Герпесвирустар

Herptsviridae тұ қ ымдас вирустармен тудырылатын, контактілі, аэрогенды жә не жыныс қ атынас арқ ылы жұ ғ атын, кө бінесе тері мен шырышты қ абаттарын зақ ымдап, латентты, локальды жә не генерализденген клиникалық тү рлерінде ө тетін кең жайылғ ан антропонозды жұ қ палы ауру. Қ азіргі кү нде анық талғ ан герпесвирустардың саны 80-нен астам, оның ішінде 8-і адам организмінен бө лінген, қ алғ андары ә р тү рлі жануарлардан. Адамдардың инфекциялану кө рсеткіші 80-90%-ке дейін жетеді. Кө бінде-латентты тү рінде ө теді (антиденелер анық талады. HSV-антиденелер 70-100% адамдарда, Энштейн Барр вирусқ а 25%, CMV-қ а 60%, АИВ-ауруында герпесты инфекция-ең жиі кездесетін оппортунистикалық инфекция). Жыныстық қ атынас арқ ылы жұ ғ атын аурулардың ішінде ІІ-ІІІ орын алады. Герпесвирустар биологиялық қ асиеттері бойынша 3 ү лкен топқ а бө лінеді: α, β, γ (Aephaherpes-vieinae, Betaherpesvirinae, Yamma-herpesvirinae). Олардың ішінде вирустар тип бойынша бө лінеді: Адамдар арасында кең таралғ ан І, ІІ типтері (α) –HSV-1; HSV-2 (simplex-қ арапайым);

ІІІ типы-VZV (zoster)-желшешек пен белдеуленген лишайды тудыратын вирус.

ІV типы-Энштейн-Барр вирусы (EBV) (γ)-инфекциялық мононуклеоздың қ оздырғ ышы.

V типы-цитомегаловирус (ZMV) (B), цитомегаловирусты инфекцияны тудырады.

VI-VII типтері-лимфа жү йеге ө тіп, иммунитеті тө мен адамдарды келесі жағ дайларғ а ұ шыратады: генерализденген тү рлері, энцефалиттер, пневмониялар, лимфаденопатия.

VII типы- созылмалы шаршағ ыштық синдромының себебі деген ғ ылыми пікірлер бар.

VIIІ типы (γ -типы) – 1994ж. ашылғ ан. Тудыратын аурулары (иммунды жетіспеушілік кезінде) саркома Капоши, біріншілік лимфомалар, Kастлеманн ауруы

Қ арапайым герпес (HSV І-ІІ типы) кө бінесе тері жә не шырыш қ абаттарының зақ ымымен ө теді, кейде ОНЖ, кө з, ішкі ағ заларғ а тү сіп ө ршуіне тиісті

Патогенезi

Oрганизмге вирус тері жә не шырыш қ абаттар арқ ылы тү седі. Орналасатын жері: паравертебральды сенсорлы ганглийдердің клеткаларында (ө мір бойы сақ талады). Аксондар арқ ылы вирус тері жә не шырыш қ абаттарғ а тү сіп – типті везикулезды бө ртпелер тудырады (эпителиальдар клеткалардың тікенекті қ абаттын баллон тә різді дегенерализация жә не бө ліну себебінен)

Диагностикасы

-клиникалық кө ріністері (кө бінесе типті везикулезды бө ртпелер)

-анамнез мә ліметтері (бұ рын болғ аны)

-лабораторлы дә лелдеу

-вирусологиялық ә діс

-иммунофлюоресцентті ә діс

-иммуноферментті ә діс

-басқ а серологиялық ә дістер (КБР) – жұ пты сарысу ә дісімен

-ПТР – (полимеразды тізбелі реакция)

-иммунды жағ дайын анық тайтын ә дістер

Емі

3 кезең де жү ргізіледі: Бірінші жедел кезең інде (рецидивте)

вирусқ а қ арсы ә сер ететін майлар – бонафтон, оксалин, зовиракс

антиоксиданттар (вит А, Е, С)

простагландиндердің ингибиторлары (индометацин)

антивирусты химиопрепараттар (ацикловир)

иммуномодуляторлар (циклоферон, Т-активин т.б.)

