Жүсіп Баласағұн

(1050(16)-?)

Туғ ан жері: Жетісу жеріндегі Баласағ ұ н қ аласы.

Қ ызметі: ойшыл, ғ алым, білімпаз, ақ ын.

Махмұ т Қ ашқ ари

Туғ ан жері: Ыстық кө л маң айындағ ы Барысхан қ аласы.Қ ашқ арда ө мір сү рген.

Қ ызметі: тү ркі тілдерінің тұ ң ғ ыш сө здігін қ ұ растырушы, энциклопедист-ғ алым, атақ ты Диуанилұ ғ ат ат-тү рік ең бегінің авторы.

Ожа Ахмет Яссауи

Туғ ан жері: қ азіргі Оң тү стік Қ азақ стан облысы Сайрам ауданы.Яссыда ө мір сү рген.

Қ ызметі: ұ лы ақ ын, пә лсапашы, ойшыл, ұ стаз, тү ркі жұ ртына имандылық нұ рын шашқ ан діни ағ артушы, сопылардың пірі.

Ахмет Иү гнеки(Ә діб Ахмет Махмудұ лы)

Туғ ан жері: Яссы маң ындағ ы Иү гнек деген қ ыстақ.

Араб, парсы тілдерін мең герген.Хибатул-хақ айқ дастаны 1985ж. қ азақ тіліне аударылып, жарық кө рді.

Рабғ узи(ХІVғ.) «Қ исасул-ә нбия» кітабы 1370ж. Тү ркі тілінде жазылғ ан.

МҰ ХАММЕД ХАЙДАР ДУЛАТИ

(1499-1551)

Қ ызметі: ә йгілі тарихшы, ә дебиетші, Моғ олстан мен оғ ан іргеліс елдердің тарихы жө нінде аса қ ұ нды деректер беретін «Тарихи Рашиди» кітабы мен «Жаханнама» дастанының авторы, Жетісу жеріндегі ежелгі Дулат тайпасы ә мірлерінің ұ рпағ ы.

АЗАҚ ТЫҢ ШЕШЕНДІК Ө НЕРІ

§ Б.Адамбаевтың зерттеуінде қ азақ тың шешендік ө нері 5 кезең ге бө лінеді:

АЗАҚ ТЫҢ АТАҚ ТЫ Ү Ш БИІ

Тө ле би Ә лібекұ лы (1663-1756) қ азіргі Жамбыл облысы, Шу ауданы, Жайсаң жайлауында дү ниеге келген.Ол – қ азақ тың Тә уке, Болат, Ә білмә мбет, Жолбарыс, Абылай хандары тұ сында мемлекет басқ ару ісіне араласқ ан аса ірі мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, ойшыл дана, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Ұ лы жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Ұ лы жү здің Дулат тайпасының Жаныс руы.

Қ азыбек би Келдібекұ лы (1667-1763) Сырдария ө ң ірінде туғ ан. Ол – қ азақ тың мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Орта жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Орта жү здің Арғ ын тайпасының Қ аракесек руы.

Ә йтеке би (Айтық) Байбекұ лы (1689-1766) Ө збекстан, Қ азбибі тауы, Қ ызылша мекенінде туылғ ан. Ол – қ азақ тың Тә уке, Болат, Сә меке, Ә білмә мбет, Абылай хандары тұ сында мемлекет басқ ару ісіне араласқ ан мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Кіші жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Кіші жү здің Ә лімұ лы руы.

Ш АҒ АРТУШЫ

Шоқ ан Ә лиханов

(1835-1865)

Туғ ан жері: қ азіргі Қ останай облысы, Қ ұ смұ рын бекеті.

Қ ызметі: тарихшы, этнограф, географ, саяхатшы, ағ артушы-демократ, ә дебиетші, заң гер.Қ азақ тан шық қ ан тұ ң ғ ыш ғ алым.