Желі құрылымының сенiмдiлiгiн есептеу

Синхронды сандық иерархия технологиясын қ олданып желiнi жобалағ анда ең маң ызды мә селесi оның сенiмдiлiгiмен болашақ та дамуын, ө мiршең дiгiн қ амтамасыз ету. Синхронды сандық иерархия қ ұ рылғ ысы жеткiлiктi тү рде сенiмдi. Қ ұ рылғ ыда басқ ару жә не бақ ылау қ ондырғ ылары, бұ зылыстарды тез арада табуын жең iлдетедi жә не тездетедi, сондай-ақ тез арада резервтi арнағ а қ осылуына мү мкiндiк бередi. Сақ иналақ желiсiнде ө ткiзу қ абiлетi жоғ ары талшық ты оптикалық байланыс жолы қ олданылады. Екi оптикалық талшық арқ ылы желiде ә р бағ ытта бiр уақ ытта 1000 артық Е1 (2048 Мбит/с немесе 30 мың телефондық арна) ағ ынын беру қ абiлетi бар. Желiдегi қ андайда бiр бө лiктiң бұ зылуы байланысты тоқ татады, бiрнеше мың пайдаланушылар ү шiн жә не телекоммуникация компаниясы ү шiн ү лкен экономикалық шығ ынғ а ұ шыратады. Мұ ндай жағ дайлар болмау ү шiн арнайы шаралар қ арастырылады. Желiнiң сенiмдiлiгiн тұ рақ тылығ ын арттыру ү шiн желiге резервтi сыйымдылық тар, арналар орнатады.

Сақ иналық желiлердi қ ұ руда екi сұ лбасы бар:

а) бiр бағ ытталғ ан сақ ина;

б) екi бағ ытталғ ан сақ ина.

Бiр бағ ытталғ ан сақ инада кiретiн ақ параттық ағ ын сақ инаның екi жартысы бойынша бағ ытталады. Бұ л жағ дайда қ абылдағ ыштағ ы мультиплексор екi ағ ынды да қ абылдап ең жақ сысын таң дап алады. Сигналды беру ү шiн екi талшық та қ олданылады, оның бiреуi негiзгi екiншiсi резервтi.

Негiзгi талшық бойынша ағ ын бағ ыты сағ ат тiлiне бағ ыттас, ал резервтi арнамен қ арама-қ арсы бағ ытта жү редi. Сондық танда бұ л сақ ина бiр бағ ытталғ ан деп аталады. Екi бағ ытталғ ан сақ ина сұ лбасы бойынша екi талшық пен сигналдың екi жақ тануы болмайды. Маршрутты қ орғ ауды былай ұ йымдастырады сигнал екi қ арама-қ арсы бағ ытта берiледi, оның бiр бағ ыты негiзгi, ал екiншi бағ ыты қ орғ ауғ а арналғ ан. Желiде ү зiлiс болғ ан кезде негiзгi сақ инадан резервтiге ауысып қ осылады жә не екi бағ ытталғ ан қ осарланғ ан сақ ина ә дiсiн ұ йымдастыру болып табылады.

Бұ рындары желілік қ ұ рылымдар сенімділігін қ ұ ру кезінде сенімсіз элементтер ретінде желінің тү йіндері немесе аймақ тары қ арастырылатын. Дегенмен синхронды сандық иерархия желілерінде қ ұ рылғ ыларының кү рделенуіне жә не желілік тракттың оптикалық қ ұ рылғ ысының сенімділігінің артуына байланысты жағ дай ө згерді. Мысалы, жұ мыс істемей қ алулар кө бінесе желіде емес, синхронды сандық иерархия желілерінде болады. Сондық тан мұ нда қ ұ рылғ ылар мен желілердің жұ мыс істемей қ алуының барлық тү рлері егжей-тегжейлі қ арастырылатын жаң а ә діс қ олданылады. Бір тү рдегі барлық элементтер бірдей сенімділігі бар деп аламыз. Сонымен қ атар, оптикалық талшық тың жә не сымның барлық бү лінулерін бө лек қ арастырамыз, дегенмен оптикалық -талшық тың бү лінуі ық тималдығ ы едә уір тө мен.

Есептемес бұ рын ә р қ абырғ аның сенімділік ық тималдығ ын 0, 9 – ғ а тең деп қ абылдаймыз. Сонда есептеу келесі ө рнекте болады.

Сақ иналы желінің толық жұ мыс істеу мү мкіндігі кезінде:

Р(АТС 36, АТС 23)= 1– (1– Р_а)^.(1-P_b^.P_c^.P_d^.P_e)= 1– (1– 0, 9)^.(1– 0, 65)= 0, 93;

Р(АТС 36, АТС 29)=1- (1- Р_a^.P_b)^.(1- P_c^.P_d^.P_e)=1- (1- 0, 81)^.(1- 0, 73)=0, 95;

Р(АТС36, АТС 30/31)=1- (1- Р_a^.Р_b^.P_c)^.(1 – P_d^.P_e)=1- (1- 0, 73)^.(1- 0, 81)= 0, 95;

Р(АТС 36, АТС 46)=1- (1- Р_a^. Р_b^.Р_c^.P_d)^.(1- P_e)=1- (1- 0, 65)^.(1- 0, 9) = 0, 96.

а қ абырғ асы бұ зылғ ан кезде:

Р(АТС36, АТС 23)= P_b^.P_c^.P_d^.P_e = 0, 9⁴ = 0, 65;

Р(АТС 36, АТС 29)= P_c^.P_d^.P_e = 0, 9³ = 0, 73;

Р(АТС 36, АТС 46)= P_d^.P_e = 0, 9² = 0, 81;

Р(АТС 36, АТС 30/31)= P_e = 0, 9.

b қ абырғ асы бұ зылғ ан кезде:

Р(АТС36, АТС 23)= P_а = 0, 9;

Р(АТС 36, АТС 29)= P_c^.P_d^.P_e = 0, 9³ = 0, 73;

Р(АТС 36, АТС 46)=P_e = 0, 9² = 0, 81;

Р(АТС36, АТС 30/31)= P_d^.P_e = 0, 9.

с қ абырғ асы бұ зылғ ан кезде:

Р(АТС 36, АТС 23)= P_а = 0, 9;

Р(АТС 36, АТС 29)= P_а^.P_b = 0, 9² = 0, 81;

Р(АТС 36, АТС 46)=P_e = 0, 9;

Р(АТС 36, АТС 30/31)= P_d^.P_e = 0, 81.

d қ абырғ асы бұ зылғ ан кезде:

Р(АТС 36, АТС 23)= P_а =0, 9;

Р(АТС 36, АТС 29)= P_а^.P_b = 0, 9² = 0, 81;

Р(АТС 36, АТС 46)= P_e = 0, 9;

Р(АТС 36, АТС 30/31)= P_a^.P_b^.P_c = 0, 9³ = 0, 73;.

e қ абырғ асы бұ зылғ ан кезде:

Р(АТС 36, АТС 23)= P_а = 0, 9;

Р(АТС 36, АТС 29)= P_а^.P_b = 0, 9² = 0, 81;

Р(АТС 36, АТС 46)= P_a^.P_b^.P_c^.P_d =0, 9⁴ = 0, 65;

Р(АТС 36, АТС 30/31)= P_a^.P_b^.P_c = 0, 9³ = 0, 73

Есептеулердің барлығ ын қ орытындылай келе Кесте 3.7-ге енгіземіз. Mathcad бағ дарламасындағ ы есептеу нә тижелері Қ осымша В келтірілген.

Кесте3.7 – «Сақ ина» топологиясының сенімділігі

Кесте 3.7-де «Сақ ина» топологиясының сенімділігі есептеліп: қ осылыс сенімділігі, бұ залғ ан қ абырғ алар, бұ зылусыз сенімділік кө рсетілген. Синхронды сандық иерархия қ ұ рылғ ысы жеткiлiктi тү рде сенiмдi. Қ ұ рылғ ыда басқ ару жә не бақ ылау қ ондырғ ылары, бұ зылыстарды тез арада табуын жең iлдетедi жә не тездетедi, сондай-ақ тез арада резервтi арнағ а тиімді ә рі сенімді, ың ғ айлы жә не тез қ осылуына мү мкiндiк бередi.

4 ө міртіршілік қ ауіпсіздігі

Бұ л бітіру жұ мысында Атырау қ аласындағ ы NGN желісін қ ұ ру қ арастырылды. Осығ ан байланысты телекоммуникациялық қ ызметтерді дыбыс, мә ліметтер жә не бейне сияқ ты тә уелсіз тасымалдау жү йелерін бір жү йеге интеграциялау жолымен жаң а дең гейде қ амтамасыз етеді жә не клиенттерге қ осымша сервистер ұ сынады.

Жұ мыста NGN желісі ү шін Huawei Technologies компаниясының жабдығ ын орнату таң далды. Ө міртіршілік қ ауіпсіздігі тарауында электрқ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету мақ сатында коммутаторлар, серверлер жә не базалық станциялар сияқ ты жабдық тарды жерлеу жұ мысы орындалды.

4.1 Электр қ ауіпсіздігі

Электр қ ауіпсіздігі—адамдарды электр тоғ ының, электр доғ асының, электрлі магнит ө рісінің жә не статикалық электрдің зиянды жә не қ ауіпті ә серінен қ орғ анысын қ амтамасыз ететін ұ йымдастыру-техникалық шаралардың жә не қ ұ ралдардың жү йесі.

Жергілікті электр жарақ аттары электр тогының дене ұ лпалары мен мү шелерін зақ ымауы: кү юлер, электр таң балары, терінің электр металдануы жә не электроофтальмия (кө здің қ арығ уы) болып табылады.

Электр кү юі адам денесінен елеулі ток мө лшері ө ткенде болады. Ток ө ткен ұ лпаларда кез келген кедергілердегі сияқ ты жылудың бір шамасы ток пен кернеуге пропорционал бө лінеді.ү лкен ток мө лшерінде бұ л жылу дененің температурасын 60-70⁰С дейін қ ыздырады, бұ л жағ дайда белок бү ріледі де кү йік пайда болады. Мұ ндай кү йіктер денеге терең енеді де ө те ауыршаң болады жә не ұ зақ емдеуді қ ажет етеді, ал кейде жартылай немесе толық тай мү гедектікке соқ тырады.

Кернеуі 35 кВ жә не одан жоғ ары электр қ ондырғ ыларында ток жү ретін бө ліктеріне жанаспай-ақ жақ ын қ ayinтi қ ашық тық та ө ткенде де кү йдірулер тудыруы мумкін. Бұ л қ ашық тық аз немесе разрядтық қ а тең болғ анда, алдымен ұ шкын разряд пайда болады, ол электр доғ асын жасайды. Ал доғ аның температурасы 4000°С жетеді. Ток ө ткен адам денесі қ атты қ ызады да кү йеді. Токтың ә серінен бұ лшық еттер кү рт қ ыскарады, ол доғ анын. жарылысына соқ тырады. Ток адам денесінен тез ө ткендіктен, демалуы мен қ ан айналымы токтауының болмауы мү мкін, бірак алынғ ан кү йік аса ауыр болады жә не ө лімге соктыруы ық тимал.

1000 В-ка дейінгі электр кондыргыларында да электр доғ алык кү йдірулер болуы мү мкін. Бұ л жағ дайда электр доғ асы ток жү ретін бө ліктер арасында тууы мү мкін, ал адам осы доғ ағ а соқ тығ уы мү мкін. Сондай-ак, кү юлер ток соқ пай-ақ адам қ атты кызган электр жабдығ ына, ұ шкындағ ан металл бө лшектерге жә не т.б. жанасқ анда болуы мумкін. Электр доғ алык кү йдіру ә р тү рлі кернеулердегі электр қ ондырғ ыларында кездеседі Бул ретте 6-10 кВ дейінгі кондырғ ылардағ ы кү йіктер кездейсок кыска тұ йыкталулардан болады. Мысалы, 1000В-дейінгі электр қ алқ андарында, жинағ ыштарда жұ мыс істегенде, 1000 В-тан жоғ ары қ ондырғ ыларды алмалы аспаптармен ө лшегенде (токө лшеуіш қ ысқ аштар) жә не т б. кү юлер кездесуі мү мкін.

Электр танбалары (ток белгілері ток жү ретін бө ліктермен жакын жанасканда пайда болады. Олар ортасы сә л терең деген кө лемі 1.5 мм дө ң гелек немесе сопакша болып келген сұ р немесе сарғ ылт тү cтi сү йел тү рінде катайган ісікше сиякты болады. Электр белгісінің шеттepi ак немесе сұ р кө мкермемен анык шеттелген. Электр белгілерінің салдары улкен мө лшерде жайсыз болуы мумкін. Tіpi ұ лпаның улкен кө лемде терең закымдалуы ауырмаса да баска мушелерге зиян келтіреді.

Tepiнің электр металдануы - ток ә серінен металл бө лшектерінін шашырауының, мысалы, доғ аның жануында, тері астына ө туi. Мұ ндай қ ұ былыс жү ктемедегі қ ыска тұ йыкталуда, ажыраткыштар мен айырғ ыштарды ағ ытуда кездеседі. Бұ л ретте балкығ ан металдың ұ сак шашырандылары пайда болғ ан динамикалык кү ш пен жылу ағ ыны ә серінен жан-жакка ү лкен жылдамдыкпен ұ шады. Осы ұ сак бө лшектердің ә ркайсы ө те ү лкен температурағ а ие болса да жылу запасы аз болады. Сондық тан киім жанбайды, дененің ашык жерлері кол мен бет закымдалады.

Механикалык закымданулар адам 380В кондыргыларда кернеу астында узак уакыт жумыс істегенде кездеседі жә не, ә детте, емдеуді кажет ететін елеулі жаракаттар болып табылады.

Электроофтальмия (кө здің қ арығ уы). Электр доғ асының ультракө к сә улесінің немесе кү юлердің ә серінен кө здің зақ ымдануын электр жаракаттарына жаткызган жө н. Мұ ны болдырмау ү шін жай шыны салынган корганыс кө зілдіріктерін кисе болды, бұ лар ультракө к сә улені ө ткізбейді жә не электр доғ асы пайда болганда, кө зді коргайды.

Электрлік соғ у аз ток - бірнеше жү здеген миллиампер жә не| соган сә йкесті кернеулерде (1000 В дейін) байкалады. Мұ ндай aз куатта жылу бө ліну мардымсыз жә не кү йік болмайды. Бірақ ток жү йкеге. булшык еттерге ә сер етеді, закымдалган мү шелер cipeciп калады, ажалга ә келеді.

Айта кету керек, ү лкен ток сокканда (бірнеше ампер), журек токтауын немесе фибрилляцияны болдырмайды. ә детте ток ә серінен журек курт қ ыскарады жә не ток ажыратылганша осы куйде калады, содан кейін жумыс істей бастайды. Tiптi, егер журек сал немесе фибрилляция болганда адамның журегі аркылы жобамен 4-6 А ток ө ткізсе, онда токты ажыратканнан кейін журек жумыс істей береді. Miнe осы негізде токтаган немесе фибрилляцияланган журекті кайта қ алпына келтіру ү шін дефибриллятор аспабы қ олданылады.

Жү рек фибрилляциясы - жү рек булшык етінің талшыктарынын бейберекет ә р турлі уакыт мө лшерінде кыскаруы, бұ л жагдайда журек тамырга кан айдай алмайды.

Жү рек фибрилляциясы бірнеше секунд ішінде 50 Гц жиілікпен 100 мА айнымалы токтын адам денесінен ө ткенінде пайда болады. Осы жиліктегі 5 мл-дан кө п жә не 100 мА-дан аз ток журек фибрилляциясын тудырмайды.

Токтың кыска уакыт ә серінде болган журек фибрилляциясында тыныс алу 2-3 минутке созылады. Токтан тез босаган адам есінен тайганга дейін бірнеше сө з айтып ү лгереді жә не анык ө мір нышандары болады, бірак журегі фибрилляцияга ұ рынып, қ ан айдамайды.

Кан айналымы болмаган сон, ағ за оттегімен камтамасыз етілмейді осы адамнын халі кү рт томендейді, тыныс алуы токталады. Нә тижесінде клиникалык ө лім орын алады. ә детте журек фибрилляциясы кыска уакытка созылады да журек токтауымен аяқ талады.

Электр тогынан болган ө лімжагдайында, ө лім cебебі ең бipiншi журек токтауынан бұ рын тыныс алудың токтауына байланысты болады. Ток ө кпеге тіке сокканда, дем алуга катысатын кеуде eттepi жұ мысы бұ зылады.

Токтың келесі шектік мә ндерін бө ліп атауғ а болады:

- Токты сезу шегі –ең аз сезілетін ток (0, 5 -1, 5мА);

- Босатпайтын ток шегі –адам ө з бетімен бұ лшық еттері электродтармен қ амтылғ ан ә рекеттен босана алмайтын ең аз ток мө лшері (6-10мА). Бұ дан аз токтар босататын болып есептеледі;

- Қ аза ететін(100 мА жә не одан астам) ток.

4.1.1 Адам денесінің кедергісі

Адам денесі ток ө ткізгіш болып табылады. Tipi aғ заның ә деттегі ө ткізгіштерден ө ткізгіштік озгешелігі тек физикалык касиеттерінде гана емес, аса кү рделі биохимиялык касиеттерінде болады.

Адам денесі кедергісінің нә тижесінде кө птеген факторларга, соның ішінде тepiciнің жагдайына, электр тізбегенін параметрлеріне жә не коршаган орта жагдайына сызыктык емес тә уелділігі бар ауыспалы шама болып табылады

Дененің ә р тү рлі ұ лпаларыныц кедергісі біркелкі емес: терінің, суйектердін, май ұ лпасыньщ, сің ірлердің салыстырмалы улкен кедерісі бар, ал булшык ет улпасы, кан, лимфа жә не ә cipece омыртка жұ лыны мен бас мыйының - кедергісі аз. Тұ тастай адамнын кедергісін анық тайтын басты фактор меншікті ү лкен кедергісі бар тepi болып табылады.

Адам денесі аркылы ток тізбегіндегі негізгі кедергі калың дыгы 0.005-0, 2 мм қ ұ райтын тepiнің мү йізді сырткы кабаты болып табылады. Tepi кабаты алынган ішкі улпаньң кедергісі 800-1000 Ом-нан аспайды.

Қ ұ рғ ақ закымдалмағ ан терінің кедергісі 10000 жә не тіптi 100000 Ом-га дейін жетеді.

Адам денесінің кедергісі кен аукымда терінің жагдайына (кургак, ылгалды, таза, закымдалган жә не т.б.), жанасу тыгыздыгына, жанасу ауданына. кернеу мен токтын, кө леміне, сондай-ак токтын

адамғ а ә сер ету уакытына байланысты болады. Кесте 4.1-де ток пен берілген кернеуге адам денесінің кедергі келтірілген.

Кесте 4.1- Берілген кернеуге адам денесінің кедергісінің тә уелділігі

Ә детте адам денесі кедергісінің зандастырылган шамасы 1000 Ом деп кабылданган. ¥ сынылган Кесте 4.1-де берілгендер 1000 Ом-га жуык адам денесін, кедергісі босатпайтын токтарда кездесетінін кө рсетеді, ө лтіретін токта дене кедергісі 700 Ом-га дейін тө мендейді. Ал босататын токта адам денесінің кедергісі ә детте 2000-2500 Ом- нан тө мен болмайды.

Қ орғ аныс кұ рылғ ыларынын қ ажетті параметрлерін жә не ү немді қ орғ аныс шараларын белгілеу ү шін (жерлендіру кедергісі, қ орғ аныс ажыраткышын орнату жә не т.б.) қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ететін ток пен кернеудің адам денесінен ө ткендегі шектік мә ндерін аныктау қ ажет.

Адам денесінен ө тетін токты арттыру терінің жергілікті кызуын кү шейтеді жә не ұ лпаны тітіркендіреді. Бул ө з кезегінде орталык жуйке жуйесі арқ ылы агзаның жауап реакциясын тудырады: тамырлар кенейеді, кан айналымы артады жә не адам катты терлейді, ал ылгалданган тері токты жаксы ө ткізеді, бұ л терінің осы жердегі кедергісін тө мендетеді.

Адам денесіне берілген кернеу U_h артуы адам денесінің, кедергісін Zв, ондаган есе темендетеді, сө йтіп адамның ұ лпаларынын, кедергі ең тө мен шекке (жобамен 300 Ом) жетеді. Кө птеген тә жірибелер осы тә уелділіктің сипатын анық тайды, 6ipaқ ә р зерттеушінің, ө лшемдері ә р тү рлі болып келеді. Бул жургізілген тә жірибенің турліше жагдайларына байланысты болады.

Берілген кернеуге байланысты адам денесінің кедергісінің томендеуі тepi кедергісінің азаюымен жә не ток ө сумімен тү сіндіріледі.

Адам тepici аркылы ө тетін токтың ө cyi ен алдымен адам, денесіне берілген кернеудің артуына байланысты.

Егер теріде пайда болғ ан электр ө piciнің кернеуінің тесу кабілеттіліг Е_пр тә жірибелер керсеткендей 500-2000 В\мм тец болса, онда тері кабаты тесіледі.

Байланыс кә сіпорындарында ө ндіріс процестердің жү зеге асыру ү шін электрлік энергия кең қ олданылады. Сондық тан электроэнергияны қ олданғ анда электротравматизмнен сақ талу ү шін келесі шарттар орындалу керек:

- электрқ ондырғ ының токө ткізгіш бө ліктеріне жақ ындау немесе жанасу мү мкіндігін шектеу(жоғ арыкернеулі қ ондырғ ыларда);

- ә р тү рлі себептермен кернеу астында болуы мү мкін электр кұ рылғ ының токө тізбейтін бө ліктерінің қ орғ анысын жү зеге асыру.

Адамды электртоғ ына зақ ымдануынан сақ тау ү шін негізгі 3 тү рі бар:

- қ орнаныс жерлендіру;

- қ орғ аныс нө лдеу;

- қ орнаныс ажырау.

Изоляцияның бү лінуінің ә серінен кернеу астында қ алғ ан металды қ ұ рылымдарды немесе электр қ ұ рылғ ылардың корпусын ұ стау нә тижесінде алынатын электрлік жарақ аттарды болдырмау жә не аппаратураларды қ орғ ау ү шін қ орғ анысты жерлендіру орналастырылады. Ол электр қ ондырғ ылардың метал бө ліктерін жермен ә дейі жалғ ау арқ ылы жасалынады.

Жерлендіру қ ұ рылғ ыларын (ЖҚ) жобалау кезінде адамның электр тоғ ымен жарақ ат алу ық тималдылығ ы ескеріледі. Алайда, бірде-бір салада жә не жалпы ө мірде адамдардың толық қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету мү мкін еместігі белгілі.

Сондық тан, ЖҚ -ның аймағ ында қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету мә селесін адам электр тоғ ымен жарақ ат алу қ аупі жағ дайының болу ық тималдылығ ын азайту деп тү сіну керек.

Эффективті жерлендірген желілерде электр қ ауіпсіздігі қ амтамасыз етілген деп жерлендіргіштегі φ _ж потенциалы 10 кВ-тан аспайтын, ал жерлендіргіштің нә тижелі кедергісі жылдың кез-келген мерзімінде 0, 5 Ом-нан аспайтын болып саналады.

4.2 Ең бек шарттарын талдау

Атырау қ аласындағ ы NGN технологиясының негізінде қ ондырылғ ан телефондық байланыс қ ызметтерін ұ сыну ү шін ұ лық сат тү йінін тұ рғ ызуының электрқ ауіпсіздігі қ арастырылады.

Ғ имарат ү ш қ абатты ә кімшілік ғ имарат тү рінде салынғ ан, онда сандық автоматты телефон станциясы АТСЦ-7 орналасқ ан. Оның ұ зындығ ы А=60м, ал ені В=15м, Сурет 4.1- де кө рсетілген.

Сурет 4.1 – 2-ші қ абат жоспары

Сурет 4.1-де кө рсетілген: 1 –жобаланғ ан бө лме; 2 – есік; 3 – терезе; 4 – қ абырғ а.

Жобаланғ ан бө лмеге қ ондырылатын жабдық тар:

- Коммутатор SoftX3000

- универсалды медиашлюз UMG8900

Бө лменің сипаттамасы: ұ зындығ ы L = 5, 5 м, ені В = 2, 7 м, биіктігі Н = 3 м, Сурет 4.2-де кө рсетілген.

Сурет 4.2 - Ө ндірістік бө лменің жоспары

Сурет 4.2 -де ө ндірістік бө лменің сипаттамасы кө рсетілген, мұ ндағ ы:

1 – Есік жақ тауы;

2 – Терезе жақ таулары;

3 – Операторлардың жұ мыс орындары;

4 – Жабдық тар.

Қ ондырғ ыларда 3 адам қ ызмет істейді: 2 кезектік оператор-технолог жә не 1 тазалық шы. Кү ндізгі кезекте 1 инженер жұ мыс істейді, тә улігіне бір уақ ыт тазалық шы келіп тұ рады.

ГОСТ 12.1.005-88 ССБТ «Жұ мыс ортаның ауасы, ортақ санитарлы-гигиеналық талаптар» негізінде біздің бө лмедегі адамдардың жұ мысы I категорияғ а жатады.

4.2.1 Электр қ ауіпсіздігін бағ алау

SOFTSWITCH жә не MEDIA қ ұ рылғ ылары келесі шарттарда оптималды тү рде жұ мыс істейді:

- 0-ден 40 ⁰С-қ а дейінгі температура;

- 5-тен 95 пайызғ а дейінгі ылғ алдылық, конденсацияланбағ ан;

- қ оректенуі: айнымалы ток кернеуі 100-ден 220 В-қ а дейін, жиілік 50/60 Гц, ток 2 – 5 А; тұ рақ ты ток кернеуі 48-ден 60 В-қ а дейін, жү ктеме тогы 2 – 4 А;

- Softwitch жү йенің қ уаты, компоненттердің қ уаты Кесте 4.3-те кө рсетілген.

Кесте 4.3- SoftX3000, UMG8900 компоненттердің қ уаты

Кесте 4.3-те кө рсетілген барлық жабдық сертификатты болғ андық тан, кә сіптік қ ауіп класын минималды деп анық таймыз.Қ ауіпсіздік шараларының қ атынасында электр қ ұ рылғ ылары жұ мыстық кернеуі 1 кВ-қ а дейінгі қ ұ рылғ ылар қ атарына жатады.

Электр тогымен жаралану қ аупінің дә режесі бойынша бө лме аса қ ауіпті емес класқ а жатады, себебі ол мына талаптарғ а сә йкес:

- қ ұ рғ ақ;

- қ алыпты температуралы;

- оқ шауланғ ан еденді;

- шаң сыз.

4.2.2 Қ орғ аныс жерлеуді есептеу

Жерлеу тү рі – контурлы, мұ нда жерлеу қ ұ рылғ ылары контур бойынша ғ имаратты қ оршай орналасады. Ғ имарат келесі ө лшемдерге ие: A=50 м, B=20 м.

Контур тікелей электодтардан- контур периметрімен бірдей кө лденең жолақ пен қ осылғ ан, диаметрі d = 50 мм, ұ зындығ ы l_в = 3 м болат қ ұ бырлар:

L2 = Pк =(А + В) 2 м,

(4.1)

(5.1) формулағ а мә ндерді қ ойып:

L₂ = P_к = (50+20) 2 = 140 м.

Кө лденең электрод ретінде 40´ 4 мм қ имасы бар болат жолақ ты аламыз. Электродтардың жерде орналасу терең дігі t₀ = 0, 5 м. Грунттың меншікті кедергісі P = 80 Ом·м. Табиғ и жерлеу қ ұ рылғ ысы ретінде кедергісі R_C =20 Ом темірбетон арматурасы алынады. Жерлеу тогі I_З = 70 А.

Коэффициентті қ олдану ә дісі бойынша есепттеу жү ргіземіз.

Жерлегіштегі қ ажетті кедергі тарауы ПУЭ:

,

(4.2)

Табиғ и емес жерлегіштің қ ажетті кедергісі:

(4.3)

Тікелей электродтардың саны:

(4.4)

мұ нда а – тікелей жерлегіштер аралығ ы, мына шартпен қ олданылады

= 1; 2; 3, біздің жағ дайымызда, а =3 м.

(4.4) формулағ а мә ндерді қ ойып:

Кө лденең жә не тікелей электродтары ү шін грунттың есептік меншіктік кедергісін анық таймыз:

мұ нда k_C – мезгілдік коэффициенті, Казахстан ү шін – k_C =1, 4; k_C' = 2, 5, грунттың кебуі мен қ атып қ алуын ескереді де, климат аймағ ына тә уелді болады.

(4.5) формулағ а мә ндерді қ ойып:

P_есеп.в = 1, 4´ 80 = 112 Ом·м,

P_есеп.г = 2, 5´ 80 = 200 Ом·м.

Электродтардың таралуының есептік таралуы – тікелей R_в:

Ом,

(4.6)

Кө лденең электрод R_г:

Ом,

(4.7)

.

Кө лденең жә не тікелей электродтар ү шін қ олдану коэффициентін анық таймыз:

ŋ _в =0, 4; ŋ _г =0, 21

Таң дағ ан жерлегіш ү шін таралу кедергісін табамыз:

(4.8)

Жерлегіштің талап ететін жә не есептік кедергісінің ауытқ уы:

Δ R = R_тр - R_гр = 1, 95-0, 8 = 1, 15 Ом.

Жерлегіштердің арларын а = 6 м деп алып, олардың санын азайтамыз, онда

Сурет 4.3-те жерлегіштердің орналасу сұ лбасы кө рсетілген. Жерлегіштердің аралығ ы а = 6 м, жерлегіштердің саны n_в = 25 дана.

Сурет 4.3 – Жерлегіштер контурының орналасу сұ лбасы

Суретте 4.3-те 1- жерлегіш; 2 – жерлеу магистрлі кө рсетілген. Жерлеу ө ткізгіштері ретінде қ имасы 48 мм² жолақ тық болатты аламыз.

SOFTSWITCH жә не MEDIA қ ұ рылғ ылардың оптималды тү рде жұ мыс істеу шарттарын қ арастырып, электр қ ауіпсіздігін бағ алау жү ргізілді.

Қ орғ аныс кұ рылғ ыларының кажетті параметрлерін жә не унемді корганыс шараларын белгілеу ушін жерлеу кедергісін есептедім. Жерлеу тү рі – контурлы, мұ нда жерлеу қ ұ рылғ ылары ғ имаратты қ оршай орналастырылды.

4.3 Қ ОРШАҒ АН ОРТАНЫ Қ ОРҒ АУ

4.3.1 Зиянды заттардың атмосферағ а сейілуін анық тау

Ө ндiрiстiң қ арқ ындап дамуына жə не отын тү рлерiн кең масштабта жағ уғ а байланысты атмосферадағ ы бос оттектiң қ оры азайып, ал кө мiрқ ышқ ыл газының мө лшерi жоғ арылауда. Нə тижесiнде табиғ аттағ ы кө мiртектiң айналымы бұ зылды деуге болады. Ауаның ластануы адамның денсаулығ ына, экожү йелердiң қ алыпты жұ мыс iстеуiне, т.с.с. кө птеген организмдерге зияндыə серiн тигiзедi. Ауа бассейнiнiң мө лдiрлiгiнiң ө згеруiне атмосферадағ ы кө мiрқ ышқ ыл газының ү лкен ə серi бар. Жыл сайын атмосферадағ ы оның мө лшерi 0, 4 % артып отыр, қ азiргi кездегi атмосферадағ ы кө мiрқ ышқ ыл газының мө лшерi 0, 032 %. Кейбiр есептеулер бойынша атмосферадағ ы кө мiрқ ышқ ыл газының мө лшерi ə р 23 жыл сайын 2 еселенiп отырады. Кө мiрқ ышқ ылгазы инфрақ ызыл сə уленi — жылу сə улесiн сiң iредi, оның мө лшерi белгiлi бiр концентрацияғ а жеткенде қ оршағ ан орта-дағ ы жалпы температураның жоғ арылауына ə келiп соғ уы мү мкiн. Атмосферадағ ы озонның мө лшерi (кө лем бойынша) 2х 10 %, бiрақ ол Жер бетiн кү н радиациясынан қ орғ ап тұ радыжə не бактерицидтiк қ асиетi бар.

Атмосфераның кү кiрттi қ осылыстармен ластануы қ азiргiтаң дағ ы аса маң ызды проблемалардың бiрi болып отыр. Кү кiртатмосферағ а 5000 жылдан астам уақ ыт бойы бө лiнiп отыр.Кү кiрт оксидтерi ө сiмдiктерге, жануарлар мен адам организмiне зиянды ə сер етедi. Атмосферада кү кiрт (1V) оксидi кү -

кiрт (V1) оксидiне дейiн тотығ ады да, су буларымен қ осылып, кү кiрт қ ышқ ылына айналады. Кү кiрт қ ышқ ылы атмосфералық жауын шашынмен бiрге қ ышқ ыл жаң быр тү рiнде жерге жауа-ды. Қ ышқ ыл жаң бырлар су экожү йелерiне зиянды ə серiн тигiзедi, ағ аштар мен ауыл шаруашылық дақ ылдарының ө суiн тежейдi, сө йтiп ү лкен экономикалық шығ ын келтiредi. Атмосферағ а бө лiнген ауыр металдар заттардың табиғ и айналымына қ осылады. Олардың су мен топырақ та кө п мө лшерде жинақ талуы тiршiлiкке ү лкен зиян келтiредi. Мышьяк пен хром рак ауруларының тууына себеп болады. Ал селенменуланғ ан организм ө лiмге ұ шырайды. Атмосфераның антропогендi ластану жолдары жылу энергетикасы, мұ най, газ ө ң деу ө неркə сiптерi, транспорт, термоядролық қ аруларды сынау, т.б. арқ ылы жү редi. Бұ лардың ə рқ айсысы қ ұ рамы ондағ ан мың компоненттерден тұ ратын тү рлi қ оспаларды атмосферағ а бө лiп шығ арады. Ауа кең iстiгiн ластайтын қ осылыстар кө мiртек оксидтерi, кү кiрт пен азот қ осылыстары, кө мiрсутектер мен ө ндiрiстiк шаң тозаң. 1 жыл iшiнде атмосферағ а 200 млн тонна кө мiртек оксидi (СО), 20млрд тонна кө мiрқ ышқ ыл газы, 150 млн тонна кү кiрт оксидi,

53 млн тонна азот оксидтерi, 50 млн тонна тү рлi кө мiрсутектер бө лiнедi.

