Функциональдық анатомиясы.

Жатыр баланы туғ анша кө теріп жү руге арналғ ан. Ұ рық орнының дамуына байланысты, ұ рық тың дамуы мен қ оректенуіне оптимальді жағ дайлар жасалады. Сонымен қ оса ұ рық орны ұ рық тың шығ ару қ ызметі мен алмасу процесін қ амтамасыз етеді. Жү ктілік кезінде жатыр сапалық жә не сандық ө згерістерге ұ шырайды. Бұ лшық ет клеткаларының размері ұ лғ аяяды жә не олардың саны да ұ лғ аяды. Сонымен қ атар, жү ктілік жатырда бірталай ө згерістер болады.

Жатырдың кілегейлі қ абығ ы немесе эндометрийінің жағ дайы жұ мыртқ аның функциональдық жағ дайына байланысты.

Аналақ жыныс жү йесінің қ ызметінде циклдік байқ алады.

Етеккір циклінің 3 фазасын ажыратады (21-30 кү нге созылады)

1. Етеккір фазасы-3-5 кү нге созылады, базалды қ абаттан кілегейлі қ абық кү шпен алынады. Тамырдың жиырылуынан 30-50 мм. Қ ан бө лініп шығ арылады.

2. Аралық, постменструальдық фаза, 12-15 кү нге созылады. Пісіп жетілудегі фолликуладан бө лінген эстроген гормонының ә серінен кілегейлі қ абық тың қ алпына келу процесі жү реді. Жатыр бездерінің қ уысы тар, секерті жоқ.

Овуляциядан кейін (14 кү н) жұ мыртқ аның сары денесі прогестерон бө леді. Гормон бездердің кілегейлі қ абығ ы мен эпителийдің қ алпына келуінің нығ айтушы стимуляторы болып саналады.

3. Пременструальдық, функциональдық фаза 10 кү нге созылады. Эпителиальді клеткаларда гликоген, липидтер, витаминдер, микроэлементтер жиналады, яғ ни кілегейлі қ абық ұ рық танғ ан жыныс клеткасы қ абылдауғ а жә не ұ рық орнының дамуына дайындалады. Жү ктілік болмағ ан жағ дайда менструация басталады.

Жатырдың келесі қ ызметі-туу актысы уақ ытында ұ рық ты қ уып жіберу.

Жатыр тү тігінің қ ызметі:

1. Жыныс клеткасының ұ рық тануы жатыр тү тігінің ампуласында жиі пайда болады.

2. Ішперде қ уысынан жатырғ а клеткасын ө ткізу. (транспорттық қ ызмет). Бұ л екі себепке байланысты жү реді.

· Жатыр тү тігінің бұ лшық ет қ абатынан перистальтикалық жиырылуына байланысты.

· Жатыр тү тігінің кілегейлі қ абығ ының кірпіктік эпителиінің тең селуіне байланысты. Еске сала кететін жағ дай, менструальдық циклдің алғ ашқ ы жартысында тең селу жатырдан, овуляциядан кейін жатырғ а бағ ытталғ ан.

Жұ мыртқ аның функциональдық анатомиясы.

Жұ мыртқ а екі қ ызмет атқ арады:

1. Ішкі секреция безі болып саналады, яғ ни қ ан мен лимфағ а гормондар бө леді.

2. Генеративтік қ ызмет-жыныс клеткаларын тү зеді. Сонымен жұ мыртқ а аралас типті жыныс безі.

Жұ мыртқ аның ө суі балалық шақ тан жыныстық жетілу мерзіміне дейін жү реді.

Жаң а туғ ан қ ыздың жұ мыртқ асында 400 000 мың жыныс клеткалары бар, кейін кө бі ө ліп, жыныстық жетілу кезең інде 200-300 қ алады. Бірақ, ө мір сү ру уақ ытында, теориялық 20-50 жыныс клеткасы ұ рық тануы мү мкін, практикалық одан да аз. Жетілуге бейімделген жыныс клеткалары, яғ ни жұ мыртқ аның милы қ абатынан дамитын клеткалар қ ыртысты қ абатқ а кө теріліп, оның беткейінде граафов кө піршектері тү рінде пайда болады.

Бұ л процесс гипоталамус-гипофиз жү йесінің ә серінен циклдік тү рде жү реді (менструальдық цикл). Бұ л циклді овуляция да жарылғ ан граафов кө піршегінің орнына алғ аш лютеинді, кейін прогестеронды тү зетін сары дене пайда болады. Прогестерон жаң а фолликулалардың дамуын тежейді. Жү ктілік болмағ ан жағ дайда сары дене атрофияғ а ұ шырап тыртық қ а айналады.

Ә йелдердің екінші жыныс белгісінің дамуы жә не де психико-эмоциялық жағ дайы жұ мыртқ аның тү зетін гормондарына байланысты.

Бұ л гормондарғ а:

4. Эстрадиол-сары дененің тыртық қ а ө туіне ә сер етеді, сонымен қ атар фолликулалардың жетілуіне жә не менструальдық циклдің дамуына ә сер етеді.

5. Прогестерон-бездердің секрециясын жә не жатырдың кілегейлі қ абығ ының дамуын, сонымен қ атар ұ рық тың дамуына, сү тбездерін ұ лғ айтып, дамуын реттейді.

17.Еннің қ абық тары жә не олардың туындылары: