағ дайда дә рет сұ йық, қ ара тү сті болады да «мелена симптомы» деп аталады.

Егер ішекке тө гілген қ анның мө лшері аз болса жасырын қ ан ағ уы байқ алады. Бұ л симптом тек лабораториялық зерттеумен анық талады.

Кейбір ауруларда «содофагия» симптомы кездеседі (ауру жиі жә не кө п сода ішеді). Сода қ арын сө лінің қ ышқ ылдылығ ын бейтараптандырып асқ азанның ауыруын, қ ыжылдауын бә сең детеді.

Қ ыжылдау аурулардың 60-80%- де кездеседі. Ауамен, тағ ам қ алдығ ымен кекіру, сілекейдің кө п шығ уы байқ алады.

Ә рқ ашан тә бет жақ сы, бірақ, тағ ам қ абылдағ аннан соң іш ауыруының кү шейетіндігінен аурулар тамақ ішуден сақ танады, қ аймығ ады.

Бұ л асқ азан ойық жарасын қ арын рагінен айыруғ а кө мектеседі. Қ атерлі ісікпен науқ астардың тә беті нашар жә не олардың кейбір тағ амдарғ а кө ң ілі шаппайды, жеркенді.

Ауруларда ә р дайым іш кебуі байқ алады. Бұ л қ арын қ ышқ ылының жоғ арылығ ымен байланысты болуы мү мкін.

Ойық жаралы аурудың объективті кө ріністері - Қ арау аурудың бейнесін, сыртқ ы пішінін анық таудан басталады. Асқ ынбағ ан ойық жарада науқ ас пішіні онша ө згермейді. Дегенмен жас аурулардың қ ол- аяқ тары (алақ аны, табаны) дымқ ыл, салқ ын, экзофтальм, кө здері жайнағ ан, қ алқ анша безі азғ ана ү лкейген. Кейде бет бозарғ ан.Аталғ ан ө згерістер вегетативті жү йке жү йесінің қ ұ былмалылығ ының нә тижесі болады.

Тілі таза немесе шамалы жабынмен жабылғ ан.

Кейде Гресснер симптомы аталатын тілдің тү бірінде 2-8мм. аумақ ты саяз жаралар (дефекты) байқ алады. Тілдің кілегейлі қ абатының бұ л кемістіктерінің пайда болуы қ арын қ ышқ ылының ауру лоқ сығ ында, қ ұ сқ анда беретін ә рекетімен байланысты.

Ішті тексергенде алдымен тө с шеміршегі пигменттеліп, тү сі ө згерген (" жолбарыс терісі") тері кө рінеді. Бұ л ұ зақ уақ ыт іш қ ыздырғ ышының қ олданылғ анын дә лелдейді жә не іштің ауыратын орнын кө рсетеді.

Іштің бетіндегі операциядан соң ғ ы тыртық тарғ а кө ң іл бө лінеді.

Пальпациямен іштің бетінің қ атайғ ан, ісінген, ауырғ ыш орны анық талады.

Ойық жараның асқ ынғ ан тү рлерінде Валь симптомы байқ алуы мү мкін. Пилорустың тарылғ андығ ынан дене бетінде қ арынның қ озғ алысы (перистальтика и антиперистальтика) кө рінеді.

Іш перкуссиясымен ойық жара тұ сының ауырғ ыштығ ы анық талады. Бұ л симптомды Мендель ұ сынғ ан.

Тү йреуішпен Захарьин-Геде ауырғ ыш зонасы анық талынады. Теріні оң қ абырғ алар астымен артқ а қ арай тү йреуішпен тү йреп қ атты ауыратын зона анық талынады. VI-IX омыртқ алар арасы бауыр, ө т, ұ йқ ы безіне сай.

IV-V-VI- шы кеуде омыртқ аларының тік шыбық тарын саусақ пен соқ қ андағ ы ауырсыну ойық жараның кіші иінде орналасқ андығ ын дә лелдейді. Егер ауырсынуы VII-XI омыртқ алар тұ сында байқ алса- жараның пилорус тұ сындағ ы белгісі болады. Бұ л симптом Опенховскийдің симптомы деп аталады.