ІІ-кезең – ремиссия кезінде (рецидив ө те салысымен) Мақ саты – вакцинацияғ а дайындау

иммономодуляторлар

адаптогендер

ІІІ-кезең – спецификалық профилактика – герпеске қ арсы вакцина енгізу (инактивирленген, рекомбинантты)

Адамның иммунды жетіспеушілік вирусы. Емдеу принцептері жә не алдын-алуы.Онковирустар.

АИТВ — адамның иммундық тапшылық вирусы, ХХ ғ асырдың 80-жылдарының басынан бастап танымал. АИТВ ағ зағ а тү скен кезде біздің аурудан жә не жұ қ падан қ орғ айтын иммундық жү йені бұ зады. Уақ ыт ө те келе АИТВ-мен жұ қ паланғ ан адам жиі ауыратын болады. ЖИТС диагнозы (жұ қ тырылғ ан иммундық тапшылық синдромы) жұ қ паланғ аннан кейін ә детте бірнеше жыл ө ткесін қ ойылады.

ЖИТС – адамның иммундық жү йесінің бұ зылуынан пайда болатын ауру. Иммундық тапшылық ә сері салдарынан бір немесе бірнеше қ ауіпті аурулар дамуы мү мкін (пневмония, туберкулез, рак жә не т.б.), бұ л аурулармен адам ағ засы кү ресе алмайды. АИТВ — ЖИТС-тың басты себебі болып табылатын індет.

Инфекция кө зі вирус (ретровирус) жұ қ тырып алғ ан адам — вирус тасымалдаушылар. ЖИТС-пен ауырғ ан адамдар инфекция жұ қ тыру кө зі болып табылады. Ешқ андай ауру белгілері байқ алмайтындық тан ә сіресе вирус тасымалдаушылар ө те қ ауіпті. Вирус кө п мө лшерде қ анда, спермада, қ ынап кілегейінде, емшек сү тінде болады. Кө з жасында, жұ лын сұ йығ ында, сілекейде ө те аз мө лшерде болуы мү мкін. Жұ ғ у жолдары. Медицинада дә лелденуі бойынша, ЖИТС-тің қ азіргі кезде негізгі жұ ғ у жолдары мынадай: жыныстық қ атынас; вирустың бірден қ анғ а тү суі (ә ртү рлі инъекциялар жасағ ан кезде т. б. жағ дайларда) анасынан нә рестеге жү ғ у арқ ылы. Жыныстық жол негізгі жұ ғ у жолы болып табылады. ЖИТС адамдарғ а 80% жағ дайында осы жолмен, яғ ни гетеросексуальдық (еркек-ә йел) жә не гомо-сексуальдық (еркек-еркек) жыныстық қ атынас кезінде жұ ғ ады. Ең қ ауіптісі — гомосексуальдық анальдық қ атынас, ө йткені партнерлердің жыныс мү шелерінің терісі, шырышты қ абатының жарақ аттануы жиі болады. АҚ Ш-та ЖИТС-пен науқ астанғ андардың 70%-ына ауру осындай жолмен жұ қ қ ан. Жұ қ тыру каупі активті жә не пассивті гомосексуалистерде бірдей дә режеде болады. Қ атерлі топқ а жезө кшелер де жатады. Партнерлердің жиі ауысуы да ЖИТС жұ қ тыру мү мкіндігін кү шейтеді. ЖИТС-пен науқ астанушылық бел алғ ан елдерден келген азаматтармен жыныстық қ атынаста болу ә сіресе қ ауіпті. Жыныстық инфекциясы бар немесе бұ рын ауырғ андармен кездесу, етеккір кезінде жыныстық қ атынаста болу, садистік ә деті бар партнермен жақ ындасу ЖИТС жұ қ тыру каупін кү шейте тү седі.