4.3.2Атмосфераның шумен ластануы

Ғ ылым мен техниканың қ арқ ынды дамуы кезең iнде атмосфераның шумен ластануы да бiрқ атар зардаптарын тигiзуде. Дең гейi шамамен 90-120 децибел болатын шулар адамның жү йке жү йесiне ə сер етiп, есту органдарының қ ызметiн нашар-латып, тiптi кейбiр жағ дайларда жү йке — психикалық ауру-лардың пайда болуына себеп болады. Ү здiксiз қ атты шу

ə серiнен перифериялық қ ан тамырлары тарылып, бұ лшық еттер мен миғ а қ анның келiп жетуi қ иындайды. Дең гейi 130 де-цибелден асатын шу акустикалық травмалар туғ ызады. Ал кенеттен болғ ан қ атты шу ə серiнен жү ректiң тоқ тап қ алуы да байқ алады. Осығ ан байланысты шудың ə серiн тө мендету ү шiн бiразшаралар жү зеге асырылады. Мысалы, ү лкен қ алаларда жасылө сiмдiктер шудың дең гейiн бiршама тө мендетедi. Олар тү скен шу энергиясының 20% жұ тады. Бү нымен бiрге шуды сiң iрушi конструкцияларды, экрандар орнату сияқ ты шаралар да атмосфераның шумен ластануынан қ орғ айды.

4.3.3Атмосфералық ауаны ластанудан сақ тау жə не қ орғ ау жолдары

Атмосфералық ауаның ластануының алдын алатын жə не зиянды қ алдық тардың мө лшерiн азайтуғ а мү мкiндiк беретiн iс-шараларды тө мендегiдей 3 топқ а бө луге болады:

– Зиянды қ осылыстар тү зiлетiн технологиялық процестердi жақ сарту жə не мү мкiндiгiнше зиянды заттар аз бө лiнетiн жаң а технологияларды ө ндiрiске енгiзу.

– Отынның қ ұ рамын, аппараттар мен карбюрацияны жақ сарту жə не ауа тазартқ ыш қ ондырғ ылар арқ ылы ауағ а зиянды заттардың тү суiн азайту немесе мү лде болдырмау.

– Зиянды қ осылыстарды бө летiн объектiлердi тиiмдi орналастыру жə не жасыл ө сiмдiктердi кө птеп отырғ ызу, егу.

Атмосфералық ауаның ластануымен кү ресу мə селесi кү рделi, жан-жақ ты жə не ү лкен материалдық шығ ындар мен кү штiқ ажет етедi. Дегенмен ғ ылыми-техникалық прогресстiң қ азiргi заманғ ы даму дең гейi адам организмi мен қ оршағ ан ортағ а зиянды ə сер ететiн заттардың тү зiлуiн жə не бө лiнуiн азайтып, ластанудың алдын-алудың iс-шараларын жасауғ а мү мкiндік бередi.

5 БИЗНЕС-ЖОСПАР

5.1 Жұ мыстың мақ саты

Жұ мыстың негізі байланыс қ ызметін кө рсету ү шін интеграциялық желі қ ұ ру болып табылады. Жұ мысты жү зеге асыру нә тижесінде тек дә стү рлі ғ ана емес, қ осымша байланыс қ ызметін кө рсетуге қ ол жеткіземіз.

- желі арқ ылы дауыс, бейне жазба жә не басқ а да мә ліметтер жіберу қ ызметі;

- Интернетке қ осылу мү мкіндігі;

- компанияның бө лімшелері арасында жә не басқ а мекемелермен ақ парат алмасу;

- бұ л желі кү ннен кү нге артып келе жатқ ан жаң а сападағ ы коммуникациялық қ ызметке деген сұ ранысты қ анағ аттандырады. Мә ліметтерді ө те жоғ ары жылдамдық пен жіберу мү мкіндігіне байланысты желі арқ ылы бір мезетте жай телефон сө йлесулерімен қ атар, факс жіберуге, радиохабарлама жасауғ а, телевидение қ ызметін кө рсетуге болады, сондай-ақ қ азіргі заманғ ы бейнеконференция корпоративтік желі сияқ ты іскер қ атынас қ ұ ру мү мкіндігі туады.

Жобаның басты мақ саты тұ рғ ындардың жә не халық шаруашылығ ының жоғ ары сапамен ақ парат таратуғ а деген сұ ранысын толық қ анағ аттандыру.

Комерциялық мақ сатына келсек:

- жоғ арыда аталып кеткен байланыс қ ызметін кө рсету арқ ылы барынша пайда табу;

- компанияны байланыс қ ызметі нарығ ында оператор ретінде орнық тыру.

Бизнес-жоспардың мақ саты автоматтандырылғ ан телефон станциялары жұ мысының экономикалық тұ рғ ыдан тиімділігінің параметрлерін есептеп шығ ару.

Экономикалық тиімділік параметрлері мыналар:

- негізгі қ ызметтен алынатын табыс;

- таза табыс;

- кә сіпорынның рентабельділігі.

5.1.1 Нарық

SDH қ ондырғ ылары нарығ ындағ ы ә лемдік ө сім 2009-2014 жылдары 30 пайызды, ал Орталық жә не Шығ ыс Европадағ ы ө сім 35 пайызды қ ұ рады. Операторлардың ескірген SDH, PDH жә не ТЧ қ ондырғ ыларын NGN-ке ауыстыру тенденциясы байқ алады. NGN желісі телефон желісі, ISDN, Gethernet, ұ ялы телефон желісі, мә ліметтерді тарату желісі сияқ ты кең кө лемді қ ызмет ұ сынылатын екінші дә режелі желілерге платформа бола отырып, икемді, берік жә не басқ ару тұ рғ ысынан жең іл транспорттық инфрақ ұ рылым қ ұ рады.

Атырау қ аласының аумағ ындағ ы телефон желісі пә тер иелеріне, қ аланың іскерлік салаларына, кү нделікті ө мірде телефон жә не факс байланысын, компьютерді тұ рақ ты пайдаланатын абоненттерге телекоммуникациялық қ ызмет кө рсетуге бағ ытталғ ан.

Қ азір Қ азақ станда ұ ялы, пейдждік, бейне байланыс қ ызметін ұ сынып жатқ ан операторлар кө п. Сондық тан байланыс қ ызметін кө рсету нарығ ындағ ы бә секелестік жоғ ары. Ал бә селестермен кү ресудің бір тә сілі абоненттік тө лемдердің мө лшерін азайту, терминалдарғ а қ осылуғ а жең ілдіктер беру болып табылады.

