Гепатит А,В,С,Д,Е.Герпесвирутар.Емдеу принцепі және алдын-алуы.

Вирустық гепатиттер – негізінен бауырдың зақ ымдалуымен сипатталатын, берілу механизмдері ә р тү рлі жұ қ палы аурулар тобы. Ә лемде ең кең таралғ ан ауруларғ а жатады.

Себебі. Вирустық гепатиттерді ә р тектес вирустар тудырады. Олар латын алфавитінің ә ріптерімен белгіленеді: А, В, С, D, Е. Сә йкесінше олар тудыратын гепатит те солай аталады. Осы мақ алада ішек инфекциялары тобына жататын, берілу механизмі нә жіс жә не ауыз арқ ылы (су, тамақ, жанасу-тұ рмыстық жолдар арқ ылы) болып келетін вирустық гепатиттер жайында ә ң гіме қ озғ алмақ.

А жә не Е гепатиттерін нә жіс-ауыз арқ ылы берілу механизмі біріктіреді. Инфекцияның қ айнар кө зі аурудың кез-келген тү рімен ауырғ ан адамдар болып табылады: аурудың сарғ айғ ан, сарғ аймағ ан, ө шірілген, инкубациялық жә не бастапқ ы кезең дерінде нә жістерінде А жә не Е вирустары табылғ ан адамдар. Терісі сарғ аймағ ан, аурудың ө шірілген тү рімен ауыратын науқ астардың саны терісі сарғ айғ ан науқ астар санынан 2-10 есе кө п болуы мү мкін, сондық тан олар аурудың эпидемиологиялық сипат (инфекцияның таралуына) алуына себеп болады. Вирустың нә жіспен бө лінуі инкубациялық кезең нің екінші жартысынан басталады, ал анағ ұ рлым жұ қ қ ыштығ ы инкубацияның соң ғ ы 7-10 кү нінде жә не терінің сарғ аюы алдында байқ алады. Науқ астың терісі сарғ ая бастағ анда, ә детте, одан ауру жұ қ пайды. Ауру, кө біне, бұ зылғ ан су арқ ылы жұ ғ ады. Ауырмағ ан адамдардың вирус қ абылдағ ыштығ ы абсолютті болып келеді. А гепатитіне, кө біне, балалар, Е гепатитіне, кө біне, ересектер шалдығ ады.

А гепатиті барлық жерде кездесе береді, ал Е гепатиті, негізінен, тропикалық жә не субтропикалық ө ң ірлерде, Орта Азия елдерінде кездеседі.

Аурудың даму процесі. А жә не Е гепатиттерінің қ оздырғ ыштары адамның ағ засына асқ азан-ішек жолдары арқ ылы енеді жә не қ анмен бауырғ а ө теді, оның жасушаларына еніп, сол жерде кө бейеді. Сол сә тте оларды вирустар жояды. Тез арада иммунитет кү шейеді, вирус зарарсыз етіледі, зақ ымдалғ ан жасушалар мен вирус бө лшектері ағ задан алып тасталады. А гепатитінен соң, ө мір бойы оның қ оздырғ ышына деген қ абылдамаушылық дамиды. Е гепатитімен ауырғ ан соң, иммунитет тұ рақ сыз болады, ауру қ айта жұ қ тырылуы мү мкін.

Белгілері. Вирустық гепатиттер ауру кө ріністерінің айқ ындылық дә режесіне қ арай келесі тү рлерге бө ліп қ арастырылады: сарғ аю, сарғ аймау, ө шірілген, белгілерсіз. Сарғ аю тү рін ү ш кезең ге бө леді: сарғ аю алды, сарғ аю жә не айығ у кезең і.

А гепатиті. Инкубациялық кезең (яғ ни ағ зағ а вирус тү скен сә ттен бастап, клиникалық белгілер пайда болғ анғ а дейін) орта есеппен 15-30 кү нді қ ұ райды.

Сарғ аю алды кезең і, ә детте, 5-7 кү нге созылады. Ауру жіті басталады. Дене қ ызуы 38-39оС дейін кө теріледі де, 1-3 кү н сақ талып тұ рады. Тұ мауғ а ұ қ сас белгілер пайда болады – бас ауруы, айқ ын кө рініс беретін жалпы ә лсіздік, дімкә стік, бұ лшық еттердің ауруы, қ алтырау, ұ йқ ышылдық, тү нгі уақ ыттағ ы ұ йқ ының бұ зылуы. Осы фонда диспепсиялық бұ зылулар пайда болады – тә беттің тө мендеуі, ауызда ащы дә мді сезу, жү рек айну, кейде қ ұ су, оң жақ қ абырғ а астының жә не қ арынү стінің ауырсынуы жә не қ олайсыздық тың сезілуі, темекі шегушіліктен жирену. 2-4 кү н ө ткен соң, несеп тү сінің ө згеруі байқ алады. Ол сыра не қ ою шай тү сіне ұ қ сап кетеді. Одан кейін нә жіс тү ссіз болып кетеді. Аурудың сарғ аю кезең і басталғ анын білдіретін белгі ретінде ақ қ абық тың сарғ аюы байқ алады. Сарғ аю кезең і 7-15 кү н созылады. Ең алдымен, ауыздың сілемейлі қ абық шасы (тіл жү геншігі, қ атты таң дай) жә не ақ қ абық, одан кейін тері сарғ ая бастайды. Сарғ аю пайда болғ ан соң, сарғ аю алды кезең індегі белгілер бә сең дей бастайды, ал кө птеген науқ астарда мү лдем жоқ болып кетеді, бұ л ретте, ең ұ зақ сақ талатыны ә лсіздік пен тә беттің тө мендеуі.

