Дебиетке шолу

1.1 Биологиялық активті нү ктелердің электрофизиологиялық қ асиеттері

Ә ртү рлі физиологиялық функцияларды реттеуге қ атысатын тері қ асиеттері ерте заманнан белгілі. Терідегі ә ртү рлі рефлекторлық аймақ тарды тітіркендіргенде ауыртпалық ты, сіреспені, контрактураны қ ойдыратынына, бө ліп шығ ару қ ызметінің артып немесе тө мендейтініне, қ ан айналымы немесе салқ ын су қ ұ ю, сү ртіну, ванналар, массаждар қ азіргі таң да да табысты қ олданылып келеді. Сонымен қ атар теріге ә ртү рлі химиялық жә не физикалық ә серлермен ә сер еткенде жалпы организмде немесе оның жеке бө лігінде белгілі бір реакцияның туындайтынын да айта кетуге болады [1].

Биологиялық активті нү ктелер (БАН) дегеніміз – физиологиялық бейімделушілік процесінде негізгі функцияны атқ аратын, «дене жабыны – ішкі мү шелер» арасындағ ы ө зара ә серлесу жү йесінің аса белсенді қ асиеттерінің тері жабынында кескінделген рефлекторлық аймағ ы. Қ азіргі таң да мұ ндай нү ктелерді дә рігерлер диагностикалық мақ сатта қ олданылып келеді [2].

----------------------------------------------------------------------------------------------------

кө румоторлық реакцияда ауытқ улар анық байқ алады. Вариациялық -статистикалық ө ң деуден ө ткізілгенде эффекторлы жауаптың кү шті тітіркеністерге 30, 1 салыстырмалы бірлікке, ә лсіз тітіркеністерге - 14, 9 салыстырмалы бірлікке сенімді тү рде тө мендегенін кө рсетеді. Қ алыпты кү ш қ атынасының саны бастапқ ы шамасынан орташа есеппен алғ анда 14, 4 % тө мендейді [17, 18].

1.2 Жануарлардың тері жабынындағ ы биологиялық активті нү ктелердің ерекшеліктері

Биологиялық активті нү ктелер - денедегі ерекше нү ктелер. Олар спектрлік потенциалы, зат алмасуы, қ ызуы жоғ ары, ал электрлік кедергісі тө мен, ө те сезімтал клеткалардан тұ рады. Биологиялық активті нү ктелерден оттек жедел сің іріліп, кө мірқ ышқ ыл газы тездетіп шығ арылады.

Адам денесінде 700-1000 биологиялық активті нү ктелер табылғ ан. Олар белгілі бір жү йемен орналасқ ан, ә рқ айсысы белгілі бір мү шемен байланысты. Ә р нү ктенің

2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН Ә ДІСТЕРІ

Зерттеу жұ мысының мақ саты мен міндеттерін орындауғ а арналғ ан тә жірибе ә л-Фараби атындағ ы Қ азҰ У-ның биология жә не биотехнология факультетінің биофизика жә не биомедицина кафедрасының зертханасында орындалды (сурет 4).

2.1 Зерттеу объектісі

2.2 Зерттеу ә дiстерi

-------------------------------------------------------------------------------------------------

3 ЗЕРТТЕУ НӘ ТИЖЕЛЕРІ ЖӘ НЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚ ЫЛАУ

3.1 Қ алыпты жағ дайдағ ы қ ояндардың биопотенциал кө рсеткіштерінің тә уліктік динамикасын зерттеу

Қ алыпты жағ дайда болғ ан қ ояндардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің (БАН) биопотенциалының (БП) тә уліктік кө рсеткіштері 58, 3±1, 5¸ 70, 0±1, 6 мВ аралық тарында тербеледі (кесте 1). №6’ аурикулярлы БАН ең тө мен мә нді, №6 аурикулярлы БАН ең жоғ арғ ы мә нді кө рсетеді. Жыныстық особь аралығ ында, сондай-ақ сол жә не оң жақ қ ұ лақ тарындағ ы аурикулярлы биоактивті нү ктелердің БП кө рсеткіштерінде айтарлық тай айырмашылық тар байқ алмады. Ал ә рбір бионү ктелердегі минималды жә не максималды мә ндерінде статистикалық сенімділікпен (р< 0, 01 жә не р< 0, 001) айырмашылығ ы айқ ындалды.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.3 Нә тижелерді талқ ылау

Қ азіргі таң да тері жабынында орналасқ ан биологиялық активті нү ктелердің ішкі мү шелермен нейрорефлекторлық жолмен байланысы жайында мағ лұ маттар жеткілікті дә лелденген. Биологиялық активті нү ктелердің электрофизиологиялық кө рсеткіштерін зерттеу арқ ылы ағ заның немесе белгілі бір мү шенің функцоналды кү йіне анық тама беруге, сынап бағ алауғ а, болжауғ а жә не де емдік процедураларын жасауғ а мү мкіндіктер бар жә не кө птеген тә жірибелік жұ мыстардың ә деби деректерде мә ліметтері ә йгілі [82].

