Білімгерлердің оқу процесін бақылау және жинақтау.

80.Мә селелік оқ ыту ә дістері. Мә селелік оқ ыту – тә рбиешінің ұ йымдастыруымен ұ сынылғ ан мә селелік мазмұ нмен оқ ыту барысында ғ ылыми білімнің объективті қ айшылық тарына жә не оларды шешу тә сілдеріне қ атысатын, субъектінің белсенді іс - ә рекетінің тә сілі. Мә селелік оқ ытудың мақ саты – ғ ылыми таным нә тижелерін, білімдер жү йесін ғ ана мең геріп қ оймай, сонымен бірге бұ л нә тижелерге жету жолының ө зін мең геру, баланың таным дербестігін қ алыптастырып, оның шығ армашылық қ абілеттерін дамыту.

Мә селелік оқ ытуды белсенді қ олдануғ а арналғ ан негізгі психологиялық шарттар.

Мә селелі жағ дайлар білім жү йесін қ алыптастыру мақ сатына жауап береді.

Балалар ү шін қ ол жетімді болуы тиіс.

Меншікті танымдылық қ ызмет пен белсенділік туғ ызуы тиіс.

Тапсырмалар балалар алғ ан білімдеріне сү йене отыра, орындай алмайтындай, бірақ мә селені ө здігінен талдауғ а жә не белгісізді табуғ а қ ол жетімді болатындай болуы керек.

81.Психологияны оқ ыту ә дістемесінде-социометрия ә дісін қ олдану. Социометриялық ә діс - саяси психологияда кішігірім топтар мен оның ішіндегі формальды емес жеке қ атынастарды зерттеуге қ олданылатын ә діс. Жұ лдыздар мен кө шбасшыларды анық тауда ұ нату мен ұ натпаудың сандық ө лшемдеріне кө п кө ң іл бө лінеді. Социометрия ұ ғ ымы XIX ғ. ә леуметтік ү рдістерді зерттеуде математикалық ә дістерді қ олдануғ а байланысты пайда болды. Социометриялық зерттеудің ерекше ә дістік техникасының негізін қ алаушы - Джекоб Морено. Социометрия социометриялық тесттен, аутосоциометриядан, ретроспективті социометриядан жә не т.б. ә дістерден тұ рады. Топ мү шелерінің социометриялық мә ртебесін оң жә не бұ рыс таң дауды есептеу арқ ылы алуғ а болады. Бұ л ө з кезегінде топтың социограммасы мен социоматрицасын жасауғ а мү мкіндік береді. Социометрия топ ішіндегі қ атынастар заң дарын қ алыптастыруғ а мү мкіндік тудырды.

82.Психологияны оқ ыту ә дістемесі пә нінің зерттеу ә дістері. Оқ ыту ә дістемесі – оқ ушыларғ а білім беру, танымын арттыру жә не дамыту, дағ дыландыру мақ сатында оқ ытушылардың қ олданатын тә сіл-амалдары мен қ ұ ралдарының жиынтығ ы.[1] Бұ л ұ ғ ымның анық тамасы мен ә дістерді жіктеу турасында педагог ғ алымдар арасында ортақ пікір қ алыптаспағ ан. Мә селен, И.Ф. Харламов оқ ыту ә дістемесіне оқ у материалын игеруге бағ ытталғ ан тү рлі дидактикалық міндетті шешу мақ сатындағ ы оқ ытушы жұ мысының жә не оқ ушылардың оқ у-танымдық ә рекетін ұ йымдастыру тә сілдерінің жү йесі деген анық тама береді. Ю.К. Бабанскийдің пікірінше, ол оқ у міндеттерін орындауғ а бағ ытталғ ан оқ ытушы мен оқ ушылардың тә ртіпке келтірілген ө зара байланысты қ ызметі. Т.А. Ильина оқ ыту ә дістемесін оқ ушылардың танымдық қ ызметін ұ йымдастыру жолдары деп біледі. Осы тә різді басқ а да пікірлерді саралай келе, бә ріне ортақ белгілерінің негізінде оқ ыту ә дістемесінің анық тамасын беріп, жалпы ә дістерін топтастыруғ а болады. Оқ ыту барысында тү сіндіру, ә ң гімелесу, лекция, кітаппен жұ мыс істеу секілді сө здік ә дістер, иллюстрация жә не демонстрация сияқ ты кө рнекі, сондай-ақ зертханалық, практикалық, графикаық, жаттығ у жұ мыстары іспетті тә жірибелік ә дістер қ олданылады. Педагогикалық ә дебиеттерде мұ нан басқ а ә дістердің 50-ден астам тү рі кө рсетіледі. Оқ ыту ә дістері оқ у қ ұ ралдарының кө мегімен іске асады. Оқ у қ ұ ралдарына оқ у кітаптары (оқ улық, анық тама, есептер жинағ ы, сө здіктер), кө рнекі қ ұ ралдар (кесте, сызба, сурет, альбом, фотосурет, карталар) жә не техникалық қ ұ ралдар (ү нтаспа, бейнетаспа, компьютер) жатады. Бү гіндері oқ ыту ә дістемесі атауын оқ ыту технологиясы атауы ығ ыстырып келеді.