5.1.2 Қ ызметтер

NGN желісі дү ниежү зі бойынша кө п жерлерде кең ауқ ымды қ ызмет ұ сынатын «ә лемдік дә режедегі» коммутациялық жү йе. NGN жү йесі қ ызмет диапазонын кең ейту ү шін таптырмайтын коммутациялық негіз ұ сынады жә не де дү ниежү зіндегі желілерді жабдық таушылардың міндеттерін орындауына жағ дай туғ ызады:

- жетілген қ ызмет тү рлерін ұ сыну мү мкіндігі;

- қ ұ лаш жайғ анда икемділікті қ амтамасыз ету мү мкіндігі;

- шығ ыс қ ысқ арғ анда желілерді біріктіру;

- эксплуатациялық шығ ындарды азайту.

NGN цифрлік желісі ө з абоненттеріне жоғ арысапалы телефон жә не факс байланысын ұ сынады, басымды халық аралық жә не қ алааралық байланыс арналарына шығ у, IP, GE технологиясын пайдалану арқ ылы мә лімет тарату, интернетке қ осылу, интеллектуалдық желі қ ызметін қ олдану мү мкіндігін береді. Сондай-ақ кө птеген телекоммуникациялық шешімдерді, келешек есептеулерді шығ аруғ а жағ дай жасайды. Қ ызмет кө рсету аясын кең ейтуге ақ параттардың халық аралық кө здеріне кірігуге, байланыс бекеттері арасындағ ы қ атынасты кү шейтуге ә рі арттыруғ а болады.

Нім

NGN - бұ л гетерогенді мультисервистік желі, медиатрафиктің бү кіл тү рін тасымалдайтын жә не телекоммуникациялық қ ызметтердің шектелген спектрін таратып беру, оларды қ осу, редактірлеу, трафиктің таратылуы, мү мкіншілігімен.

OSI моделінің жоғ арғ ы дең гейлерінде NGN- желісі қ ойылғ ан сервистердің қ ұ рылуы открывает массу возможностей построения наложенных сервисов поверх универсальной транспортной среды - от пакетной телефонии (VoIP) до интерактивного телевидения и Web-служб. Жаң а ғ асыр желісі пайдаланушығ а қ ызмет кө рсету мен оның орналасу жерімен ерекшелінеді.(Ethernet, xDSL, Wi-Fi и т. д.).Мұ ндай жағ дайда, желінің ә р жерінде шығ арылғ ан, ә р тү рлі қ ызмет пайдаланушығ а рұ қ сат етілген. NGN желісінің сә улеті мультиқ ызмет кө рсету желісің қ ұ руғ а кө зделген, ол аймақ тық жә не магистралды дең гейлерден тұ рады. Аймақ тық дең гейде мультиқ ызмет кө рсету желісі абоненттің қ осылуын қ амтамасыз етеді жә не оларғ а қ ызмет кө рсетуді кө ліктік жә не қ олданбалы қ ызмет ретінде кө рсету.(Value Added Services). Бұ ғ ан қ оса, ол басқ а аймақ тық желілер инфрокоммуникационды қ ызметтермен тіресуі мү мкін. Магистральді дең гейде қ ұ рылып жатқ ан NGN конвергентті трафиктің мө лдір транзитіне жауап беру керек. NGN-ның ең басты архитектуралық ерекшелігі - дестені тасымалдау жә не бағ дарлау, кө ліктік инфрақ ұ рылымның базалық элементтері физикалық жә не логикалық жағ ынан шақ ыруларды басқ ару жә не қ ызметтерге қ атынас қ ұ ру механизмдері бір қ ұ рылғ ығ а бө лектелінген.

NGN желісін қ ұ рудағ ы қ олданылатын жабдық тар:

- коммутатор, шақ ыруды логикалық ө ң деу, қ осымшалар серверлеріне қ атынас қ ұ ру, ИСС – ғ а қ атынас қ ұ ру, статистикалық ақ паратты жинау, тарификациялау, ТфОП желісіне ө зара сигналды қ атынас жә не дестелік желінің ішінде, орнатылғ ан байланысты басқ ару жә не т.б.. Иілгіш коммутатор коммутацияның басқ ару дең гейінің функциясын жә не ақ паратты тасымалдау негізгі қ ұ рылғ ысы болып келеді;

Медиа-ретқ ақ па, бар желіге қ атынас қ ұ ру қ ұ рылғ ысы. Ретқ ақ па жабдық тары желінің сигналды ақ паратты функциясын тү рлендіреді, сонымен қ атар кө ліктік арналардың ақ параттарын IP/ұ яшық тарына жә не АТМ, дестелерді IP/ 9яшы0тар5а АТМ- ғ а бағ дарлауын тү рлендіру. Ретқ ақ палар желінің кө ліктік дең гейінде функцияналдайды.

5.1.4 Маркетинг

Бағ аның қ ұ ралуын талдағ ан кезде келесі жағ дайларды ескеру қ ажет:

- қ ызметтің ө зіндік қ ұ ны;

- ұ сынылып отырғ ан қ ызметке бә секелестердің бағ асы;

- бұ л қ ызметтің ерекшелігі;

- бұ л қ ызметке сұ ранысқ а байланысты бағ асы.

Мә ртебесі жоғ ары компания қ ұ рғ ан кезде бағ аларды салыстырмалы тү рде жоғ ары ұ стағ ан жө н, бірақ жылжымалы Интернет сияқ ты рынокта бар қ ызметтердің бағ асы бә секелестердің бағ асынан жоғ ары болмауы керек. Қ ызметтердің жаң а тү ріне бағ а мү мкіндігінше жоғ ары болу керек. Фирманың бағ алық политикасы жоғ ары сапа – жоғ ары бағ а принципіне негізделуі тиіс. Фирманың максимал мү мкіндігін қ олдану ү шін тө мен бағ алар, льготалық уақ ыт жә не басқ а акциялар енгізу мү мкіндіктерін қ арағ ан жө н.