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Қ ұ рылымы

Дипломдық жұ мыста

Жасалғ ан жұ мыстың қ ысқ аша қ орытындысы жә не практикалық қ олданылу аймағ ы кө рсетіледі

Дипломдық жұ мыста

Қ ОРЫТЫНДЫ

Тә жірибелік зерттеу нә тижелерінен келесі тү йіндер алынды:

1. Қ алыпты жағ дайдағ ы қ ояндардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциал кө рсеткіштерінің тә уліктік динамикасы анық талды. Тә уліктің 15.00, 21.00, 18.00 сағ аттарында тө мен мә ндері, ал тү нгі 03.00 сағ атта жоғ ары мә ні айқ ындалды.

2. Вибрация ә серінен қ ояндардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциал кө рсеткіштерінің максималды жә не минималды мә ндері айқ ындалды. Тә жірибедегі жануарлардың биопотенциал максималды мә ндері 03.00 сағ атта, ал минималды мә ндері 12.00-15.00 аралық тағ ы сағ аттарда байқ алды. Қ алыпты жағ даймен салыстырғ анда вибрация ә серінен кейін биопотенциал кө рсеткіштері барлық уақ ыттарда жоғ арылағ ан.

3. Қ алыпты жағ дайдағ ы жануарлардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциал кө рсеткіштерінде периоды тек 24 сағ атқ а тең тә уліктік ырғ ағ ы тіркелді, ал тә жірибедегі қ ояндарда 24 сағ аттық периодтың ө згеріске ұ шырағ аны анық талды.

4. Бақ ылау тобындағ ы вибрация ә серіне тү скен жануарлардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциал, хроноқ ұ рылымдық параметрлерінде айтарлық тай айырмашылық тар анық талды. Бақ ылау тобымен салыстырғ анда тә жірибедегі қ ояндардың биоырғ ақ тарындағ ы мезор жә не амплитуда мә ндері жоғ арылағ ан, ал акрофаза уақ ыт шкаласында қ алыпты жағ дайдан жылжығ аны дә лелденді.

Қ ұ рылымы

Ә дебиеттер, патенттер мен авторлық куә ліктер, қ азіргі ғ ылыми мақ алалар, халық аралық ғ ылыми баспалардан (30%) шық қ ан мақ алалар беріледі.

ПАЙДАЛАНҒ АН Ә ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1 Нұ рғ алиев Ж.Н. Экологиялық физиология. – Алматы: Қ азақ университеті, 2001. – Б. 21-36.

2 Тулеуханов С. Хронофизиология биоактивных точек человека и животных: дис. … доктора биол. наук: 03.00.13. – Алматы, 1997. – С. 14-61.

3 Тулеуханов С.Т. Биологические ритмы – фундаментальный закон живой природы // Известия МО и НРК. НАН РК. Серия биол. и медиц. – 2002. – № 6 (234). – С. 3-16.

4 Иванов В.Г., Амшеев В.К., Колодяжный В.М., Филенко И.А. Оценка возможности температурной диагностики точек акупунктуры // Радиоэлектроника и медицинская диагностика: оценка функций и состояния организма: докл международн. конф. – М., 2000. – С. 201-208.

5 Тулеуханов С.Т., Абылайханова Н.Т. Исследование хроноструктурных параметров временной организации электропроводности биоактивных точек кожи кроликов в норме и при адаптации к условиям гипоксии // В сб.: Физиологические проблемы адаптации. – Ставрополь: Изд-во СГУ, 2008. – С. 190-192.

6 Кечуткина Е.М., Тулеуханов С.Т., Инюшин В.М. Динамика показателей кардиореспираторной системы и электропроводности биоактивных точек кожи человека в норме и при дозированном голодании // Вестник КазНУ. Серия биологическая. – 2007. – № 4 (34). – С. 288-291.

7 Гумарова Л.Ж. Хроноструктура суточной динамики электрофизиологических свойств аурикулярных биоактивных точек кожи животных в норме и при гипокинезии: дис. … канд. биол. наук: 03.00.13. – Алматы, 2000. – С. 9-33.

8 Власов В.Н. Оценка сочетанного влияния химических и физических факторов производственной среды и трудового процесса на сердечно-сосудистую систему: автореф. … доктора мед. наук: 00.01.15. – М., 2008. – 20 c.

9 Хронобиология и хрономедицина / под ред. Ф.И. Комарова, С.И. Рапопорта. - М.: Триада -X, 2000. - 488 с.

10 Арушанян Э.Б., Бейер Э.В. Супрахиазматические ядра гипоталамуса и организация суточного периодизма // Хронобиология и хрономедицина / под ред. Ф.И. Комарова. - М.: Триада- X, 2000. - С.50-64.

11 Мухин В.В., Соловьев А.И. Профессиональный риск вибрационной патологии у горнорабочих угольных шахт: вопросы, оценки, профилактики и страхования // Успехи и перспективы физиологии труда в третьем тысячелетии: Матер. 10-ой Всерос. конф. по физиологии труда, 30.10.-1.11.2001г. в НИИ медицины труда РАМН. – М., 2001. – С. 100-103.

12 Фролов В.А. Биологические ритмы, экология и стресс // Материалы международного конгресса: Здоровье и образование в XXI веке. Концепции болезней цивилизации. - М.: Изд-во РУДН, 2007. - С. 46-56.

13 Nauta J., Broekhuisen M.Z. On the electrical impedance of the skin acupuncture points in man // 31. Int. Congr. Physiology Sciences. – Helsinki, 1989. – P. 100.

14 Novotny Y. Morphology of some acupuncture points // Anat. Anz. – 1986. – Vol 2. – P. 805-806.

15 Wu Ding-Zong. Acupuncture and neurophysiology // Clin. Neurol. Neurosurg. – 1990. – Vol. 92, № 1. – P. 13-25.

16 Heine H. Feinstrukturelle Charakteristika der Akupunkturpunkte // Tagl. Prax. – 1994. – №. 4. – P. 808-810.

17 Hobbs B. The application of electricity to acupuncture needles: A review of the current literature and research with a brief outline of the principles involved // Complementary Ther. Med. – 1994. – Vol. 2, № 1. – P. 36-40.

18 Adaskevitch V., Boytsov I., Salarev V. The elektro-puncture diagnosis by Y.Nakatani in the case of psoriasis // Medical Acupuncture And Related Techniques: Abstracts of the 5^th International Baltic States Congress. – Jurmala, 1998. – P. 2.

19 Boytsov I., Adaskevitch V. Planning of acupuncture effects basing on results of electroacupunctural diagnostic after Riodoraku // Acupuncturae: Abstracts of the XVIII: Congressus Acupuncturae Bohemiae et Slovacae cum participatione internationali. – Praha, 1998. – P. 20.

Қ ұ рылымы

Жұ мыспен байланысы бар материалдар беріледі:

- Сызбалар, графиктер, мақ алалар мен тезистер

Сурет 8 - Биопотенциалды тіркеп алуғ а арналғ ан аспап «Биопотенциометр»

Абсцисс ө сінде – сағ ат периоды, ординат ө сінде – автоспектр.

Сурет 9 - Қ алыпты жағ дайдағ ы қ ояндардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциал динамикасының

спектралды тығ ыздығ ы

Абсцисс ө сі: жануарлар тобы, ординат ө сі: билирубиннің мө лшері, %

Сурет 18 – ТХМ созылмалы улану кезінде қ ан сарысуындағ ы жалпы, байланысқ ан жә не бос билирубин дә режесіне фитопрепарат пен силимарин ә сері

Абсцисс ө сi: ССl₄ концентрациясы, мкг, мл; ординат ө сi: гемолиз дең гейi, %

Сурет 5 – Тө ртхлорлы кө міртектің ә ртү рлi концентрацияларының эритроциттердiң асқ ын тотық тық тө зiмдiлiгiне ә сері

Кесте 2 - Қ алыпты жағ дайдағ ы қ ояндардың терісіндегі аурикулярлы биоактивті нү ктелердің биопотенциалының тә уліктік ырғ ағ ына косинор-талдау

КІРІСПЕ

Ғ ылыми-техникалық прогрестің алғ а ө суінен қ азіргі таң да ө ндірістер кү рделене тү сті. Ө ндірісте механизацияланғ ан ең бек қ ұ рал-саймандарын кең інен қ олдану, жү к кө тергіш пен жү йрік транспорт қ ұ ралдарының кө беюі вибрациялық ә серге душар болатын адамдардың санын кө бейтіп жіберді.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

НЕГІЗГІ БӨ ЛІМ