83.Білімгерлердің ө зіндік жұ мысын басқ ару. Қ азіргі заманымызда қ оғ амғ а ө з бетімен жұ мыс атқ аратын, еркін де кең інен ойлайтын, ө здігінен алдына мақ сат қ ойып жә не оғ ан жетудің ә діс-тә сілін шығ армашылық пен анық тап, сондай-ақ қ олдана алатын кә сіби-маман тұ лғ асы болуы керек. Мұ ндай тұ лғ аның дамуына бағ ытталғ ан білім берудің негізі болып тұ лғ аның ө здігінен білім алу, ө зін-ө зі тә рбиелеу, ө зін жетілдіру процесі жатады.

Студенттердің танымдық қ ызметі барысында ө зіндік жұ мыстарын ұ йымдастырудың маң ызы зор. Бұ л мә селеге кө птеген ғ алымдар, мысалы, Ястребова Е.Б., Ерецский М.И., Гарунов М.Г., Блохина Р.А., Сабодашев В.П., Вербицкий А., т.б ү лкен мә н беріп, зерттеген. Бұ л зерттеулердің ө зектілігі – студенттердің теориялық жә не практикалық білімді саналы игеріп, интеллектуалдық қ ызмет жасай білуге тә рбиелеу болып табылады. Сонымен бірге студенттер жай ғ ана беріліп жатқ ан дайын біліммен қ аруланып ғ ана қ оймай, білімді тауып, ізденіп алуына, яғ ни студенттерді оқ и білуге ү йрету маң ыздырақ.

Студенттердің ө здік жұ мысының (СӨ Ж) басқ а жұ мыстардан ерекшелігі – студент ө з алдына мақ сат қ ояды, оғ ан жету ү шін жұ мыс тү рін, тапсырманы таң дайды.

«Ө зіндік жұ мыс» бә рінен бұ рын басқ а оқ у жұ мыс тү рлерінің міндеттерін аяқ тайды. Адамның ешбір білімі, егер де ол ө зінің қ ызметінің объектісіне айналмаса, қ ажетті нә тиже бере алмайды, дейді Петровский. (1, 129 б). Ө зіндік жұ мыс жасай білудің негізі, алғ ашқ ы дағ дысы мектепте қ алануы тиіс. мектептен жаң а оқ у орнына келген студент, ө з бетімен жұ мыс жасау қ абілеттілігі тө менділігінен, жұ мыс жасау тә сілдерін білмегендігінен кө п қ иналады. Мысалы, 1-курс студенттерінің 80%-ы материалды талдау, жү йелеу, амал-тә сілді қ олдану дағ дылары жоқ тың қ асы. Электронды кітапхана, интернет ресурстарын пайдаланумен қ атар, энци-клопедия, сө здікпен жұ мыс жасау дағ дысы жоқ студенттерде кездеседі. Сондық тан да, студенттердің ө зіндік жұ мыс жасауына кө мек беру оқ ытушының негізгі міндет-терінің біріне айналады.

84.Оқ ыту процесі-кү рделі педагогикалық қ ұ былыс. Педагогикалық процесс дегеніміз – қ ойылғ ан мақ сатқ а жетуге бағ ытталғ ан тә рбиелеуші жә не тә рбиеленушілердің ө зара ә рекеттесуі. Басқ а сө збен айтқ анда, педагогикалық ү рдіс дегенеміз - ә леуметтік тә жірибе жеке адамның сапасына айналатын ү рдіс. Тұ тастылық негізінде оқ ыту, тә рбиелеу жә не дамыту бірлігін қ амтамасыз ету педагогикалық ү рдістің басты мә нін қ ұ райды. Педагогикалық процесті жү йе ретінде қ арастырайық (1-сурет). Педагогикалық процесс дегенеміз – барлық жү йелерді біріктіретін басты жү йе. Онда шарттары, формалары, ә дістері бар дамыту, оқ ыту, тә рбиелеу ү рдістері қ амтылғ ан.

Педагогикалық процесс орын алатын жү йелер – толығ ымен алынғ ан халық білімінің жү йесі, мектеп, сынып, сабақ жә не т.б. Бұ лш жү йелердің ә рқ айсысы белгілі бір сыртқ ы орталарда қ ызмет етеді: табиғ и-географиялық, қ оғ амдық, ө ндірістік, мә дени жә не т.б. Алайда арнайы жү йелер де болады, мысалы, иектеп ішіндегі жағ дайларғ а материалдық -техникалық, санитарлық -гигеналық, моральдік-психологиялық, эстетикалық жә не т.б. жағ дайлар жатады.

85.Білімгерлердің оқ у іс-ә рекетін қ алыптастыру Студенттер бойында кездесетін қ абілеттіліктері – білімді ө з сапасында белсенді жә не нә тижелі тү рде бейнеленуі. Мұ ндай бейнелеу ә рекеті аса кү рделі ү рдіс.Ол студенттердің сыртқ ы дағ ды мен ә деттерін қ алыптастыру нә тижесінде жү зеге асады. Студенттердің танымдық белсенділігін арттыру, таным қ абілеттілігінің оянуына тү рткі болу – оқ ытудың негізгі мә селелерінің бірі. Студенттердің танымдық белсенділігі ө з кезең інде қ абылдау, есте сақ тау, қ иялдау ү рдістері мен зейіннің тұ рақ ты кү йін қ ажет етеді. Студенттің ө зіндік сезімдік танымы негізінде қ абылданғ ан білімі мен дағ дысы, ептілігі мен шеберлігі ә лдеқ айда нә тижелі ә рі жемісті болады.

86.Жалпы психологиядан сабақ берудің ерекшеліктері. Қ азіргі білім беру жү йесінің мақ саты - бә секеге қ абілетті маман дайындау. Мектеп – ү йрететін орта, оның жү регі - мұ ғ алім. Ізденімпаз мұ ғ алімнің шығ армашылығ ындағ ы ерекше тұ с - оның сабақ ты тү рлендіріп, тұ лғ аның жү регіне жол таба білуі. Ұ стаз атана білу, оны қ адір тұ ту, қ астерлеу, арындай таза ұ стау - ә р мұ ғ алімнің борышы. Ол ө з кә сібін, ө з пә нін, барлық шә кіртін, мектебін шексіз сү йетін адам.Ө згермелі қ оғ амдағ ы жаң а формация мұ ғ алімі – педагогикалық қ ұ ралдардың барлығ ын мең герген, тұ рақ ты ө зін-ө зі жетілдіруге талпынғ ан, рухани дамығ ан, толысқ ан шығ армашыл тұ лғ а қ ұ зыреті.Жаң а формация мұ ғ алімі табысы, біліктері арқ ылы қ алыптасады, дамиды. Нарық жағ дайындағ ы мұ ғ алімге қ ойылатын талаптар: бә секеге қ абілеттілігі, білім беру сапасының жоғ ары болуы, кә сіби шеберлігі, ә дістемелік жұ мыстағ ы шеберлігі.

87.Эксперимент-психологияны оқ ыту ә дістемесінің негізгі эмпирикалық ә дісі Эмпириялық танымның бастау алатын ә дісі — бақ ылау. Ол айналадағ ы нағ ыздық объектілері туралы бірқ атар алғ ашқ ы ақ параттар алуғ а мү мкіндік береді. Бақ ылау белсенді танымдық ү деріске жатады жә не нә рсе мен сыртқ ы дү ние қ ұ былыстарының сезімдік (кө бінесе кө ру) бейнеленуі болып табылады. Бұ л ә дісті қ олданғ ан кезде танушы адам белгілі бір тану мақ сатына сү йенеді. Ә детте, ойша ә рекет бағ дарламасын жоспарлайды жә не алынғ ан айғ ақ тарғ а, демек, реалдылық туралы білімдерге сә йкес келетін тү сінік береді.

Бақ ылау ү дерісінде зерттеуші салыстыру жә не ө лшеу операцияларын қ олданады. Зерттеуші объектіні белгілі бір белгісі бойынша салыстырады, сонан кейін оны ө лшейді. Ө лшеу барысында субъективтілікті мейлінше азайтады. Ал ө лшеу кезінде ө лшеу қ ұ ралдарын қ олдану зерттеушіні физикалық ү дерістерді тіркеудің; сезім органдары сияқ ты сенімсіз қ ұ ралдарынан бас тартқ ызады.

Эмпириялық танымның бұ дан да кү рделі ә дісі тә жірибе болып табылады. Тә жірибе деп объектінің ө зіне сай қ асиеттерін айқ ындау зерттеушінің оғ ан жасанды жағ дайлар жасау жолымен ә сер етуін айтамыз. Мұ ндай жағ дайда зерттеуші алдын ала объектінің белгісіз (жасырын) сипаттарын ашу ү шін, оның ө ту жағ дайларын ө згерте отырып, табиғ и ү деріс барысына енеді.