Боастың симптомы- омыртқ алардың кө лденең шыбығ ы тұ сын басқ анда ауырсыну.

Ойық жаралы аурудың диагнозын анық тауда зондпен алынғ ан қ арын сө лінің анализі зор кө мек береді. Сө лдің мө лшеріне жә не қ ұ рамына кө ң іл бө лінеді. Сө лдің қ арындағ ы мө лшері 30 мл. аспайды, онда сілекей мө лшері кө бейеді.

Қ азіргі уақ ытта қ арын сө лінің қ ышқ ылдылығ ынын екі-ү ш электродты зонд арқ ылыда анық тайды. Қ арынғ а сілті, гистамин немесе инсулин жіберіледі. Бұ л қ арынның орта, антаральды бө лімдерінің, ұ лтабар ішегінің қ ышқ ыл шығ ару қ абілетін анық тау ү шін қ ажет.

Ойық жарамен науқ ас адамда қ арын сө лі кө п шығ ады. Онымен қ атар қ ышқ ылдығ ы да жоғ ары. Cay адамда ашқ арынғ а жалпы қ ышқ ылдығ ы 20-40 РН-тең болса, бос РН 20-30-тең болса, ойық жара ауруында жалпы қ ышқ ылдық 70-80-ге, бос қ ышқ ыл 30-60-қ а жетеді. Сө лдің ыдырау, қ абаттануы 1: 4-1: 5 жетеді.

Сө лде аздап қ ан анық талса, ө ң ештің зондпен жарақ аттануымен байланыссыздығ ын шешу қ ажет.

Сынақ тамақ тандырудан соң жалпы жә не бос қ ышқ ылдар жоғ арылайды, ә сіресе пилорустық жә не дуоденальдық ойық жараларында.

Кейбір ойық жаралы аурумен адамдарда керісінше сө лдің қ ышқ ылдылығ ы кө терілмейді, тіпті тө мен болуы да мү мкін.

Ә рқ ашан нә жістегі жасырын қ анды Грегерсен реакциясымен анық тау қ ажет. Ол ү шін ауруғ а ү ш тә улік бойы етті тағ ам берілмейді жә не тістен, ауыздан қ ан ақ пауын қ адағ алайды.

Рентгенмен тексерудің маң ызы зор. Бұ нымен ойық жараның тікелей кө ріністері Ниша Хаудека, қ арын қ ыртыстарының ө згеруі, барийдің ұ зақ уақ ыт сақ талуы жә не қ арынның деформациясы (ұ лу тү сті, екі қ уысты) табылады.

Ойық жаралы ауруды рентгенмен анық таудың қ осымша кө ріністері - қ арын тонусының кү шеюі, сегментті перистальтика, антральды жә не пилорусты бө лімдердің тырысып тарылуы.

Гастроскопия, фиброгастроскопия ойық жара ауруының диагнозын анық тауда ең нә тижелі тексеріс болады.

Ойық жаралы аурумен кө бінесе ер адамдар (85-87%) ауырады. Бұ ғ ан арақ, шылым, мамақ тану режимін бұ зу, стресс, ауыр жұ мыс т.б. себеп болады.

Асқ азанның ойық жарасы бұ л кө бінесе дө ң гелеқ немесе сопақ ша келген қ арынның кілегейлі қ абатының кратер тә різді, жиектері тегіс кемістігі. Ойық жараның аумағ ы 0, 5-2 см. кейде одан ү лкен, кө бінесе ойық жара кіші иінде орналасады. Жараның тү бінде ет жоқ, оның шеттері мен қ абырғ алары қ атайып шеміршектенген. Алғ ашқ ыда терең емес кілегейлі қ абаттың эрозиясы ескіре келе каллезді немесе пенетрациялы ойық жарағ а айналады.

Жазылғ ан ойық жаралардан соң жұ лдызшалы тыртық қ алады. Бұ л тыртық тар қ арынның пилорусын тарылтады, егер кіші иінде орналасса ұ лу тә різді немесе " екі бө лшекті" қ арынғ а ұ шыратады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.