Минералды тыңайтқыш негiзгi дозасын енгiзетiн машина таңдау

Минералды тың айтқ ышты топырақ қ а енгiзгенде негiзгi кө рсеткiш- тың айтқ ышты тамыр қ абатына таратудың тө менгi бiрқ алыпсыздығ ы болып табылады. Тың айтқ ышты таратудың бiрқ алыптылығ ы жоғ ары болғ ан сайын тың айтқ ыштың тиiмдiлiгi соғ ұ рлым жоғ ары. Ә р ө сiмдiк бiрдей кө лемде қ оректiк элемент алу керек. Тың айтқ ыштың ә р тү рлi мө лшерде енгiзiлуi, ө сiмдiктiң ә р тү рлi кезең де ө сiп жетiлуiне, жатып қ алуына ә келiп соқ тырады.

Топырақ ты жазық тiлгiшпен ө ң деу ү шiн ГУН-4 терең қ опсытқ ыш- тың айтқ ыш шығ арылғ ан. Ол минералды тың айтқ ышты топырақ қ а 16-30 см терең дiкке шұ быртпалы (ленталы) енгiзедi. Практика кө рсеткендей, оның мө лшерлеу органы енгiзудiң бiрқ алыпты норма талабына сә йкес келмейдi жә не минералды тың айтқ ыштың жоғ арғ ы нормансын (400 кг/га) бере алмайды. Сондық тан, қ азiргi уақ ытта бұ л машина ө ндiрiсте қ олданылмайды [3].

Минералды тың айтқ ыштың тиiмдiлiгiн арттыру ү шiн А.И. Бараев атындағ ы дә ндi шаруашылық тың Ғ ЗИ-да ПН-8-5 тың айтқ ышының макетiнiң ү лгiсi жасалғ ан жә не зерттеу жұ мыстары жү ргiзiлген. Жұ мыс органы ретiнде қ иғ аш қ адалар (наклонные стойки) қ олданылғ ан. Далада жасалғ ан жұ мыстардың негiзiнде авторлардың айтуы бойынша тың айтқ ышты 5-20 см терең дiкке шұ быртпалы (ленталы) енгiзу дақ ылдың ө нiмдiлiгiн 3 ц/га кө теруге болады.

А.И. Бараев атындағ ы дә ндi шаруашылық тың Ғ ЗИ-да жасалғ ан жұ мыстары негiзiнде " Казаксельмаш" ЖШС-мен бiрiге отырып РУН-4 терең қ опсытқ ыш-тың айтқ ыш шығ арылғ ан. Мұ нда қ опсытқ ыш (чизельдi) жұ мыс органы рамасында орналасқ ан. Олардың алтауы қ иғ аш қ ада ретiнде, ал ү шеуi жазық тiлгiш ретiнде қ олданылады. Рамасына қ атарлап екi ауыспалы СЗС-2, 1 қ орабы орналасқ ан. Мө лшерлегiш органы ретiнде штивтi-катушкалы сепкiш аппараты қ олданылады. Тың айтқ ыштың жоғ арғ ы нормасыу енгiзу ү шiн ә р жұ мыс органы екi сепкiш аппаратымен жабдық талғ ан.

Машина келесiдей жұ мыс iстейдi. Тың айтқ ыш ө зiнiң салмағ ымен ә р қ адада орналасқ ан таратқ ыштарғ а тү седi. Мұ нда тың айтқ ыш ү ш ағ ынғ а бө лiнiп таратқ ыштың ә р тү рлi биiктiгiнде орналасқ ан шығ у тесiктерiне барады. Нә тижесiнде қ опсытылғ ан топырақ қ абатына тың айтқ ышты шұ быртпалы енгiзедi. Авторлардың айтуы бойынша, бұ л ә дiспен орналасқ ан тың айтқ ыш ө сiмдiк тамыр жү йесi ө зiнiң дамуының ә р тү рлi периоды кезiнде топырақ тың ылғ алмен қ амтамасыз етiлгенiне байланысты қ оректiк элементтi ә р тү рлi қ абатында ала алады. Бiрақ, зерттеу жұ мыстары кө рсеткендей, бiрқ алыпсыздық 48-50%-дан асып кеттi. Сондық тан, бұ л машина ө ндiрiсте сұ ранысқ а ие болмады.

ГУН-4 терең қ опсытқ ыш - тың айтқ ышты қ арастырғ анда мө лшерлегiш органы- штивтi-катушкалы аппараты қ арастырылды. Зерттеу жұ мыстары кө рсеткендей штивтi-катушкалы аппараты тың айтқ ышты енгiзудiң бiрқ алыптылығ ы жә не тұ рақ тылығ ы агротеxникалық талаптарғ а сә йкес келмейдi жә не жоғ арғ ы норманы енгiзудi қ амтамасыз етпейдi.

Бiрнеше зерттеулер мен кө пжылдық практика кө рсеткендей ылғ алды тың айтқ ыш, ә сiресе ұ нтақ тә рiздi тың айтқ ыш ө здерiнiң гигроскопиялық қ асиетiне байланысты жабысқ ақ массағ а айналып ө зiнiң ақ қ ыштық қ асиетiн жоғ алтады. Кеуiп, ә р тү рлi мө лшердегi iрi денелерге айналады. Олар тың айтқ ыш қ орабының тесiктерiне жиналып бiтеп тастайды. Нә тижесiнде, мө лшерлегiш органдарына тың айтқ ыш бармай, теxнологиялық процесi бұ зылады.

Қ азiргi уақ ытта кө птеген ғ ылыми зетртеу институттарында минералды тың айтқ ышты топырақ iшiне енгiзуге орталық тандырылғ ан себу жү йесiмен жабдық талғ ан машиналар жасауда.

СЗС-2, 0 (1.9 - сурет) сепкішінің алдың ғ ы бө лігі себу кезінде ө здігінен орнатылатын пневматикалық доң ғ алақ қ а 1 тіреледі, артқ ы тірек ретінде тегістеуіш катоктар 14 қ ызмет етеді. Сеялкасына транспорттық жағ дайғ а аудару ү шін тірек доң ғ алағ ы 1 мен катоктар гидроцилиндрмен рама астына кө шіріледі.

1 – доң ғ алақ; 2 – тіркеу қ ұ ралы; 3 – тартқ ыш; 4 – рама; 5 – катушкалы-науалы аппарат; 6 – тұ қ ым-тың айтқ ыш жә шігі; 7 – катушкалы-штифтті аппарат; 8 – тұ қ ым ө ткізгіш; 9 – кө теру механизмі; 10 – кронштейн; 11 – арқ алық; 12 – жетек механизмі; 13 – рамка; 14 – каток; 15 – сің іргіш

1.9 сурет - СЗС-2, 0 сеялка культиваторы