А гепатиті, ә детте, сә тті (асқ ыну жә не шектік жағ дайларсыз) аяқ талады. Толық клиникалық айығ у, кө п жағ дайда (90%), ауру басталғ аннан кейін, 3-4 апта ішінде басталады. Науқ астардың 10%-да айығ у кезең і 3-4 айғ а дейін созылып кетеді, бірақ созылмалы гепатит дамымайды.

Е гепатиті. Ауру А гепатитіне ұ қ сас жү реді. Жү кті ә йелдерде ауыр болады, 10-20%-да ауру ө ліммен аяқ талады.

Ауруды тану. Ә лсіздік, дімкә стік, тез шаршағ ыштық, тә беттің болмауы, жү рек айну пайда болғ ан кезде дә рігерге қ аралу қ ажет. Ауызда ащы дә мнің сезілуі, оң жақ қ абырғ а астының ауырлап кетуі, несептің қ араюы бауырдың зақ ымдалғ анына мең зейді жә не тез арада медициналық жә рдемге жү гінуді талап етеді. Сарғ аю, ең алдымен, ауыздың сілемейлі қ абық шасы (тіл жү геншігі, қ атты таң дай) жә не ақ қ абық та, одан кейін теріде байқ алады. Вирустық гепатиттерді тану ауру кө ріністері жә не эпидемиологиялық мә ліметтерге, сондай-ақ арнайы зертханалық зерттеулерге (қ ан сарысуында А, С, D, Е гепатиттерінің вирусына қ арсы антиденелердің, вирус антигендері, В гепатитінің антигендері жә не соларғ а сә йкес антиденелердің табылуы) негізделеді.

Емделуі. А гепатитімен ауыратындардан тыс, вирустық гепатиттермен ауыратын барлық науқ астар ауруханалардың жұ қ палы аурулар бө лімдерінде емделуі тиіс. Науқ астардың емі мынадай шараларғ а негізделеді: жартылай тө сек режимі, диета (ішімдікті, қ уырылғ ан, ысталғ ан тағ амдарды, балқ ытылғ ан майларды, консервілер, ащы дә мдеуіштер, шоколад, конфеттерді рационнан шығ ару), полидә румендер, осының ө зі А жә не Е вирустық гепатитінің жең іл тү рлерімен ауыратын науқ астар ү шін жеткілікті болып жатады.

Диспансеризациялау. Вирустық гепатиттердің сарғ аю тү рлері кезінде сарғ аюдың кетуі бауырдағ ы қ алыпқ а келу процестерінің алдында жү реді. Сондық тан жіті гепатитпен ауыратындарды (қ алыпқ а келу кезең інде стационарда) бақ ылай бастайды да, аурудың созылу қ аупін анық тау ү шін жә не қ ажет болғ ан жағ дайда, интерферонмен емдеуді уақ тылы іске асыру ү шін бақ ылауды амбулаторияда жалғ астырады. Диспансеризацияғ а инфекционистің қ айта қ арауы, қ анды биохимиялық зерттеу, В, С жә не D гепатиттері кезінде антигенді жә не вирустардың антиденелерін анық тау жатады.

Вирустық гепатитке шалдығ ып, одан емделген адамдардың барлығ ы стационардан шық қ ан соң, 30 кү н ішінде алғ ашқ ы рет инфекционистің диспансерлік тексеруінен ө теді.

А жә не Е гепатиттерінен емделген соң денсаулығ ында жә не қ анның биохимиялық кө рсеткіштерінде ешқ андай ауытқ у болмағ ан жағ дайда, диспансерлік бақ ылау аяқ талады. Қ алыпты жағ дайдан ауытқ у сақ талғ ан жағ дайда, 3 айдан соң қ осымша тексеру жү ргізіледі.

Гепатит ауруынан соң қ айта қ алпына келтіру кезең інде жарты жылдай уақ ыт мерзімінде дене ең бегінің ауыр тү рлерімен жә не спортпен айналысуғ а тыйым салынады. Осы мерзімге жоғ арыда аталғ ан азық -тү ліктен бас тарту ұ сынылады. Кез-келген спирттік ішімдіктерді тұ тынуғ а қ атаң тыйым салынады. Дә рі-дә рмек қ абылдау барынша шектелуі тиіс. 6 ай бойы алдын алу екпелерін жасатуғ а қ арсы кө рсетілім бар, шұ ғ ыл болмаса, операциялар жасатпағ ан дұ рыс. Инфекционистің шешімі бойынша, вирустық гепатиттен кейінгі қ айта қ алпына келу кезең інде оң алу шипажайда ө ткізілуі мү мкін.