Емі

Анасы ауру болса жү ктілік кезінде зидовудинмен (ретровир) емделуі қ ажет. Анасы емделмесе, онда нә ресте ө мірінің бірінші 8-24 сағ атында осы препаратты қ абылдауы керек – 6 апта бойы. Пневмоцистік пневмония АИВ инфекцияда ең қ ауіпті ауру, сол ү шін нә рестелерге ө мірінің 4-6 аптасынан бастап алдын-алу шараларын қ олданады. Арнайы емі жоқ, сондық тан барлық жү ргізілген ем аурудың ары қ арай дамуын тежеуге жә не адам ө мірінің сапасын жақ сартуғ а бағ ытталғ ан.

Ем принциптері:

1. Қ орғ ау – психомоторлық режиммен қ амтамасыз ету;

2. Вирусқ а қ арсы емді ө з уақ ытында бастау;

3. Екіншілік ауруларды мү мкіншілігінше ерте анық тау жә не емдеу;

4. Дезинтоксикациялық терапия контрикал, гемодез, декстранды қ осумен жә не т.б;

5. Симптоматикалық ем;

6. Иммуниттеті кө теретін ем (лейкомасса, эритромасса, сары су қ ұ ю, тимоген, тималин, интерферондар, интерферон индукторын қ олдану). Иммуномодуляторлар тек қ ана бастапқ ы немесе аралық кезең де егер екіншілік аурулар болса тағ айындалады, себебі осы кезең де ғ ана иммундық жү йені кү шейтуге болады. ЖПИЖС кезең інде - иммуноалмастырушы терапия жү ргізіледі. Егер аутоиммунды процесс айқ ын болса, онда иммунодепрасанттар қ олданылады;

7. Витаминдер барлығ ына. Вирусқ а қ арсы дә рілерден тек вирустың ерментін бұ затын дә рілерді қ олдану керек (кері транскриптаза жә не вирус протеазасын).

Кері транскриптазаның ингибиторлары: Ретровир (Зидовудин), ddc (дидеоксицитозин, зальцитабин), ЗТС (ламивудин, эпивир), DLV (делавиридин), NP (невирамин), Фосфотиазид (Азидотимидин).

Зидовудин (ретровир, тимозид) тек қ ана кері транскриптазаны ғ ана тө мендетіп қ оймай, сонымен қ атар, вирус ДНҚ -синтезін басады. Оны алғ ашқ ы белгілер кезең інен бастап қ олданылады ү здіксіз немесе ү здікті. Бір курстың ұ зақ тығ ы 3 айдан кем емес, тә уліктік мө лшері 0, 01 г немесе 12 жасқ а дейін – 180 мг/м2, ә рбір 6 сағ ат сайын, 12 жастан соң 100 мг/м2 х 5 рет тә улігіне.

Зидовудинді басқ а да вирусқ а қ арсы дә рілермен бірге қ олдануғ а болады (ганцикловир, фоскарнет жә не т.б.).

Қ азіргі таң да АИВ-тың терапиясын алғ ашқ ы білінулер кезінде бастау керек, себебі ол кезде ауру белгілері жоқ (вирустық жү ктеме).

Протеазаның ингибиторлары клеткада вирус протеазасынын белсенділігін тежеп отырады, осығ ан байланысты ересек вирусты дамитын тү зуді алдын алады.

Оғ ан жататындар: нидинавар, (криксиван), саквинавир (инвираза), ритонавир, нелфинавир (вирасепт).

Этиотропты емнен басқ а ЖПИЖС – индикаторлы ауруларды да емдеу керек. Пневмоцисті пневмонияда - бактрим, бисептол; токсоплазмозда – пириметамин+бисептол; септикалық жағ дайларда – қ ан тамырғ а иммуноглобулин.

Кандидозды инфекцияларда – дифлюкан, нистатин, флюконазол, низорал, амфотерицин, микосепт.

Туберкулезде – кларитримицин, этамбутол, римфапицин, амикацин.